تومور مغزی یا سرطان مغز چیست؟
تومور مغزی یا سرطان مغز چیست؟
تومور مغزی یا سرطان مغز چیست؟
سرطان مغزی به انگلیسی BRAIN TUMOR است. سرطان مغز یا تومور مغز، یکی از انواع سرطان و بیماری‌های مغزی است که در آن سلول‌های سرطانی (سلول‌های بدخیم) در بافت مغز به وجود می‌آیند. رشد سلول‌های سرطانی باعث ایجاد توده‌ی بافت سرطانی (تومور) در مغز میشود که عملکردهای مغز مانند کنترل عضلانی، احساس، حافظه و سایر ویژگی‌های طبیعی بدن را مختل می‌کند.
اگرچه چنین رشدی با نام تومور مغزی مشهور است، اما همه‌ی تومورهای مغزی سرطان نیستند. سرطان یک واژه برای معرفی تومورهای بدخیم است. تومورهای بدخیم می‌توانند رشد کنند، به شدت گسترش یابند و سلول‌های سالم بدن را تخریب کنند. همچنین می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن نیز گسترش پیدا کنند (متاستاز).
تومورهایی که مهاجم نیستند و متاستاز نمی‌دهند خوش‌خیم نامیده می‌شوند. متاستاز چیست؟ به گسترش سلول‌های سرطانی در بدن گفته میشود. به‌طور‌کلی، تومور خوش‌خیم از تومور بدخیم کمتر آسیب‌رسان است، اما تومور خوش‌خیم هم می‌تواند با ایجاد فشار بر بافت‌های اطراف و انسداد جریان مایع مغزی نخاعی، باعث ایجاد مشکلات زیادی در مغز شود.
انواع تومور مغز
تومور مغزی اولیه
منشا این تومور در مغز است و ممکن است در قسمت های زیر رخ دهد:
سلول های مغز
غشای اطراف مغز به نام مننژ
سلول های عصبی
غدد
ممکن است تومور اولیه خوش خیم یا بدخیم باشد. شایع ترین نوع تومور مغز در بزرگسالان گلیوما و مننژیوم است.
گلیوما
به تومورهایی که منشا آن سلول گلیایی باشد، تومور گلیوما می گویند. این سلول ها معمولا:
از ساختار سیستم عصبی مرکزی حمایت می کند
مواد مغذی را به سیستم عصبی مرکزی می رساند
ضایعات سلولی را پاکسازی می کند
نورون های مرده را تجزیه می کند
ممکن است گلیوما از انواع مختلف سلول گلیایی تشکیل شود.
انواع تومورهای ناشی از سلول گلیایی عبارتند از:
تومورهای آستروسیت مانند آستروسیتما که منشا آن از مخ است
تومورهای الیگودندروگلیال که معمولا در لوب پیش گیجگاهی دیده می شود
گلیوبلاستوما که منشا آن بافت مغز است و شدیدترین نوع تومور است
سایر تومورهای اولیه ی مغز
از دیگر تومورهای اولیه ی مغز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تومورهای هیپوفیز که معمولا خوش خیم هستند
تومورهای غده پینه آل که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد
اپاندیموم که معمولا خوش خیم است
کرانیوفارنژیوم که بیشتر در کودکان رخ می دهد و خوش خیم است اما می تواند علائم بالینی نظیر تغییر در بینایی و بلوغ زودرس را به همراه داشته باشد
لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS) که بدخیم است
تومور ژرم سل اولیه مغز که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد
مننژیوم که منشا آن از مننژ است
شوانوما که در سلول هایی که پوشش محافظتی اعصاب (غلاف میلین) را تولید می کنند و سلول های شوان نامیده می شوند رخ می دهد
اکثر تومورهای مننژیوم و شوانوما در افراد بین سنین 40 تا 70 سال رخ می دهد. مننژیوم در زنان بیشتر از مردان شایع است. نرخ ابتلا به شوانوما در زنان و مردان یکسان است. این تومورها معمولا خوش خیم هستند اما به خاطر اندازه و محل بروز مشکلاتی را به دنبال می آورند. مننژیوم و شوانومای سرطانی نادر است اما می تواند بسیار تهاجمی باشد.
تومور مغزی ثانویه
اکثر سرطان های مغز از نوع تومور مغزی ثانویه است. این تومورها در یک قسمت از بدن تشکیل می شود و بعد به مغز سرایت یا متاستاز می کند. سرطان های زیر می تواند به مغز متاستاز کند:
سرطان ریه
سرطان پستان
سرطان کلیه
سرطان پوست
تومورهای مغزی ثانویه همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت بدن به ناحیه ی دیگر سرایت نمی کنند.
علائم سرطان مغز چیست؟ (شایع ترین علائم تومور مغزی)
همه تومورهای مغزی ایجاد علائم نمی‌کنند. آن دسته از تومورهای مغزی که باعث بروز علائم می‌شوند، علائم متعددی ایجاد می‌کنند که با بیماری‌های دیگری می‌تواند مشترک باشد و تنها با آزمایش‌های خاصی قابل تشخیص هستند. در بسیاری افراد، شروع علائم بسیار تدریجی است و ممکن است فرد و خانواده‌ی او متوجه آنها نشوند.
