گلوکوم یا آب سیاه چشم چیست؟

گلوکوم یا آب سیاه (Glaucoma) چیست؟
بیماری آب سیاه (گلوکوم) از جمله بیماری های چشمی است که بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال ظاهر می شود.تا ۲ درصد مردم  به گلوکوم مبتلا هستند. متاسفانه این در حالی است که بسیاری از این افراد از بیماری خود آگاهی ندارند.
عصب بینایی اطلاعات را از چشم به مغز ارسال می کند. دید خوب به عصب بینایی سالم نیاز دارد. زمانی که فشار چشم بالا می رود، عصب بینایی آسیب دیده، دید فرد تحت تاثیر قرار می گیرد و روز به روز وخیم تر می شود. متاسفانه بسیاری از افراد مبتلا به گلوکوم از بیماری خود آگاه نیستند تا زمانی که تغییر محسوسی در بینایی شان ایجاد شود.
با گذشت زمان آب سیاه دید مرکزی فرد را شدیدا کاهش می دهد و اگر درمان به موقع صورت نگیرد نهایتا منجر به کوری می شود. متاسفانه نابینایی حاصل از گلوکوم غیر قابل برگشت بوده و درمانی ندارد.

انواع گلوکوم یا آب سیاه چشم
گلوکوم دسته‌بندی‌های مختلف و متنوعی دارد اما دو دسته‌ی اصلی آن شامل موارد زیر است:
گلوکوم اولیه یا گلوکوم با زاویه‌ی باز (Primary open-angle glaucoma)
این نوع گلوکوم شایع‌ترین نوع گلوکوم است. در این حالت، ساختار زاويه على رغم ظاهر نرمال عملکرد طبیعی خود را ندارد و فرایند تخلیه‌ی مایع درون چشم با اختلال مواجه است. این فرایند که با افزایش تدریجی فشار درون چشم همراه است، باعث می‌شود تا آسیب عصب چشم به آرامی و در طول بازه‌ی زمانی طولانی صورت بگیرد. این نوع از گلوکوم در ابتدا بدون درد بوده و مشکلات بینایی قابل درکی ایجاد نمی‌کند تا اینکه با گذشت زمان، تخریب عصب بینایی به حد قابل توجهی می‌رسد.
در برخی افرادی که عصب بینایی آن‌ها نسبت به فشار طبیعی (و نه بیش از حد طبیعی) چشم حساس است، خطر بروز گلوکوم بینایی بیشتر است و لازم است تا بررسی‌های دوره‌ای بر روی چشم صورت بگیرد.
هرچند گلوکوم زاویه باز شایع ترین نوع این بیماری است ولی گلوکوم انواع دیگری به شرح زیر دارد:
گلوکوم با فشار طبیعی یا پایین
در گلوکوم با فشار طبیعی یا پایین، تخریب عصب بینایی و محدود شدن دید کناری به صورت غیر منتظره در افرادی رخ می دهد که فشار چشم شان طبیعی است. برای درمان این بیماران از همان روش های درمان گلوکوم زاویه باز استفاده می شود.
گلوکوم زاویه بسته
در گلوکوم زاویه بسته مایعی که در قسمت جلوی چشم قرار دارد به دلیل مسدود شدن زاویه توسط قسمتی از عنبیه (قسمت رنگی چشم) راهی برای خروج پیدا نمی کند. بیماران دارای این عارضه با افزایش ناگهانی فشار چشم مواجه می شوند و علائم آن شامل درد شدید، تهوع، قرمزی چشم و تاری دید است. گلوکوم زاویه بسته یکی از موارد اورژانسی است و بیمار باید به سرعت درمان شود. در صورت عدم درمان، ممکن است بیمار ظرف ۱ تا ۲ روز کور شود. بطور معمول، جراحی لیزری انسداد را برطرف کرده و بیمار را از کوری نجات می دهد.
گلوکوم مادرزادی
در گلوکوم مادرزادی، کودک به دلیل وجود یک نقص مادرزادی در زاویه، به گلوکوم مبتلاست. کودکان مبتلا معمولا علائم واضحی مانند چشم های کدر (cloudy eye)، حساسیت به نور و اشک ریزش شدید دارند. برای درمان این گروه هم بطور معمول از جراحی استفاده می شود زیرا داروهای ضد گلوکوم ممکن است اثرات نامشخصی روی شیرخواران داشته باشد؛ همچنین مصرف این داروها برای این گروه سنی مشکل است. در صورتی که جراحی بلافاصله پس از تشخیص انجام شود این کودکان شانس بسیار بالایی برای داشتن یک دید خوب خواهند داشت.
گلوکوم ثانویه
گلوکوم ثانویه می تواند عارضه ای از بیماری های دیگر باشد. این نوع گلوکوم بعضی اوقات ناشی از جراحی چشم، کاتاراکت پیشرفته، آسیب های چشمی، بعضی تومورهای چشمی، یا یووئیت (التهاب چشم) است. یکی از انواع به نام گلوکوم رنگدانه ای (Pigmentary Glaucoma) زمانی رخ می دهد که رنگدانه ها بصورت فلس از عنبیه جدا شده و با انسداد شبکه خروج مایع چشمی، مانع عبور آن می شوند. نوع شدیدی به نام گلوکوم نئوواسکولار (Neovascular Glaucoma) هم با دیابت مرتبط است. همچنین، داروهای کورتیکواستروئیدی (دارای کورتون) که برای درمان التهاب های چشمی و دیگر بیماری ها کاربرد دارند ممکن است در تعداد کمی از بیماران سبب شروع گلوکوم شوند.

