دوبینی چشم چیست؟

دوبینی چیست؟
هنگامی که چشم یک شیء را به صورت دو تصویر می بیند ، اصطلاحاً دچار دوبینی شده است. این دو تصویر می توانند کنار هم ، روی یکدیگر یا ترکیبی از این دو حالت باشند. این عارضه باعث می شود که فرد با مشکلاتی همچون اختلال در راه رفتن ، تعادل و حتی خواندن مواجه گردد. بروز دوبيني می تواند بر اثر عوامل مختلفی باشد و با توجه به شدت عارضه ، نوع درمان آن نیز متفاوت خواهد بود.  لازم به ذکر است در برخی موارد خستگی بیش از حد ، یکی از دلایلی است که منجر به دوبینی می شود. اما اگر پس از مدت طولانی دوبيني برطرف نشد می تواند خطرناک باشد و حتی نشانگر مشکلات مغزی باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر از این عارضه توصیه می شود مقاله دکتر آراز محمد زاده را به خوبی مطالعه نمایید.

انواع دوبینی چشم
اگر دوبینی در یک چشم به وجود بیاید به آن «دوبینی تک چشمی (Monocular)» گفته می‌شود. اگر دوبینی در هر دو چشم به وجود بیاید به آن «دوبینی دو چشمی (Binocular)» گفته می‌شود. درمان دوبینی به علت و نوع آن بستگی دارد، اما شامل تمرینات چشم و عمل جراحی می‌شود.

علائم دوبینی چشم
دوبینی چشم می تواند به تنهایی و بدون علامت دیگری اتفاق بیفتد.
بسته به علت بروز دوبینی چشم، سایر علائمی که می توانند با آن همراه باشند عبارتند از:
– لوچی یا چپ شدن یک و یا هر دو چشم
– درد یک و یا هر دو چشم هنگام حرکت آن ها
– درد اطراف چشم مثل شقیقه و یا ابروها
– سردرد
– تهوع
– احساس ضعف در چشم ها و یا هر جای دیگر
– افتادگی و پژمردگی پلک ها