۱. نشانه های سرطان مغز و علائم ظاهری تومور مغزی
از کجا بفهمم تومور مغزی دارم؟ نشانه‌های تومور مغزی و علائم حتمی تومور مغزی عبارت‌اند از:
شروع سردرد جدید یا تغییر در الگوی سردرد قبلی
سردردی که به تدریج بیشتر و شدیدتر میشود (اگرچه تصور میشود سردرد علامت رایج سرطان مغز است، اما ممکن است تا مراحل پیشرفته‌ی بیماری ظاهر نشود. در صورت وجود تغییرات قابل‌توجه در الگوی سردرد، حتما به پزشک مراجعه کنید)
صبح زمانی که از خواب بیدار می‌شوید، درد شدیدتر میشود
علائم عصبی جدیدحالت تهوع یا استفراغ بدون دلیل
مشکلات بینایی مانند تاری بینایی، دوبینی یا از‌دست‌دادن دید محیطی
ضعف در یک طرف بدن
سوت کشیدن گوش و تومور مغزی
احساس سوزن‌سوزن‌شدن در اندام‌‌ها
از‌دست‌دادن تدریجی حس یا حرکت در یک دست یا یک پا
اختلال در تعادل و راه‌رفتن
مشکلات گفتاری: مشکل در صحبت‌کردن، اختلال در صدا یا عدم توانایی صحبت‌کردن
تغییرات شخصیتی یا رفتاری
تشنج: به‌ویژه در افرادی که سابقه‌ی تشنج ندارند.
مشکلات شنوایی
سرگیجه و تغییر در هوشیاری فرد
کاهش توانایی ذهنی و یا سردرگمی
مشکلات حافظه
خواب‌آلودگی
توهمات
مشکل در خوابیدن
کاهش وزن بدون دلیل
۲. علائم شدید و جدی سرطان مغز (علائم تومور مغزی بدخیم)
در صورت تجربه علائم تومور مغزی پیشرفته سریعا به پزشک مراجعه کنید:
استفراغ مداوم و بی‌دلیل
دو بینی و یا از‌دست‌دادن ناگهانی بینایی، به‌ویژه اگر یک طرف باشد.
بی‌حالی و خستگی بیش‌از‌حد یا افزایش خواب‌آلودگی
تشنج جدید
الگوی جدید سردرد
معمولا در بررسی‌های بعدی، تومور مغزی دیده‌می‌شود. مخصوصا زمانی‌که بهترین جراح تومور مغزی درخواست آزمایش‌ها و بررسی‌های دقیق‌تر را می‌دهد. یکی دیگر از علائمی که ممکن است در تومور بدخیم مشاهده کنید، لاغری شدید است. این حالت در افرادی که سرطان به بخش‌های دیگر بدن آنها متاستاز داده‌است، دیده‌می‌شود.
چه چیزی باعث تومور مغز میشود؟ (علت سرطان مغز)
داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط دانشمندان نشان‌می‌دهد، افرادی که دارای عوامل خطر هستند با احتمال خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان مغز روبرو هستند. علت سرطان مغز، همانند دیگر تومورهای بدن، ناشناخته است و عوامل سرطان مغز متعدد هستند اما محققان معتقدند موارد زیر با سرطان مغز ارتباط زیادی دارند:
عوامل ژنتیکی
یکی از ریسک فاکتورهای تومور مغزی سابقه‌ی خانوادگی تومور مغزی است. درصد کمی از تومورهای مغزی در افرادی رخ می‌دهد که دارای سابقه‌ی خانوادگی تومور مغزی هستند یا دارای سابقه‌ی خانوادگی سندرم‌های ژنتیکی که خطر تومورهای مغزی را افزایش می‌دهند، هستند.
مواجهه با سموم زیست محیطی
میزان بروز سرطان مغز در افرادی‌که با مواد شیمیایی خاصی در تماس هستند، بالاتر از جمعیت عمومی است. این دسته شامل افرادی مانند کارکنان پالایشگاه نفت، افرادی که با سوخت جت یا مواد شیمیایی دیگری مانند بنزن در تماس هستند، شیمی دانان، و یا کارکنان صنایع لاستیک است.
سن
فراوانی سرطان مغز با افزایش سن افزایش می‌یابد و در افراد ۶۵ سال و بالاتر، بیشتر دیده میشود. نوع سلول و محل تومور با توجه به سن متفاوت است. برای مثال، خطر ابتلا به مدولوبلاستوما در بزرگسالان بسیارکم است در‌حالی‌که گلیوما در بزرگسالان شایع است. اگرچه مننژیوما و کرانیوفارنژیوما می‌توانند در هر سنی رخ دهند، اما بروز آنها در بزرگسالان بالای ۵۰ سال به‌طور معنی داری بالا است.
