سرطان لوزالمعده یا سرطان پانکراس چیست؟

پانکراس و نحوه عملکرد آن
پانکراس یا لوزالمعده غده‌ای گلابی شکل ۱۰ الی ۱۵ سانتی متری است که بخشی از دستگاه گوارش محسوب می‌شود. محل قرارگیری این غده در جایی است که دنده‌ها به استخوان سینه می‌رسند. به عبارت دیگر این غده در زیر معده و بالای شکم (بین معده و ستون فقرات) قرار گرفته است و از قسمت انتهایی معده تا طحال امتداد دارد.
پانکراس از نظر آناتومیک به سه بخش سر، تنه و دم تقسیم می‌شود. در اکثر موارد، سلول‌های سرطانی قسمت سر این غده را درگیر می‌کنند.
سلول‌های پانکراس دو نقش مهم را در بدن بر عهده دارند که عبارت هستند از:
    تولید و ترشح آنزیم‌های گوارشی (شیره لوزالمعده) که هضم و جذب غذا را راحت‌تر می‌کنند. لوزالمعده این کار را به منظور کمک به گوارش مواد غذایی و تبدیل آن به انرژی در بدن انجام می‌دهد.
    تولید و ترشح هورمون‌ها که یکی از مهمترین نقش‌ها را در بدن ایفا می‌کنند. لوزالمعده وظیفه تولید انسولین و گلوکاگون (هورمون‌های تنظیم‌کننده قند خون یا گلوکز) را بر عهده دارد.

سرطان لوزالمعده یا سرطان پانکراس چیست؟
سرطان پانکراس یکی از سرطان‌های خاموش است که در کمال سکوت و خاموشی پیشرفت می‌کند و علائم آن در مراحل انتهایی بروز می‌کند. این بیماری از بیماری‌های کشنده و تهاجمی است و شناخت آن می‌تواند به تشخیص بهتر آن کمک کند.
پانکراس یا لوزالمعده یکی از اعضای دستگاه گوارش است که به همراه کیسه صفرا در هضم غذا نقش دارد. با ایجاد جهش در دی ان ای (DNA) سلول‌های پانکراس، سلول‌ها بی‌وقفه رشد می‌کنند و بدون مرگ سلولی به زندگی طبیعی خود ادامه می‌دهند. تجمع این سلول‌ها منجر به تشکیل تومور در پانکراس می‌شود.
اگر این نوع از سرطان درمان نشود به ارگان‌های اطراف و رگ‌های خونی گسترش می‌یابد. تشخیص سرطان پانکراس می‌تواند دشوار باشد زیرا در مراحل اولیه‌ی بدخیمی پانکراس علائم واضحی وجود ندارد. اما در افراد مبتلا به کیست لوزالمعده یا دارای سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده، غربالگری سرطان به تشخیص زودهنگام سرطان کمک می‌کند.

علائم سرطان لوزالمعده
علایم سرطان پانکراس متنوع هستند. علائم زیر می‌توانند نشان‌دهنده‌ی سرطان پانکراس باشند:
    درد: به علت فشار تومور بر اعصاب، در ناحیه‌ی فوقانی شکم درد متناوبی احساس می‌شود که به پشت منتشر می‌شود و باعث کمر درد نیز می‌شود.
    زردی یا یرقان: با گسترش سرطان لوزالمعده به مجرای صفراوی، مواد تشکیل‌دهنده‌ی صفرا وارد خون شده و باعث زردشدن پوست و چشم می‌شوند. این انسداد در مجرای صفراوی باعث تیره‌شدن مدفوع، تیره‌شدن ادرار و خارش می‌شود.
    از‌دست‌دادن اشتها و احساس سیری زودرس
    حالت تهوع و استفراغ
    کاهش وزن غیرقابل توجیه
    سرگیجه و ضعف
    مدفوع چرب، کمرنگ یا خاکستری
    لرز
    اسپاسم عضلانی
    اسهال
    تجمع خودبه‌خودی لخته در رگ‌های خونی عمقی دست و پا یا سایر رگ‌های سطحی
    افسردگی
    افزایش قند خون: به علت کاهش تولید هورمون انسولین.