دلایل دوبینی چشم
آسیب به عصب یا عضله‌ی چشم ممکن است که باعث ایجاد دوبینی در چشم شود. هر چشم تصویر مختص به خود از محیط را پدید می‌آورد. مغز نیز تصاویر هر دو چشم را در هم ترکیب کرده و یک تصویر واحد را به وجود می‌آورد.
جراحت یکی از ماهیچه‌هایی که چشم‌ها را حرکت داده یا اعصابی که حرکت چشم را کنترل می‌کند، می‌تواند موجب بروز دوبینی چشم شود.  چشم‌ها باید با هم عمق میدان را به وجود بیاورند.
برخی بیماری‌ها می‌توانند موجب تضعیف عضلاتی شوند که چشم‌ها را حرکت می‌دهد و همین نیز موجب بروز دوبینی می‌شود.
یکی از علل شایع دوبینی چشم، «انحراف چشم» یا «استرابیسم» است.  
این حالت هنگامی به وجود می‌آید که چشم‌ها به صورت صحیح با هم هم تراز نیستند. استرابیسم در کودکان نسبتا شایع است. با این حال، این بیماری همیشه منجر به دوبینی نمی‌شود. استرابیسم باعث می‌شود که چشمان فرد در جهت‌های مختلفی قرار بگیرند. این مشکل ممکن است به این دلیل باشد که عضلات چشم بر اثر دلایلی از جمله این موارد آسیب دیده باشند که عبارتند از:
    عضلات فلج یا تضعیف شده‌اند.
    دارای حرکات محدودی هستند.
    این عضلات بسیار قوی یا بیش از حد فعال هستند.
    اعصابی که عضلات چشم را کنترل می‌کند، ناهنجاری دارد. برخی مواقع، در کسانی که در سنین کودکی چپ چشمی داشته‌اند، این مشکل عود می‌کند. در برخی موارد، درمان چپ چشمی می‌تواند موجب دوبینی چشم شود، این امر می‌تواند صرف‌نظر این باشد که بینایی فرد قبل از درمان دوبینی، کاملا عادی بوده است. دلیل این امر آن است که مغز سعی دارد برای حفظ بینایی طبیعی، سیگنال‌های یکی از چشم‌ها را سرکوب کند.
سایر عللی که می‌تواند موجب دوبینی چشم شود:
اختلال در عملکرد تیروئید: غده تیروئید در گردن قرار دارد و هورمونی به نام تیروکسین تولید می‌کند. تغییر در عملکرد تیروئید می‌تواند بر روی عضلات خارجی که چشم را کنترل می‌کنند تاثیر بگذارد. این موارد شامل «افتالموپاتی گریوز» است که در این عارضه به علت تجمع چربی و بافت پشت چشم، چشم‌ها دارای برآمدگی‌هایی خواهند بود.
حمله ایسکمی گذرا: در سکته مغزی، خون به دلیل انسداد عروق خونی نمی‌تواند به مغز برسد. این می‌تواند بر رگ‌های خونی تامین‌کننده مغز یا اعصاب کنترل کننده عضلات چشم تأثیر گذاشته و باعث ایجاد دوبینی چشم شود.
آنوریسم: آنوریسم برآمدگی در رگ خونی است که می‌تواند بر روی عصب عضله چشم فشار وارد کند.
نارسایی همگرایی: عارضه‌ای است که به موجب آن چشم‌ها نمی‌توانند در هنگام نگاه کردن به شیء از نزدیک با یکدیگر هم تراز باشند. علت این عارضه به درستی دانسته نمی‌شود، اما تصور بر این است که این مشکل به دلیل ناهنجاری عضلانی به وجود می‌آید که همترازی چشم‌ها را کنترل می‌کند.  
دیابت: این عارضه می‌تواند بر عروق خونی تأمین‌کننده شبکیه چشم اثر بگذارد. این عارضه می‌تواند بر اعصاب کنترل کننده حرکات عضلات چشم نیز اثر بگذارد.
میاستنی گراویس: می‌تواند موجب ضعف در عضلات از جمله عضلاتی شود که وظیفه کنترل چشم را برعهده دارند.
تومورها و سرطان‌های مغزی: یک تومور یا رشد پشت چشم می‌تواند حرکت آزاد چشم را مختل کرده یا به عصب بینایی آسیب وارد کند.
اسکلروز متعدد یا ام‌اس: ام‌اس بیماری است که موجب تشکیل ضایعاتی در سیستم اعصاب مرکزی از جمله اعصاب چشم می‌شود.  
چشم کَبود: جراحتی است که موجب تجمع خون و مایعات در اطراف چشم می‌شود. این مشکل می‌تواند روی خودِ چشم، عضلات یا اعصاب اطراف آن فشار وارد کند.
آسیب به سر: آسیب فیزیکی به مغز، اعصاب، عضلات و حدقه‌ی چشم می‌تواند موجب محدودیت حرکات چشم و عضلات آن شود.
علل دوبینی تک چشمی چشم
در صورتی که هنگام پوشاندن یک چشم، دوبینی چشم مشاهده شود، به آن «دوبینی تک چشمی» گفته می‌شود. دوبینی تک چشمی کمتر از دوبینی دو چشمی شایع است. بیماری‌ها و مشکلات زیر ممکن است باعث ایجاد دوبینی تک چشمی شوند که عبارتند از:
آستیگماتیسم: علت این عارضه نامنظمی شکل انحنای قرنیه یا لایه‌‌ی شفاف جلوی چشم است. قرنیه به صورت طبیعی کاملا کروی و صاف شبیه توپ بسکتبال است؛ اما زمانی که فرد آستیگمات دارد، قرنیه در یک جهت نسبت به سایر جهات انحنای بیشتری دارد و بیشتر شکلی شبیه به توپ راگبی خواهد داشت.
خشکی چشم: در این عارضه چشم اشک کافی تولید نمی‌کند یا اینکه اشک به سرعت خشک می‌شود.
قوز قرنیه: یک بیماری تخریبی پس‌رونده چشم است که موجب نازک شدن و تغییر حالت قرنیه از کروی به مخروطی می‌شود.
ناهنجاری‌های شبکیه: به عنوان مثال، در تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولا، ممکن است به آرامی موجب تاری یا از دست دادن بینایی در مرکز دید شده و گاهی اوقات وَرم می‌تواند باعث دوبینی در یک چشم می‌شود.
آب مروارید: آب مروارید در بیش از نیمی از افراد بالای ۸۰ سال بروز پیدا می‌کند و گاهی اوقات می‌تواند موجب دوبینی تک چشمی شود.