دلایل آب سیاه چیست؟ (علت گلوکوم چیست – علت بوجود آمدن آب سیاه چشم)
در پشت چشم ما مایع شفافی به اسم زلالیه ساخته می‌شود، که قسمت جلویی چشم را در‌بر‌می‌گیرد. سپس از طریق مجاری موجود در قرنیه و عنبیه چشم را ترک می‌کند. حال اگر این مجراها دچار انسداد یا تنگی شوند، فشار طبیعی داخل چشم افزایش می‌یابد، که این افزایش فشار باعث آسیب به عصب بینایی می‌شود. هر چه این آسیب‌دیدگی افزایش یابد، میزان بینایی شما رفته‌رفته کاهش می‌یابد. آنچه باعث افزایش فشار در چشم می‌شود، همیشه شناخته‌شده نیست. با‌این‌حال، پزشکان معتقدند که یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است نقش داشته‌باشد:
    مسدود یا محصور شدن ترشحات در چشم
    داروها، مانند کورتیکواستروئیدها
    فقدان یا کاهش جریان خون به عصب بینایی
    فشار خون بالا یا افزایش آن
    مشکلات دوربینی یا نزدیک بینی شدید چشم

علائم گلوکوم یا آب سیاه
گلوکوما (آب سیاه) اولیه‌ی زاویه‌ی باز، شایع‌ترین نوع آب سیاه است، که نشانه‌ای به جز از دست‌دادن تدریجی بینایی ندارد. وجود نقطه‌های کور در زاویه‌ی دید طرفی، به‌وجود‌آمدن دید مستقیم در هر دو چشم یا زاویه‌ی دید تونل مانند در مراحل پیشرفته، می‌تواند از علائم آن باشد.
    سردرد شدید
    درد چشم شدید
    حالت تهوع
    استفراغ
    قرمزی چشم
    اختلالات دید ناگهانی
    دیدن حلقه‌های رنگی در اطراف چراغ‌ها
    تاری دید ناگهانی
از علائم ظاهری گلوکوما می‌توان به قرمزی چشم و ایجاد حلقه در اطراف چشم اشاره کرد. اما بیشتر علائم در بینایی هستند و فرد متوجه آنها می‌شود.

عوامل خطر ابتلا به بیماری گلوکوم چیست؟
با‌توجه‌به آمار سازمان جهانی بهداشت، آب سیاه دومین عامل اصلی نابینایی در سراسر جهان است. عوامل خطر آب سیاه عبارتند از:
    سن: شانس ابتلا به آب سیاه در افراد بالای ۶۰ سال افزایش می‌یابد. موسسه‌ی ملی چشم هشدار می‌دهد که شانس ابتلا به آب سیاه هر ساله به میزان کمی افزایش می‌یابد. در نژاد آمریکایی-آفریقایی، سن افزایش خطر به ۴۰ سالگی کاهش یافته است.
    نژاد: آفریقایی-آمریکایی‌ها یا نژاد آفریقایی شانس ابتلای بیشتری نسبت به نژاد قفقازی دارند. خطر آب سیاه زاویه بسته در نژاد آسیایی بیشتر است و آب سیاه با فشار طبیعی در نژاد ژاپنی شیوع بیشتری دارد.
    مشکلات چشم: التهاب مزمن چشم و نازکی قرنیه، می‌تواند منجر به افزایش فشار در چشم شود. آسیب جسمی یا تروما به چشم، مانند ضربه در چشم، می‌تواند باعث افزایش فشار چشم شود.
    سابقه‌ی خانوادگی: برخی از انواع آب سیاه ممکن است ارثی باشند. اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما دچار آب سیاه زاویه باز هستند، شما در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید.
    تاریخچه‌ی پزشکی: خطر ابتلا به آب سیاه در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بالا و بیماری قلبی افزایش می‌یابد.
    استفاده از برخی داروها: استفاده‌ی طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدها خطر ابتلا به آب سیاه ثانویه را افزایش دهد.

