سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ کیسه صفرا چیست؟
قسمت فوقانی شکم، در زیر کبد، عضو کوچکی به نام کیسه صفرا وجود دارد که وظیفه آن ذخیره کردن مایع صفراوی است. این مایع صفراوی که رنگ زرد مایل به سبزی دارد، وظیفه دارد که به هضم غذا کمک کند. در واقع به دلیل یک سری عوامل مختلف ممکن است که در کیسه صفرا سنگ تشکیل شود که مهمترین دلیل تشکیل سنگ کیسه صفرا، وجود میزان زیادی کلسترول در کیسه صفرا است.
مایع صفرا شامل موادی مثل کلسترول، بیلی‌روبین، نمک‌های صفراوی و لیستین است. سنگ‌های صفراوی معمولا از کلسترول یا بیلی‌روبین تشکیل شده‌اند که در انتهای کیسه صفرا جمع می‌شوند و سپس به سنگ تبدیل می‌شود. سنگ کیسه صفرا معمولا به تدریج رشد می‌کند.
انواع سنگ صفرا
به‌طورکلی 2 نوع سنگ کیسه صفرا وجود دارد:
سنگ کیسه صفرا کلسترولی
این سنگ‌ها معمولا به رنگ زرد مایل به سبز هستند و حدود 80 درصد از سنگ‌های کیسه صفرا را به خود اختصاص می‌دهند.
سنگ‌های رنگدانه‌ای
این نوع سنگ‌ها در اندازه کوچک‌تر و رنگ تیره‌تری تولید می‌شوند و از بیلی‌روبین ساخته‌شده‌اند.
علل سنگ کیسه صفرا
تشکیل سنگ کیسه صفرا به انگلیسی: (Gallston) می‌تواند به عوامل ژنتیکی و محیطی برگردد. تصور می‌شود که سنگ‌های صفراوی به دلیل عدم تعادل در ترکیب شیمیایی صفرا در داخل کیسه صفرا ایجاد می‌شوند. در بیشتر موارد، سطح کلسترول در صفرا بیش از حد بالا می‌رود و کلسترول اضافی به شکل سنگ در می‌آید.
برخی دیگر از عوامل مهم تشکیل سنگ‌های صفراوی عبارت‌اند از:
افزایش سطح کلسترول در صفرا: وقتی که سطح کلسترول بالا بوده و سلول‌های صفرا کمتر از حجم کافی صفرا ترشح کنند، کلسترول ممکن است به شکل سنگ در داخل کیسه صفرا تجمع کند.
افزایش سطح بیلی‌روبین در صفرا: بیلی‌روبین یک پیگمانت زرد است که در فرایند تخلیص خون از پروتئین‌های خونی تولید می‌شود. در برخی از موارد، بیلی‌روبین به شکل سنگ در کیسه صفرا تجمع می‌کند.
مصرف غذاهای پرچرب: مصرف غذاهایی که بیشترین میزان چربی و کلسترول را دارند، باعث افزایش سطح کلسترول و تشکیل سنگ صفراوی می‌شود.
ژنتیک: برخی افراد بدون علت خاصی از این بیماری رنج می‌برند.
داروها: برخی از داروهای مصرفی؛ مانند قرص‌های ضدبارداری، هورمون‌های جنسی و قرص‌های کاهش وزن ممکن است به تشکیل این سنگ کمک کنند.
سن: با پیرشدن، خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا نیز افزایش می‌یابد.
بیماری‌های مربوط به کبد: برخی از بیماری‌های مربوط به کبد مانند سیروز و انسداد راه‌های صفراوی می‌تواند باعث تشکیل سنگ‌های صفراوی شوند.
علائم سنگ کیسه صفرا
بیشتر سنگ‌های صفراوی در ابتدا علائمی ایجاد نمی‌کنند. بااین‌حال، زمانی که سنگ‌های صفراوی بزرگ‌تر می‌شوند یا زمانی که شروع به انسداد مجاری صفراوی می‌کنند، علائم یا «حملات سنگ کیسه صفرا» شروع می‌شوند. حملات سنگ صفرا معمولاً بعد از یک خوردن وعده غذایی چرب و در شب اتفاق می‌افتد. موارد زیر از شایع‌ترین علائم سنگ صفرا هستند. اگرچه ممکن است هر فردی تجربه متفاوتی از علائم سنگ کیسه صفرا را داشته باشد. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درد شدید و مداوم در قسمت بالای شکم که به‌سرعت افزایش می‌یابد و ممکن است از ۳۰ دقیقه تا چند ساعت طول بکشد
درد در پشت، در بین تیغه‌های شانه و یا شانه راست
حالت تهوع
استفراغ
تب
لرز
زردی پوست یا چشم
نفخ شکم
عدم تحمل غذاهای چرب
آروغ زدن یا گاز
سوءهاضمه
افرادی که علائم زیر را تجربه می‌کنند باید فوراً با پزشک خود مشورت کنند:
تعریق
لرز
تب با درجه پایین
زرد شدن پوست یا سفیدی چشم
مدفوع سفالی رنگ (به رنگ خاک رس)
برخی از افراد مبتلا به سنگ کیسه‌صفرا هیچ علامتی ندارند. به این سنگ‌ها «سنگ‌های خاموش» گفته می‌شود، زیرا در عملکرد کیسه صفرا، کبد یا پانکراس اختلالی ایجاد نمی‌کنند و در بیشتر موارد نیازی به درمان ندارند. علائم سنگ کیسه‌صفرا ممکن است شبیه سایر شرایط یا مشکلات پزشکی مانند حمله قلبی، آپاندیسیت، کولیت اولسراتیو، سندرم روده تحریک‌پذیر، فتق هیاتال، پانکراتیت یا هپاتیت باشد. برای تشخیص دلیل اصلی بروز علائم خود باید حتماً به پزشک مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید.