دوبینی موقتی چیست ؟
دوبینی گاهی اوقات می‌تواند موقتی باشد. گاهی اوقات مسمومیت با الکل، بنزودیازپین‌ها (داروهای ضد اضطراب)، مواد افیونی یا برخی داروهای ضد تشنج و صرع موجب بروز این مشکل می‌شوند. آسیب به سر مانند ضربه‌ی مغزی نیز می‌تواند باعث ایجاد دوبینی موقت شود. خستگی شدید یا اَستِنوپیا (فشار چشم) می‌تواند موجب دوبینی باشد. اگر بینایی طبیعی به سرعت برنگردد، لازم است فرد در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.

نحوه تشخیص دوبینی
در صورتی که دچار دوبینی شده اید و یا علائم و نشانه های آن را در خود می بینید می بایست فورا به پزشک مراجعه کنید چراکه ممکن است نشان دهنده بیماری دیگری باشد. متخصص از روش های متعددی برای تشخیص این بیماری استفاده می کند همانند
    آزمایش خون
    معاینه چشمی
    سی تی اسکن
    ام آر آی
تشخیص دوبینی چشم در کودکان
کودکان نمی‌توانند به درستی علائمی که تجربه می‌کنند را توصیف کنند، همین نیز می‌تواند تشخیص دوبینی را برای متخصص چشم دشوار سازد.
علائم جسمی دوبینی شامل موارد زیر هستند:
    چپ‌چشمی یا تنگ کردن مردمک چشم برای دیدن
    پوشاندن یک چشم با دست
    چرخاندن سر به شکل غیرطبیعی
    نگاه کردن به اشیاء از بغل به جای جلو
    حرکت دادن چشم‌ها برای دیدن تصاویر به چپ و راست

