بیماری خود ایمنی چیست؟

بیماری خود ایمنی چیست؟
بیماری خود ایمنی (Autoimmune disease) شرایطی است که در آن سیستم ایمنی بدن به‌طور اشتباه به خود بدن حمله می‌کند. سیستم ایمنی به‌طور طبیعی در برابر پاتوژن‌ها همچون باکتری و ویروس‌ها از بدن دفاع می‌کند. هنگامی که حضور این مهاجم‌های بیگانه را متوجه می‌شود، یک لشکر از سلول‌های جنگنده را برای حمله به آن‌ها می‌فرستد. در حالت عادی سیستم ایمنی می‌تواند تفاوت بین سلول‌های بیگانه و سلول‌های خودی را تشخیص دهد‌. در یک بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی یک بخش از بدن همچون مفاصل یا پوست را بیگانه تلقی می‌کند و پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی را برای حمله به سلول‌های سالم آزاد می‌کند. برخی بیماری‌های اتوایمیون تنها به یک بافت حمله می‌کنند، برای مثال در دیابت نوع ۱، پانکراس آسیب می‌بیند. سایر بیماری‌ها همچون لوپوس سیستمیک اریتروماتوز به کل بدن حمله می‌کند.

عوامل ابتلا به بیماری خود ایمنی
پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث از کار افتادن سیستم ایمنی می‌شود. با این حال برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به یک بیماری خود ایمنی هستند.
بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۴، زنان در مقایسه با مردان در حدود ۲ به ۱ به بیماری های خودایمنی مبتلا می شوند؛ ۶.۴ درصد از زنان در مقابل ۲.۷ درصد از مردان. این بیماری اغلب در سنین باروری (۱۵ تا ۴۴ سالگی) شروع می شود.
برخی از بیماری های خودایمنی در گروه های قومی خاص شایع تر است. به عنوان مثال، لوپوس افراد آفریقایی آمریکایی و اسپانیایی تبار را بیشتر از سفیدپوستان تحت تاثیر قرار می دهد.
برخی از بیماری‌های خودایمنی، مانند مولتیپل اسکلروزیس و لوپوس، در خانواده‌ها دیده می‌شوند. همه اعضای خانواده لزوماً بیماری مشابهی ندارند، اما استعداد ابتلا به یک بیماری خود ایمنی را به ارث می برند.
از آنجایی که شیوع بیماری‌های خودایمنی در حال افزایش است، محققان گمان می‌کنند که عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال‌ها نیز ممکن است دخیل باشند.
“رژیم غذایی غربی” یکی دیگر از عوامل خطر مشکوک برای ایجاد یک بیماری خودایمنی است. تصور می شود که خوردن غذاهای پرچرب، قند بالا و بسیار فرآوری شده با التهاب مرتبط است، که ممکن است باعث پاسخ ایمنی شود. اما این ثابت نشده است.
خط آخر: محققان دقیقاً نمی دانند چه چیزی باعث بیماری های خود ایمنی می شود. ژنتیک، رژیم غذایی، عفونت ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ممکن است دخیل باشند.

