سیروز کبدی چیست؟

سیروز کبدی چیست؟
سیروز کبدی به انگلیسی Cirrhosis of the liver نامیده می‌شود. طبق آمار به‌دست‌آمده در ایالات متحده آمریکا، از هر ۴۰۰ بزرگسال یک نفر به این بیماری مبتلا است. سیروز یکی از بیماری های کبد است که پیشرفت آن بسیار خطرناک است. در افراد مبتلا به این بیماری به‌مرور بافت اسکار جایگزین بافت سالم در کبد می‌شود.علت آن ممکن است عفونت یا اعتیاد به الکل باشد. مراحل پایانی ایجاد بافت اسکار همین بیماری سیروز است.
زمانی که به دلیل بیماری، عفونت یا هر علت دیگری بافت کبد آسیب می‌بیند، سعی می‌کند خود را ترمیم کند. این ترمیم مداوم باعث ایجاد بافت اسکار شده و در عملکرد کبد اختلال ایجاد می‌کند. بافت اسکار جریان خون به کبد را کاهش می‌دهد؛ درنتیجه عملکرد کبد در پردازش سموم طبیعی بدن، داروها، مود مغذی و هورمون‌ها دچار اختلال می‌شود. هرچه بافت اسکار بیشتر شود، سیروز پیشرفته‌تر شده و می‌تواند تهدیدکننده زندگی محسوب شود.

علائم سیروز کبدی چیست؟
ممکن است در اوایل بیماری، اصلا علائمی نداشته باشید یا علائم خفیف و مشابه بسیاری از شرایط دیگر داشته باشید. معمولاً به‌تدریج با پیشرفت بیماری و کاهش عملکرد کبد، علائم قابل تشخیص هستند.
از علائم اولیه سیروز کبدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
    حالت تهوع
    کاهش اشتها
    احساس ضعف یا خستگی
    احساس درد در بالا و سمت راست شکم
    بروز آنژیوم عنکبوتی یا خال عنکبوتی روی پوست
    قرمزی پوست کف دست
در مراحل پیشرفته، علائم قابل تشخیص سیروز کبدی شامل موارد زیر هستند:
    یرقان و زردی پوست و چشم
    خارش پوست
    ادرار تیره رنگ و مدفوع روشن
    مشکلات گوارشی
    کاهش وزن بی‌دلیل
    گیجی، سردرگمی و تغییرات خلقی
    اختلالات حرکتی در اثر انقباض، لرزش یا عدم کنترل عضلات
    اختلال در چرخه قاعدگی
    بزرگ شدن بافت پستان
    کوچک شدن بیضه
    تورم در شکم (آسیت)
    تورم در دست‌ها، پاها یا صورت

علل ابتلا به سیروز کبدی
طیف گسترده‌ای از شرایط و بیماری‌ها می‌توانند به کبد آسیب برسانند و به سیروز منجر شوند، از جمله:
    مصرف بیش از حد الکل
    هپاتیت ویروسی
    هپاتیت خود ایمنی (به دلیل حمله سیستم ایمنی به کبد ایجاد می‌شود)
    بیماری ویلسون (تجمع مس در کبد)
    اضافه وزن شدید
    بیماری کبد چرب غیر الکلی (انباشته شدن چربی در کبد)
    هموکروماتوز (تجمع آهن در بدن)
    فیبروز سیستیک
    عفونت‌ها، مثل سیفلیس و بروسلوز
    تخریب مجرای صفراوی به دلیل کلانژیت صفراوی اولیه
    کمبود آنتی‌تریپسین آلفا-۱
    اختلالات ارثی مرتبط با متابولیسم قند، مانند گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن
    سندرم آلاژیل (یک اختلال گوارشی ژنتیکی)
    شیستوزومیازیس (یک نوع بیماری انگلی)
    سرطان مجرای صفراوی یا پانکراس (لوزالمعده) که می‌تواند باعث انسداد مجراهای صفراوی شود
    داروها، از جمله متوترکسات و ایزونیازید