عوارض وجود سنگ کیسه صفرا
التهاب کیسه صفرا: چنانچه سنگ در گردنه کیسه صفرا قرار گیرد می تواند موجب ایجاد التهاب در این ناحیه گردد (کوله سیست). کوله سیست اغلب با ایجاد تب و درد های شدید همراه است.
انسداد مجاری صفراوی: سنگ صفرا می تواند موجب انسداد کانال های عبور مایعات از کیسه صفرا یا کبد به روده کوچک شود. همچنین می تواند به ایجاد عفونت و زخم مجاری صفراوی منجرشود.
انسداد مجاری پانکراس: مجاری پانکراتیک، کانال های متصل کننده پانکراس به کبد هستند. شیره پانکراس (که در هضم موثر است) از طریق این کانال جریان می یابد. سنگ صفرا با ایجاد انسداد در کانال پانکراس موجب التهاب این ارگان می شود که با دردهای شکمی همراه است.
سرطان کیسه صفرا: افراد دارای سابقه ابتلا به سنگ کیسه صفرا بیش از سایرین مستعد ابتلا به این نوع سرطان هستند. هرچند که این سرطان بسیار نادر است.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه‌صفرا هستند؟
برخی از عوامل وجود دارند که خطر ابتلا به سنگ صفرا را در افراد افزایش می‌دهند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
چاقی
استروژن: به نظر می‌رسد استروژن اضافی ناشی از بارداری، درمان جایگزینی هورمون یا قرص‌های ضدبارداری باعث افزایش سطح کلسترول در صفرا و همچنین کاهش حرکت کیسه صفرا شود
قومیت: برخی از قومیت‌ها مثل بومیان آمریکا، استعداد ژنتیکی برای ترشح سطوح بالای کلسترول در صفرا دارند و به همین دلیل در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کیسه‌صفرا هستند
جنسیت: زنان دو برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به سنگ صفرا هستند
سن: احتمال ابتلا به سنگ کیسه‌صفرا در افراد بالای ۶۰ سال بیشتر از افراد جوان است
داروهای کاهنده کلسترول: داروهایی که کلسترول خون را کاهش می‌دهند درواقع می‌توانند منجر به افزایش میزان کلسترول ترشح‌شده در صفرا شوند. این مساله به‌نوبه خود خطر ایجاد سنگ صفرا در این افراد را افزایش می‌دهد
دیابت: به‌طورکلی افراد مبتلا به دیابت دارای سطوح بالایی از گروهی از اسیدهای چرب به نام تری گلیسیریدها هستند. این دسته از اسیدهای چرب خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می‌دهند
کاهش وزن سریع: ازآنجایی‌که بدن در طی کاهش وزن سریع چربی را متابولیزه می‌کند، کاهش وزن سریع باعث می‌شود کبد کلسترول اضافی را به صفرا ترشح کند که این می‌تواند باعث ایجاد سنگ صفرا شود
گرسنگی طولانی‌مدت: گرسنگی حرکت کیسه صفرا را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که صفرا بیش‌ازحد با کلسترول تماس داشته باشد
تشخیص سنگ کیسه صفرا
در برخی موارد ممکن است سنگ‌های صفراوی بدون علامت به‌طور تصادفی در طی آزمایش برای تشخیص بیماری‌های دیگر کشف شوند. بااین‌حال، هنگامی‌که درد ادامه پیدا می‌کند یا بارها و بارها اتفاق می‌افتد، پزشک شما ممکن است بخواهد علاوه بر روش‌های تشخیصی زیر برای سنگ‌های صفراوی، یک تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی نیز انجام دهد:
سونوگرافی
کوله سیستوگرافی: اشعه ایکس که جریان مایع حاجب را از روده‌ها به داخل کیسه صفرا نشان می‌دهد
آزمایشات خون: آزمایشات خون به دنبال علائم عفونت، انسداد، زردی و/یا پانکراتیت هستند
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP): این روش شامل واردکردن لوله آندوسکوپ از طریق معده به داخل روده کوچک است. رنگ مخصوصی که در این روش تزریق می‌شود مجاری دستگاه صفراوی را به‌خوبی نشان می‌دهد
درمان سنگ کیسه صفرا
اگر علائم خاصی ندارید، معمولا سنگ کیسه صفرا نیاز به درمان ندارد. در اکثر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا لازم است صفرا از بدن خارج شود. اما برای درمان سنگ کیسه صفرا روش‌های دیگری نیز وجود دارد. در ادامه می‌توانید با روش‌های درمان سنگ کیسه صفرا آشنا شوید.