انواع رایج بیماری خود ایمنی
بیشتر از ۸۰ نوع مختلف از بیماری‌های اتوایمیون وجود دارد که برخی از آن‌ها را در ادامه آورده‌ایم:
دیابت نوع ۱
پانکراس هورمون انسولین را تولید می‌کند که سبب تنظیم سطح قند خون می‌شود. در دیابت شیرین نوع ۱، سیستم ایمنی حمله کرده و سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس را از بین می‌برد. افزایش قند خون سبب آسیب به رگ‌های خونی و همچنین ارگان‌های بدن همچون قلب، کلیه، چشم‌ها و اعصاب می‌شود.
آرتریت روماتوئید
در آرتریت روماتوئید سیستم ایمنی به مفاصل حمله می‌کند و موجب قرمزی، گرما، درد و سفت شدن در مفصل می‌شود. برخلاف استئوآرتریت که معمولاً افراد با افزایش سن به آن مبتلا می‌شوند، روماتوئید آرتریت می‌تواند در سن ۳۰ سالگی یا زودتر آغاز شود.
پسوریازیس
سلول‌های پوست به‌ صورت طبیعی رشد می‌کنند و هنگامی که دیگر به آن‌ها نیازی نیست، میریزند. پسوریازیس سبب می‌شود سلول‌های پوستی با سرعت بسیار زیادی تقسیم شوند و سلول‌های اضافه ایجاد شده، ایجاد لکه‌های قرمز ملتهب می‌کند که به‌صورت شایع دارای فلس‌های سفید نقره‌ای پلاک بر روی پوست هستند. ۳۰ درصد از مردم که پسوریازیس دارند به ورم سفتی و درد در مفاصل خود نیز دچار می‌شوند که به این شکل از بیماری آرتریت پسوریاتیک می‌گویند.
مالتیپل اسکلروزیس
مالتیپل اسکلروزیس به غلاف میلین آسیب می‌زند. غلاف میلین پوشش محافظت کننده در اطراف سلول‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی است. در اثر آسیب غلاف میلین، سرعت انتقال پیام عصبی بین مغز و طناب نخاعی، از سایر اندام‌های بدن و به آن‌ها، کند می‌شود. این آسیب سبب ایجاد علائمی همچون بی‌حسی، مشکلات تعادلی و اشکال در راه رفتن می‌شود. این بیماری در اشکال مختلف بروز می‌کند که سرعت پیشرفت متفاوتی دارند. طبق تحقیقی که در سال ۲۰۱۲ انجام شد، حدود ۵۰ درصد از افرادی که ام اس دارند، حدود ۱۵ سال پس از شروع بیماری، برای راه رفتن نیاز به کمک دارند.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک
با وجود این که در سالهای ۱۸۰۰ میلادی پزشکان لوپوس را به‌عنوان یک بیماری پوستی معرفی کردند، زیرا اغلب سبب ایجاد راش می‌شد، فرم سیستمیک آن که بسیار رایج است، در حقیقت به بسیاری از ارگان‌ها شامل مفاصل، کلیه‌ها، مغز و قلب آسیب می‌زند. رایج‌ترین علائم این بیماری خود ایمنی، درد مفاصل، خستگی و راش‌های پوستی هستند.
بیماری آدیسون
این بیماری، یک بیماری خود ایمنی است که غدد فوق کلیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این غدد هورمون‌های کورتیزول و آلدسترون را در کنار هورمون‌های آندروژن می‌سازد. داشتن میزان بسیار کم کورتیزول، بر روی نحوه استفاده و ذخیره سازی کربوهیدرات‌ها و گلوکز بدن تاثیر  می‌گذارد. کمبود آلدوسترون سبب از دست رفتن سدیم و افزایش پتاسیم در خون است. علائم این بیماری شامل ضعف، خستگی، از دست رفتن وزن و کاهش قند خون است‌.
بیماری التهابی روده
بیماری التهابی روده شرایطی را توصیف می کند که باعث التهاب در پوشش دیواره روده می شود. هر نوع  بخش متفاوتی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد.بیماری کرون می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را ملتهب کند.کولیت اولسراتیو تنها پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) و رکتوم را درگیر می کند.
بیماری گریوز
بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله می کند و باعث تولید بیش از حد هورمون های آن می شود. هورمون های تیروئید مصرف انرژی بدن را کنترل می کنند که به عنوان متابولیسم شناخته می شود.داشتن بیش از حد این هورمون ها فعالیت های بدن شما را افزایش می دهد و باعث ایجاد علائمی مانند عصبی بودن، ضربان قلب سریع، عدم تحمل گرما و کاهش وزن سریع می شود.یکی از علائم بالقوه این بیماری، برآمدگی چشم است که اگزوفتالموس نامیده می شود. بر اساس یک مطالعه در سال 1993، این می تواند به عنوان بخشی از افتالموپاتی گریوز رخ دهد که در حدود 30 درصد از مبتلایان به بیماری گریوز رخ می دهد.
سندرم شوگرن
این عارضه به غده هایی که روان کننده چشم و دهان هستند حمله می کند. علائم مشخصه سندرم شوگرن خشکی چشم و خشکی دهان است، اما ممکن است مفاصل یا پوست را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
تیروئیدیت هاشیموتو
در تیروئیدیت هاشیموتو، تولید هورمون تیروئید به تدریج کاهش می یابد. علائم شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید است.
میاستنی گراویس
میاستنی گراویس بر تکانه های عصبی تأثیر می گذارد که به مغز در کنترل ماهیچه ها کمک می کند. وقتی ارتباط اعصاب به ماهیچه ها مختل می شود، سیگنال ها نمی توانند ماهیچه ها را به سمت انقباض هدایت کنند.شایع ترین علامت ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد. ماهیچه هایی که حرکات چشم، باز شدن پلک، بلع و حرکات صورت را کنترل می کنند اغلب درگیر می شوند.
واسکولیت خود ایمنی
واسکولیت خود ایمنی زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به رگ های خونی حمله می کند. التهابی که در نتیجه ایجاد می شود، شریان ها و وریدها را باریک می کند و اجازه می دهد خون کمتری در آنها جریان یابد.
کم خونی خطرناک
این وضعیت باعث کمبود پروتئین ساخته شده توسط سلول های پوششی معده می شود، که یک عامل ذاتی مورد نیاز روده کوچک برای جذب ویتامین B12 از غذا است. بدون مقدار کافی این ویتامین، فرد دچار کم خونی می شود و توانایی بدن برای سنتز DNA مناسب تغییر می کند.کم خونی پرنیشیوز در افراد مسن شایع تر است. بر اساس یک مطالعه در سال 2012، 0.1٪ از افراد به طور کلی اما نزدیک به 2٪ از افراد بالای 60 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
بیماری سلیاک
افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی توانند از غذاهای حاوی گلوتن، پروتئین موجود در گندم، چاودار و سایر محصولات غلات استفاده کنند. هنگامی که گلوتن در روده کوچک است، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله کرده و باعث التهاب می شود.یک مطالعه در سال 2015 نشان داد که بیماری سلیاک حدود 1٪ از افراد در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد. بسیاری از افراد حساسیت به گلوتن را گزارش کرده اند که یک بیماری خودایمنی نیست اما می تواند علائم مشابهی مانند اسهال و درد شکم داشته باشد.