عوارض سیروز کبدی
سیروز طیف وسیعی از اندام‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به بروز مشکلات زیر منجر می‌شود:
    فشار خون بالا: بیماری سیروز جریان خون کبد را تغییر می‌دهد و به فشار خون بالا منجر می‌شود. یعنی با کاهش جریان خون در کبد، فشار در ورید پورتال (وریدی که خون را به کبد می‌آورد) بالا می‌رود.
    تورم شکم و پاها: افزایش فشار ورید پورتال باعث تورم پاها و شکم می‌شود. البته ناتوانی کبد در ساخت پروتئین‌های خون هم در بروز این مشکل نقش دارد.
    خونریزی: افزایش فشار در ورید پورتال باعث هدایت خون به وریدهای کوچک‌تر می‌شود. در نتیجه، این وریدها تحت فشار قرار می‌گیرند و دچار خونریزی می‌شوند. از سوی دیگر، وریدهای مری و معده هم بزرگ می‌شوند که این هم می‌تواند به خونریزی شدید منجر شود.
    سوء تغذیه: کاهش وزن و سوء تغذیه شدید یکی از عوارض مهم سیروز کبدی هستند. چون این بیماری هضم غذا را دچار مشکل می‌کند که این باعث می‌شود مواد مغذی کافی در اختیار بدن قرار نگیرد.
    یرقان: کبد سالم بیلی‌روبین را از خون حذف می‌کند. در افراد مبتلا به سیروز کبدی این اتفاق نمی‌افتد و در نتیجه رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها زرد و رنگ ادرار تیره می‌شود.
    بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی): در اثر افزایش فشار ورید پورتال، پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید خون در طحال به دام می‌افتند. کاهش گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها در خون می‌تواند از علائم اولیه سیروز کبدی باشد.
    آنسفالوپاتی کبدی: حتما می‌دانید که پاکسازی سموم از خون جزئی از وظایف کبد است. اما در بدن فرد مبتلا به سیروز، این سموم از بین نمی‌روند و در مغز انباشته می‌شوند. در نتیجه، به مرور زمان فرد دچار گیجی یا عدم تمرکز می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر، آنسفالوپاتی کبدی رخ می‌‌دهد که عوارض خطرناکی مثل کما را در پی دارد.
    بیماری استخوانی: بعضی از بیماران بعد از مدتی دچار ضعف استخوانی شدید می‌شوند و احتمال شکستگی استخوان در آن‌ها بالا می‌رود.
    عفونت: در صورت ابتلا به سیروز کبدی، ممکن است بدن برای مبارزه با عفونت‌ها دچار مشکل شود. همچنین آسیت می‌تواند به پریتونیت باکتریایی (التهاب و عفونت صفاق) منجر شود که یک عفونت جدی است.
    سرطان کبد: بیماران مبتلا به سیروز کبدی در مقایسه با سایر افراد جامعه، بیشتر به سرطان کبد مبتلا می‌شوند.

آیا سیروز کبدی کشنده است؟
سیروز کبدی یک وضعیت پیشرونده است که در صورت عدم درمان مناسب، ممکن است در نهایت منجر به فوت بیمار شود.
کبد در ابتدا بدن برای جبران کاهش عملکرد، خود را تنظیم می‌کند و به‌همین‌دلیل ممکن است زیاد متوجه این عارضه نشوید. این وضعیت به‌عنوان سیروز جبران‌شده شناخته می‌شود. اما در نهایت با کاهش بیشتر عملکرد کبد، علائم قابل توجهی را تجربه خواهید کرد. این وضعیت به‌عنوان سیروز جبران‌نشده شناخته می‌شود.
اسکار ایجادشده در کبد، جریان خون و اکسیژن در بافت‌های کبد را مسدود می‌کند. این کار توانایی کبد برای پردازش خون، متابولیسم مواد مغذی و فیلتر کردن سموم را کاهش می‌دهد. همچنین قدرت کبد برای تولید صفرا و پروتئین‌های ضروری خون را کاهش می‌دهد. در نهایت نیز می‌تواند رگ‌های خونی مانند سیاهرگ باب کبدی که از کبد عبور می‌کنند را فشرده کند و منجر به بروز وضعیتی به نام پرفشاری خون پورتال شود.
بنابرین این بیماری را بسیار جدی بگیرید و روند تشخیص و درمان تنبلی کبد را به تاخیر نیاندازید.

تشخیص سیروز کبدی
برای تشخیص و شروع درمان این بیماری روش‌های زیر کاربرد دارد:
بیوپسی کبدی
افراد مبتلا به سیروز کبدی در مرحله اولیه معمولاً علائم ندارند. اغلب، این بیماری از طریق یک آزمایش خون معمولی یا چک آپ تشخیص داده می‌شود. پزشک ممکن است برای اطمینان از ابتلا به سیروز کبدی و آغاز روند درمان این بیماری یک یا چند آزمایش آزمایشگاهی را تجویز کند. بیوپسی نمونه بافتی (بیوپسی) برای تشخیص سیروز ضروری نیست. با این حال، پزشک ممکن است از آن برای شناسایی شدت، میزان و علت آسیب کبدی استفاده کند.
تست‌های آزمایشگاهی
عملکرد کبد. سطح بیلی‌روبین خون بررسی می‌شود.
عملکرد کلیه. سطح کراتینین خون و ادرار بررسی می‌شود، زیرا در مراحل بعدی سیروز (سیروز پراکنده شده) ممکن است عملکرد کلیه کاهش یابد.
آزمایشات برای هپاتیت B و C.
انعطاف پذیری رزونانس مغناطیسی یا انعطاف پذیری گذرا. این تست‌های غیر تهاجمی تصویربرداری، سختی یا سخت شدن کبد را تشخیص می‌دهند و ممکن است نیاز به بیوپسی کبدی را از بین ببرد.
سایر تست‌های تصویربرداری MRI، CT و سونوگرافی نیز برای ایجاد تصاویر از کبد امکان دارد مورد استفاده قرار بگیرد.