قرار‌گرفتن در معرض اشعه
رادیوتراپی یا قرارگیری در معرض اشعه‌ی ماوراء‌بنفش، مخصوصا در سنین پایین، خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهد.
سایر عوامل
ضعف سیستم ایمنی، عفونت HIV و سیگار کشیدن
تومور مغز چطور تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص تومور مغز ابتدا معاینه ی فیزیکی انجام می شود و سابقه ی پزشکی تان مورد بررسی قرار می گیرد.
معاینه فیزیکی شامل معاینه دقیق عصب شناختی می شود. پزشک آزمایشی انجام می دهد تا از سالم بودن عصب جمجمه ای اطلاع حاصل کند. این اعصاب در مغز قرار دارد.
پزشک با دستگاه معاینه چشم که به مردمک و داخل شبکیه نور می تاباند، چشمتان را معاینه می کند. این دستگاه به پزشک اجازه می دهد واکنش مردمک به نور را بررسی کند. همچنین او می تواند مستقیما به چشم نگاه بی اندازد و بروز هرگونه التهاب در عصب بینایی را مورد معاینه قرار دهد. با افزایش فشار در جمجمه، تغییراتی در عصب بینایی رخ می دهد.
همچنین ممکن است پزشک متخصص مغز و اعصاب موارد زیر را ارزیابی کند:
قدرت عضلات
هماهنگی
حافظه
توانایی حل محاسبات ریاضی
درصورت لزوم، بعد از معاینه فیزیکی آزمایشات دیگر تجویز می شود. این موارد عبارتند از:
سی تی اسکن سر
پزشک به وسیله ی سی تی اسکن می تواند نسبت به دستگاه اشعه ایکس اسکن دقیق تری انجام دهد. می-توان این کار را با یا بدون کنتراست انجام داد.
کنتراست با استفاده از رنگ مخصوص به دست می آید که به پزشک کمک می کند بعضی ساختارها مانند رگ های خونی را واضح تر ببیند.
ام آر آی سر
در ام آر آی از یک رنگ مخصوص برای تشخیص تومور استفاده می شود. تفاوت ام آرآی با سی تی اسکن در این است که از اشعه استفاده نمی کند و معمولا تصویر دقیق تری از ساختار خود مغز به دست می دهد.
آنژیوگرافی
در این روش از رنگی استفاده می کنیم که به رگ، معمولا قسمت کشاله ی ران، تزریق می شود. این رنگ به شریان های مغز می رود و به پزشک اجازه می دهد وضعیت خون رسانی به تومور را ببیند. این اطلاعات هنگام جراحی به کار می آید.
عکس برداری از جمجمه با استفاده از اشعه ایکس
ممکن است تومور مغز باعث شکستن استخوان جمجمه شود و عکس برداری با اشعه ی ایکس این شکستگی را نشان می دهد. اشعه ی ایکس همچنین رسوبات کلسیم را که گاهی در تومور دیده می شود مشخص می کند. اگر سرطان به استخوان رسیده باشد، رسوبات کلسیم در جریان خون دیده می شود.
بافت برداری
در بافت برداری، قسمت کوچکی از تومور برداشته می شود. متخصصی به نام نوروپاتولوژیست آن را بررسی می کند. در بافت برداری خوش خیم یا بدخیم بودن تومور مشخص می شود. همچنین می توان تعیین کرد تومور اولین بار در مغز تشکیل شده یا سایر نقاط بدن.
درمان سرطان مغز
پزشکان از انواع روش های درمانی برای درمان تومورهای مغزی استفاده می کنند. درمان به اندازه تومور، نوع، سرعت رشد، محل رشد تومور در مغز و سلامت عمومی و تناسب اندام فرد بستگی دارد. گزینه‌های درمانی شامل تجویز دارو (مانند استروئیدها)، جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، عوامل بیولوژیکی هدفمند، یا ترکیبی از آنهاست.
پس از تشخیص تومور مغزی، ممکن است استروئیدها برای کمک به کاهش تورم اطراف تومور، توسط پزشک متخصص تجویز شوند. از داروهای دیگر می توان برای کمک به سایر علائم تومورهای مغزی استفاده کرد، مانند داروهای ضد صرع برای تشنج و مسکن برای سردرد. جراحی، اغلب برای حذف تومورهای سرطان مغز استفاده می شود.
حذف هر چه بیشتر بافت غیرطبیعی تا حد امکان برای ایمنی فرد مفیدتر است. حذف تمام تومور سرطان مغز همیشه امکان پذیر نیست، بنابراین درمان بیشتر، با پرتودرمانی یا شیمی درمانی ممکن است برای درمان سلول‌های غیرطبیعی باقی مانده مورد نیاز باشد. درمان تومورهای غیر سرطانی اغلب موفقیت آمیز بوده و بهبودی کامل امکان پذیر است. گاهی اوقات احتمال کمی وجود دارد که تومور سرطانی عود کند، بنابراین برای نظارت بر این مورد فرد مبتلا نیاز دارد تحت نظر پزشک با قرارهای پیگیری منظم باشد.
________________________________________________________
مقالات دیگر