علائم بیماری خود ایمنی
علائم اولیه بسیاری از بیماری های خودایمنی بسیار مشابه هستند، مانند:
    خستگی
    درد عضلات
    تورم و قرمزی
    تب درجه پایین
    مشکل در تمرکز
    بی حسی و گزگز در دست ها و پاها
    ریزش مو
    بثورات پوستی
بیماری های فردی نیز می توانند علائم منحصر به فرد خود را داشته باشند. به عنوان مثال، دیابت نوع ۱ باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می شود. IBD باعث درد شکم، نفخ و اسهال می شود.
در بیماری های خودایمنی مانند پسوریازیس یا RA، علائم ممکن است ظاهر شوند و از بین بروند. دوره ای از علائم را شعله ور شدن می نامند. دوره ای که علائم از بین می روند، بهبودی نامیده می شود.
خط آخر: علائمی مانند خستگی، دردهای عضلانی، تورم و قرمزی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خودایمنی باشد. علائم ممکن است به مرور زمان بیایند و از بین بروند.

تشخیص بیماری خود ایمنی
با یک تست تنها نمی‌توان بسیاری از بیماری‌های اتوایمیون را تشخیص داد و پزشک از ترکیبی از تست‌های مختلف و مرور علائم شما و همچنین آزمایش فیزیکی برای تشخیص شما استفاده می‌کند. تست آنتی بادی هسته‌ای اغلب اولین تستی است که پزشک هنگام شک کردن به بیماری خود ایمنی درخواست می‌دهد. مثبت شدن این تست به معنای آن است که ممکن است شما یکی از این بیماری‌ها را داشته باشید؛ اما نمی‌تواند مشخص کند که به‌طور قطع به بیماری دچار هستید و یا اینکه دقیقا به کدام یک دچار هستید. سایر آزمایش‌ها برای پیدا کردن آنتی بادی‌های خاص تولید شده در بیماری‌های خود ایمنی خاص استفاده می‌شود. همچنین پزشک شما ممکن است تست‌های غیر اختصاصی برای چک کردن التهاب ایجاد شده توسط بیماری‌ها در بدن شما درخواست دهد.

برای بیماری خود ایمنی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم بیماری خودایمنی به پزشک مراجعه کنید. بسته به نوع بیماری ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص داشته باشید.
    روماتولوژیست ها بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و سایر بیماری های خود ایمنی مانند سندرم شوگرن و SLE را درمان می کنند.
    متخصصان گوارش بیماری های دستگاه گوارش مانند بیماری سلیاک و کرون را درمان می کنند.
    متخصصان غدد بیماری های غدد، از جمله بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری آدیسون را درمان می کنند.
    متخصصین پوست بیماری های پوستی مانند پسوریازیس را درمان می کنند.

آیا بیماری خود ایمنی قابل درمان است؟
حتی بهترین دارو برای بیماری خود ایمنی نمی‌تواند بیماری را درمان کند؛ بلکه می‌تواند سبب کنترل پاسخ‌های ایمنی شده و التهاب را کاهش داده یا حداقل درد و التهاب را کم کند. انواعی از بهترین دارو برای بیماری خود ایمنی شامل موارد زیر است:
    داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی همچون ایبوپروفن و ناپروکسن
    داروهای سرکوب سیستم ایمنی
همچنین درمان‌هایی برای کاهش علائمی همچون درد، ورم، خستگی و راش‌های پوستی وجود دارد. رژیم لاغری و رژیم غذایی متعادل و انجام منظم ورزش نیز می‌تواند سبب بهتر شدن، گردد.

________________________________________________________

مقالات دیگر