تشخیص گلوکوم
چشم پزشک برای تشخیص گلوکوم اقدامات تشخیصی زیر را انجام می دهد:
    حدت بینایی: در این تست که با استفاده از چارت های بینایی انجام می شود بینایی بیمار در فواصل مختلف اندازه گیری خواهد شد.
    میدان بینایی: طی این تست، دید کناری (محیطی) بیمار اندازه گیری می شود. با توجه به اینکه از دست دادن دید کناری یکی از علائم گلوکوم است این تست به تشخیص بیماری کمک می کند.
    اتساع مردمک: در این تست با استفاده از قطره، مردمک چشم فرد بازتر از حد عادی می شود و چشم پزشک امکان معاینه عصب بینایی را پیدا می کند. بعد از این معاینه ممکن است دید نزدیک تا چند ساعت تار باشد.
    تونومتری: در این تست فشار مایع داخل چشم اندازه گیری می شود.

درمان آب سیاه
درمان آب سیاه با دارو
رایج ترین روش درمان گلوکوم استفاده از دارو است که پزشکان در مراحل اولیه این بیماری تجویز می کنند و به شکل قطره و قرص وجود دارند. بعضی از این دارو ها ممکن است سبب بروز عوارضی مثل سردرد یا سوزش چشم شوند که در این صورت بیمار باید این موضوع را با چشم پزشک خود در میان گذارد. اگر در مراحل اولیه بیماری تان هستید از دارو هایتان به طور مرتب استفاده کنید، چرا که این دارو ها فشار چشم تان را کنترل می کند.
درمان اب سیاه با لیزر
از لیزر درمانی برای خارج کردن مایع از چشم استفاده می شود. این روش یکی از موثرترین راه های درمان گلوکوم است اما در برخی موارد دیده شده که لیزر درمانی اثر پایداری ندارد و در بیش از نیمی از بیماران دوباره فشار چشم افزایش می یابد.
درمان آب سیاه با جراحی
هدف از این عمل جراحی، ایجاد منفذ جدید در چشم برای خروج مایع است. توصیه می شود چشم پزشک زمانی این راه درمان را انتخاب کند که لیزر درمانی و دارو موثر واقع نشده اند. این روش حدودا ۸۰ تا ۹۰ درصد موفق است.
البته در نظر داشته باشید که با جراحی گلوکوم فقط دید باقی مانده حفظ می شود اما بهبودی در بینایی فرد حاصل نمی شود.

چگونه می‌توان از گلوکوم پیشگیری کرد؟
تشخیص سریع گلوکوم در مراحل اولیه، راهی است که می‌تواند منجر به پیشگیری از نابینایی شده یا سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد. برای تشخیص سریع‌تر گلوکوم راه‌های زیر پیشنهاد می‌شوند:
    تست منظم چشم: این تست‌ها برای افراد بالای 40 سال توصیه می‌شود. درباره‌ی افراد زیر 40 سال، نیاز به تست با تشخیص پزشک و با توجه به سابقه‌ی بیماری فرد تشخیص داده می‌شود.
    آگاهی از سابقه‌ی خانوادگی: در صورتی که سابقه‌ی خانوادگی گلوکوم وجود دارد، فرد به بروز آن مستعدتر است بنابراین نیاز به بررسی‌های بیشتری در چشم خواهدبود
    ورزش‌کردن: این کار به کاهش فشار چشم کمک می‌کند
    مصرف قطره‌های تجویز‌شده طبق برنامه‌ی منظم.

________________________________________________________

مقالات دیگر