روش درمان دوبینی چشم
درمان به علت اصلی بستگی دارد.
درمان دوبینی تک چشمی
درمان به علت آن بستگی دارد.
آستیگماتیسم: این عارضه همان انحنای غیرطبیعی قرنیه است. عینک‌ مخصوص یا لنز تماسی اغلب می‌تواند خمیدگی را برطرف کرده و عبور نور ورودی به چشم را تصحیح کند.
جراحی لیزر گزینه دیگری است. در این روش درمانی به وسیله دستگاه لیزر شکل قرنیه تغییر داده می‌شود.
آب مروارید: در این مورد عمل جراحی معمولا بهترین گزینه بوده و تاری دید و علت دوبینی چشم را برطرف می‌کند. عوارض آب مروارید شامل دید ابری، هاله‌های نور، مشکلات دید در شب و دوبینی است، اما درمان معمولا می‌تواند این مشکلات را برطرف کند.
خشکی چشم: اگر چشم‌ها به اندازه کافی اشک تولید نکنند یا اینکه اشک به سرعت خشک شود، چشم ملتهب و قرمز شده و دچار درد می‌شود و نتیجه آن دوبینی چشم است. اغلب تجویز قطره‌های اشک مصنوعی موجب تسکین این علائم می‌شود.
درمان دوبینی دو چشمی
بسته به علت، درمان دوبینی چشم متفاوت است، با این حال، شامل موارد زیر است:
    استفاده از عینک
    تمرینات چشم
    استفاده از لنز مات
    تزریق بوتاکس به عضلات اطراف چشم، باعث آرامش این عضلات می‌شود
    استفاده از پچ چشم
    عمل جراحی روی عضلات چشم برای اصلاح موقعیت آن
استفاده از عینک یا منشور نیز می‌تواند تصویر را به نحوی چرخش ‌دهد که هر دو چشم یک تصویر واحد را ببینند.
تمرینات چشم
انجام تمرینات و حرکات خاص نمی‌تواند بسیاری از عللی که موجب دوبینی چشم شده‌اند را برطرف کند. با این حال، برخی از تمرینات می‌تواند به نارسایی همگرایی کمک می‌کند.
همگرایی صاف
۱. روی یک هدف دقیق مانند یک مداد یا خودکار یا متن ریز روی یک مجله تمرکز کنید.
۲. شیء یا متن را در سطح چشم و به اندازه یک دست دور از خود نگه دارید.
۳. سعی کنید هدف تا جای ممکن به صورت یک تصویر واحد باقی ماند.
۴. هدف را از سمت بینی به آرامی و آهستگی حرکت دهید.
۵. هنگامی که تصویر واحد به دو تصویر تبدیل شد، چشمان شما با هم هماهنگ نیستند. دوباره تمرکز کنید تا یک تصویر ایجاد شود. وقتی که هدف در یک تصور متمرکز شد، آن را به بینی خود نزدیک‌تر کنید.
۶. زمانی که نتوانستید تصاویر را به هم پیوند دهید، دست خود را به حالت اول برگردانید و تمرین را از نو شروع کنید
۷. دامنه‌ی همگرایی طبیعی ۱۰ سانتیمتر از بینی فاصله دارد. سعی کنید، تصویر را تا این محدوده به صورت واحد حفظ کنید.
چشم پزشک ممکن است به این منظور از ابزاری ویژه‌ای به نام «کارت نقطه‌ای» نیز بهره ببرد.
پرش همگرایی
۱. هدفی مانند تمرین همگرایی صاف انتخاب کنید.
۲. هدف را در فاصله ۲۰ سانتی متری بینی خود نگه دارید.
۳. بین ۵ تا ۶ ثانیه به هدف خیره شوید.
۴. سپس به هدف دیگری در فاصله‌ی حدود ۳ متری به مدت ۲ تا ۳ ثانیه نگاه کنید.
۵. از فاصله نزدیک‌تری به هدف نگاه کنید.
۶. این کار را تکرار کنید، به تدریج هدف را نزدیک کنید تا زمانی که بتوانید بدون دوبینی در فاصله‌ی ۱۰ سانتیمتری به هدف خود نگاه کنید.  اثربخشی این تمرینات تا حد زیادی به درمان نارسایی همگرایی محدود است. اگر علائم و نشانه‌های دوبینی بهبود پیدا نکرد، برای آزمایش‌های بیشتر به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید.

پیشگیری از دوبینی چشم
پیشگیری از دوبینی چشم متکی بر پیشگیری از ایجاد علل و بیماری‌های زمینه‌ای آن است. در اینجا چند نکته برای افزایش سلامتی چشم‌ها و کاهش خطر ابتلای به دوبینی بیان خواهد شد. این موارد عبارتند از:
    کنتزل دیابت
    پیشگیری از ایجاد آب مروارید
    جلوگیری از خشکی چشم
    جلوگیری از آسیب‌دیدگی سر
کنترل دیابت
بیماران مبتلا به دیابت که به دقت برنامه درمانی خود را دنبال می‌کنند، کمتر در معرض خطر دوبینی قرار می‌گیرند.
پیشگیری از ایجاد آب‌ مروارید
مراقبت از سلامتی چشم‌ها و کاهش خطر آب‌ مروارید از طریق استفاده از عینک آفتابی، سیگار نکشیدن و داشتن رژیم غذایی سالم، احتمال دو بینی چشم را کاهش می‌دهد.
جلوگیری از خشکی چشم
اگر رطوبت چشم‌ها به خوبی حفظ شود، می‌تواند از ایجاد دوبینی جلوگیری به عمل آورد. همچنین، سعی کنید از خیره شدن طولانی‌ مدت به کامپیوتر خودداری کنید، چرا که می‌تواند باعث خشکی چشم‌ها گردد.
جلوگیری از آسیب‌دیدگی سر
جلوگیری از آسیب‌ دیدگی ناحیه سر از طریق بستن کمربند ایمنی در هنگام رانندگی، استفاده از کلاه ایمنی در هنگام دوچرخه‌سواری و یا راندن موتورسیکلت و استفاده از کلاه و عینک مناسب هنگام کار با ماشین‌آلات و بازی‌های ورزشی می‌تواند احتمال ابتلا به دوبینی و تاری دید را کاهش دهد.

________________________________________________________

مقالات دیگر