انواع سرطان لوزالمعده
سرطان پانکراس ممکن است بر عملکرد غدد برون‌ریز یا غدد درون‌ریز تاثیر منفی بگذارد. با توجه به نوع اثر این عارضه، می‌توان سرطان پانکراس را به دو نوع مختلف تقسیم کرد.
سرطان لوزالمعده غدد درون‌ریز
سرطان یا تومور سلول‌های درون‌ریز که تومور سلول‌های جزایر نیز نام دارد، نادر و غیر محتمل هستند. سرطان لوزالمعده غدد درون‌ریز، موارد زیر را شامل می‌شوند.
    گاسترینوما (گاسترین)
    انسولینوم (انسولین)
    گلوکاگونون (گلوکاگون)
    سوماتوستاتینوما (سوماتوستاتین)
    VIPomas پپتید وازواکتیو روده یا VIP
سرطان لوزالمعده غدد برون‌ریز
سرطان سلول‌های برون‌ریز شیوع بیشتری نسبت به سرطان سلول‌های درون‌ریز دارند. سرطان پانکراس یک بیماری بسیار تهاجمی محسوب می‌شود و احتمال متاستاز یا گسترش آن به دیگر اندام‌ها و بافت‌های بدن زیاد است.
به‌عنوان مثال سرطان پانکراس متاستاز به کبد یکی از موارد گسترش این سرطان است. در این مورد، تومور بسته‌های کروی کوچکی به نام اگزوسام (Exosome) ترشح می‌کند که حاوی پروتئین‌های مشتق‌یافته از تومور است. این بسته‌ها محیط مناسبی را در کبد برای رشد تومور فراهم می‌کنند.

علل بروز سرطان لوزالمعده
دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند علت بروز سرطان لوزالمعده را به‌طور قطعی تشخیص دهند، بلکه فقط چند گزینه احتمالی را به عنوان علل ابتلا به این سرطان معرفی کرده‌اند.
    چاقی
    دیابت
    سیگار کشیدن
    پانکراتیت مزمن (التهاب مزمن پانکراس)
    سیروز کبدی (آسیب‌دیدگی شدید کبد)
    مصرف نوشیدنی‌های الکلی
    استفاده از مواد شیمیایی و مضر به‌جای استفاده از میوه‌ها و سبزیجات
    کهولت سن (این بیماری بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود)
    سابقه سرطان یا سندرم‌های ژنتیکی در خانواده. اگر در DNA سلول‌های لوزالمعده جهش (تغیر در توالی دی ان ای) اتفاق بیافتد، منجر به بروز سرطان می‌شود.
دی ان ای (هسته مرکزی سلول) در واقع نقش نظارت بر سلول را بر عهده دارد و سلول طبق دستورالعمل‌های دی ان ای فعالیت می‌کند. تغیر دی ان ای به معنی تغیر در دستورالعمل‌ها است.
معمولا هسته جهش‌یافته باعث رشد غیر طبیعی سلول و تجمع آن‌ها می‌شود. تومور، در نتیجه این تجمع به وجود می‌آید. اما تنها حدود ۱۰ درصد از موارد ابتلا به سرطان پانکراس زمینه ژنتیکی دارند.
در بین علل سرطان لوزالمعده سیگار کشیدن، چاقی و دیابت بیشتر از سایر عوامل در بروز این سرطان تاثیرگذار هستند.
در کل می‌توان گفت سبک زندگی افراد در روند افزایش ابتلای آن‌ها به انواع سرطان‌ها و به‌ویژه سرطان لوزالمعده نقش مهمی دارد.