درمان سیروز کبدی
بعد از تشخیص علت ایجاد سیروز کبدی، روند درمان این بیماری آغاز می‌شود که با توجه به علت و شدت بیماری در افراد فرق می‌کند:
درمان سیروز کبدی الکلی– افراد مبتلا به این بیماری ناشی از سوء مصرف الکل باید نوشیدن الکل را متوقف کنند.
کاهش وزن. در درمان سیروز کبدی ناشی از کبد چرب، افراد مبتلا می‌توانند با کاهش وزن و رعایت رژیم غذایی سالم کبد چرب خود را درمان کنند.
داروها برای کنترل هپاتیت– در درمان سیروز کبدی ناشی از هپاتیت، مصرف دارو ممکن است از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
پیوند کبد– در موارد پیشرفته سیروز کبدی، هنگامی که عملکرد کبد متوقف می‌شود، پیوند کبد ممکن است تنها گزینه درمان این بیماری باشد. معمولاً افرادی که در معرض عوارض ابتلا به این بیماری، مانند زردی، احتباس مایعات قابل توجه (آسیت)، واریس خونریزی، انسفالوپاتی خون، اختلال عملکرد کلیه یا سرطان کبد، باید این گزینه درمان این بیماری را در نظر بگیرند. سیروز شایع‌ترین علت پیوند کبد است.
درمان عوارض سیروز
پزشک برای درمان هرگونه عوارض سیروز ممکن موارد درمانی زیر را تجویز کند، از جمله:
احتباس مایع اضافی در بدن شما. یک رژیم کم سدیم و دارو برای جلوگیری از ایجاد مایع در بدن ممکن است به کنترل آسیت و تورم کمک کند. افزایش مایع شدید مایع ممکن است نیاز به روش‌هایی برای تخلیه مایع یا سایر مداخلات برای کاهش فشار داشته باشد. در بعضی موارد، یک لوله کوچک – یک شنت پورتفستیک داخل مغزی (TIPS) – در داخل ورید درون کبد قرار می‌گیرد تا فشار خون را در کبد کاهش دهد و سرعت انباشت سیال را کند بکند.
در پرفشاری پورتال بعضی از داروهای فشار خون ممکن است فشار خون بالا در رگ‌های آوران کبد را کنترل کنند و از خونریزی شدید جلوگیری کنند. پزشک شما در فواصل منظم آندوسکوپی فوقانی را انجام می‌دهد تا رگ‌های بزرگ شده در مری یا معده (واریس) که ممکن است خونریزی کند را بررسی کند.
در عفونت‌ها ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها یا درمان‌های دیگری را برای عفونت دریافت کنید.
افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد. پزشک شما آزمایشات خون و سونوگرافی را هر شش ماهه را برای بررسی علائم سرطان کبد توصیه خواهد کرد.
آنسفالوپاتی کبدی ممکن است داروهای تجویز شده برای کمک به جلوگیری از تولید سموم در خون به دلیل عملکرد ضعیف کبد تجویز شود.

پیشگیری از سیروز کبدی
رعایت نکات زیر به حفظ سلامت کبد کمک می‌کند:
    الکل ننوشید. نوشیدنی‌های الکلی خطر ابتلا به سیروز کبدی را افزایش می‌دهند.
    رژیم غذایی سالم داشته باشید. مصرف میوه، سبزی، غلات کامل و پروتئین بدون چربی را افزایش دهید و تا حد امکان از خوردن غذاهای چرب و سرخ‌شده بپرهیزید.
    وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید. وجود چربی زیاد در بدن به کبد آسیب می‌رساند.
    خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید. استفاده از سرنگ‌های مشترک و داشتن رابطه جنسی محافظت‌نشده می‌تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش دهد. در مورد ضرورت دریافت واکسن هپاتیت با پزشک مشورت کنید.

________________________________________________________

مقالات دیگر