تشخیص سرطان پانکراس
در صورتی‌که بیمار، علائمی که نشان‌دهندۀ احتمال ابتلای او به سرطان لوزالمعده است را داشته باشد، پزشک دربارۀ سوابق پزشکی او سؤالاتی را مطرح می‌کند و نیز برای تشخیص، از یک یا چند روش زیر استفاده خواهد کرد:
معاینۀ فیزیکی (جسمی)
پزشک پوست و چشم‌ها را از لحاظ وجود علائم وجود یرقان (زردی) معاینه می‌کند. همچنین به‌وسیلۀ لمس کردن ناحیۀ شکم وجود هرگونه تغییر در نواحی نزدیک لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا را بررسی خواهد کرد. علاوه بر این، احتمال وجود آسیت (مایع داخل صفاقی – تجمع غیرعادی آب در شکم) نیز توسط پزشک ارزیابی می‌شود.
تست‌های آزمایشگاهی
ممکن است پزشک نمونه‌هایی از خون، ادرار و مدفوع را از لحاظ وجود بیلی‌روبین (Bilirubin) یا رنگ‌ریزۀ ناشی از تجزیه هموگلوبین و مواد دیگر بررسی کند. بیلی‌روبین ماده‌ای است که از کبد به کیسه صفرا و به روده‌ها منتقل می‌شود. در صورتی‌که مجاری صفراوی مشترک به دلیل وجود تومور مسدود شده باشد بیلی‌روبین نمی‌تواند به‌صورت عادی از این مسیر عبور کند. وجود انسداد باعث می‌شود سطح این ماده در خون، ادرار و مدفوع خیلی بیش‌تر از حد عادی شود. افزایش سطح بیلی‌روبین ممکن است به دلیل وجود سرطان یا مشکلاتی غیر از سرطان رخ دهد.
سی.تی.اسکن (توموگرافی کامپیوتری)
یک دستگاه اشعه ایکس که به کامپیوتر متصل است مجموعه‌ای از تصاویر حاوی جزئیات را تهیه می‌کند.
سونوگرافی
دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی که توسط انسان قابل شنیدن نیستند استفاده می‌کند. هنگامی‌که این امواج به اندام‌ها برخورد می‌کنند منعکس می‌شوند و الگوهایی از اکو را تشکیل می‌دهند. این اکو‌ها تصاویری از لوزالمعده و دیگر اندام‌های درون شکم تشکیل می‌دهند. اکوهای ساطع شده از تومور‌ها با اکوهای ساطع شده از اندام‌های سالم تفاوت دارند.
بیوپسی
در بعضی موارد پزشک نمونه‌ای از بافت را خارج می‌کند. سپس آسیب‌شناس با استفاده از میکروسکوپ وجود هرگونه سلول سرطانی در این بافت را مورد بررسی قرار می‌دهد. نمونه‌برداری به چند روش قابل انجام است. یک روش نمونه‌برداری فرو بردن سوزن درون لوزالمعده برای خارج کردن سلول‌ها است. به این روش آسپیراسیون با سوزن ظریف گفته می‌شود. پزشک برای هدایت سوزن از سونوگرافی یا اشعۀ ایکس استفاده می‌کند. روش دیگر انجام نمونه‌برداری باز کردن شکم در طی عمل جراحی است.

مراحل سرطان پانکراس
سرطان پانکراس به پنج مرحله مختلف طبقه بندی می شود و تشخیص مرحله بیماری به اندازه و محل تومور و همچنین گسترش یا عدم گسترش سرطان بستگی دارد:
• مرحله 0: در این مرحله سرطان به عنوان کارسینوم در محل شناخته می شود، مرحله 0 با سلول های غیر طبیعی در پوشش پانکراس مشخص می شود. در این مرحله سلول های سالم و طبیعی می توانند سرطانی شوند و به بافت های مجاور گسترش یابند.
• مرحله 1: تومور در پانکراس قرار میگیرد.
• مرحله 2: تومور در لوزالمعده است و به بافت ها، اندام ها یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است.
• مرحله 3: در این مرحله سرطان پانکراس به عروق خونی اصلی نزدیک پانکراس گسترش یافته است و همچنین امکان دارد به غدد لنفاوی مجاور متاستاز کرده باشد.
• مرحله 4: در مرحله 4 سرطان پانکراس ، سرطان به نواحی دوردست بدن مانند کبد، ریه ها یا حفره شکمی گسترش یافته است.همچنین ممکن است به اندام ها، بافت ها یا غدد لنفاوی نزدیک پانکراس گسترش یابد.
حتما با پزشک معالج خود درباره مرحله بیماری خود صحبت کنید. چرا که اطلاع یافتن از این موضوع یافتن روش درمان مناسب را برای بیمار و پزشک راحت تر خواهد کرد.

درمان سرطان لوزالمعده
اگر سلول‌های سرطانی لوزالمعده به‌موقع درمان نشوند یا جلوی تکثیر آن‌ها گرفته نشود، می‌توانند به رگ‌های خونی، اندام‌های مجاور و دیگر قسمت‌های بدن انتشار یابند.
درمان سرطان لوزالمعده با جراحی
جراحی و درمان سرطان لوزالمعده در مواردی مفید واقع می‌شود که بیماری به‌موقع تشخیص داده شده باشد. برداشتن تومور سرطانی تنها قبل از انتشار و درگیر کردن دیگر اندام‌ها امکان‌پذیر است.
برای درمان سرطان پانکراس می‌توان بسته به موقعیت، شدت و وخامت تومور، از انواع روش‌های جراحی کمک گرفت.
روش ویپل (پانکراتودئودنکتومی)
روش ویپل یک شیوه درمانی پیچیده و دشوار محسوب می‌شود که به معنی برداشتن بخشی از لوزالمعده، به همراه بخشی از روده کوچک و کیسه صفرا است.
این روش بیشتر در درمان بخش سرطان‌هایی کاربرد دارد که قسمت سر (راس) پانکراس را درگیر می‌کنند. علاوه بر این، می‌توان از روش ویپل برای درمان مشکلات دیگر پانکراس، مجاری صفراوی و روده کوچک بهره برد.
جراحان و متخصصان پس از برداشتن تومور و قسمت‌های درگیر، بخش‌های سالم باقی مانده از دستگاه گوارش را به دیگر بخش‌ها پیوند می‌دهند.
پانکراتکتومی دیستال
پانکراتکتومی دیستال یک عمل طولانی وپیچیده است که مخصوص برداشتن تومورهای سرطانی درگیرکننده دم و تنه لوزالمعده است. در این روش ممکن است بسته به میزان گسترش تومور، طحال، روده، بخشی از معده، کلیه سمت چپ، غده آدرنال سمت چپ و دیافراگم سمت چپ نیز برداشته شود.
پانکراتکتومی کامل
این نوع عمل جراحی، بسته به صلاحدید پزشک، در مواردی انجام می‌شود که شرایط تومورو خیم است. در روش پانکراتکتومی کامل بخشی از روده کوچک، بخشی از معده، طحال، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و غدد لنفاوی مجاور پانکراس برداشته می‌شوند.
شیمی درمانی
در این روش برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، داروهای ضد سرطان لوزالمعده به بیمار تزریق می‌شود. شیمی درمانی خود عوارضی مانند:
    ریزش مو
    تهوع
    کم‌خونی
    عفونت
    کبودی
    مشکلات جنسی و باروری
    مشکلات عصبی و مشکلات مشابه را به همراه دارد.
پرتو درمانی
پرتو درمانی به منظور تخریب سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. در این روش برای نابودی سلول‌های سرطانی از پرتوهای پرقدرت اشعه ایکس استفاده می‌کنند.
    درمان نئو ادجوان. گاهی از این روش قبل از عمل جراحی یا همراه با شیمی درمانی استفاده می‌شود.
    درمان ادجوان. گاهی پس از جراحی و درمان سرطان، برای اطمینان از عود نکردن دوباره سلول‌های سرطانی، از این روش کمک می‌گیرند.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یک نوع درمان بیولوژیکی است. این درمان در تقویت سیستم ایمنی بدن و مبارزه بهتر بدن با بیماری‌ها کاربرد دارد.

________________________________________________________

مقالات دیگر