جراحی سیستکتومی لاپارسکوپیک (Laparoscopic cholecystectomy)
یکی از شایع‌ترین روش‌ها برای درمان سنگ کیسه صفرا جراحی سیستکتومی لاپارسکوپیک است. در این روش جراح از طریق برش‌هایی ریز یک لوله باریک به نام لاپاراسکوپ را وارد شکم می‌کند. این لوله دارای نور و دوربین است. با این روش پزشک با کمک دستگاهی مخصوص کیسه صفرا را از بدن خارج می‌کند و بیمار بعد از عمل در همان روز از بیمارستان مرخص می‌شود.
جراحی کوله سیستکتومی باز (cholecystectomy)
در این روش درمان سنگ کیسه صفرا پزشک برای برداشتن کیسه صفرا برش‌های بزرگی روی شکم ایجاد می‌کند و کیسه صفر را از بدن خارج می‌کند. در این عمل لازم است فرد چند روز در بیمارستان بماند.
استفاده از داروی سنگ صفرا
یکی دیگر از روش‌های درمان سنگ کیسه صفرا استفاده از داروهایی است که سنگ کیسه صفرا را در خود حل می‌کنند. این داروها باید برای چندین سال مصرف شوند و در بسیاری از افراد بعد از قطع دارو ممکن است سنگ صفرا دوباره عود کند.
دفع سنگ کیسه صفرا با رژیم
یکی از بهترین روش‌ها برای درمان سنگ کیسه صفرا تغییر رژیم غذایی است. مصرف غلات و سبوس یک راهکار موثر برای دفع سنگ کیسه صفرا با رژیم است. در این روش سبوس به مواد صفراوی ریخته شده در روده متصل می‌شود و سپس آن‌ها را از بدن دفع می‌کند.
دارو گیاهی برای سنگ صفرا
در طب سنتی برای درمان سنگ کیسه صفرا از گیاهانی مثل زردچوبه، شاهتره، کاسنی، گل قاصدک، سیر، سداب، خرفه، رزماری، تمر هندی، برگ زیتون، گزینه، سنبل‌الطیب، گل همیشه‌بهار، گل محمدی، نعناع، سبوس برنج، زرشک، زبان گنجشک، ریواس و جعفری استفاده می‌شود. مصرف این گیاهان دارویی می‌تواند به کاهش درد و بهبود سنگ صفرا کمک زیادی کنند.
ذوب سنگ صفرا با شربت سرکه انگبین
یکی از روش‌های معجزه درمان سنگ صفرا برای افرادی که سنگ صفرای آن‌ها زیر 10 میلی‌متر است، مصرف شربت سرکه انگبین است. برای این کار باید از 2 واحد عسل، 2 واحد عرق نعناع و 2 واحد سرکه را ترکیب کنید. سپس این ترکیب را با دو برابر آب ترکیب کنید. صبح یک لیوان و شب هم یک لیوان استفاده کنید. این کار را برای 40 تا 80 روز ادامه دهید تا سنگ ذوب شود.
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا
چاقی یکی از عوامل خطر ابتلا به سنگ‌های صفراوی است؛ بنابراین، حفظ وزن سالم با ترکیب تغذیه صحیح و ورزش می‌تواند در پیشگیری از این بیماری مفید باشد. برنامه غذایی مناسب هم می‌تواند در پیشگیری از سنگ‌های صفراوی مفید باشد.
در اینجا برخی از مواردی که باید در برنامه غذایی خود برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا در نظر بگیرید آورده شده است:
مصرف مقدار کافی آب: مصرف مقدار کافی آب برای حفظ بهداشت کلیه، دفع سنگ مثانه و پاک‌سازی کیسه صفرا بسیار مهم است. نوشیدن حداقل 8-10 لیوان آب در روز توصیه می‌شود. همچنین، می‌توانید از آب‌لیمو ترش، آب نعناع و آب زنجبیل نیز استفاده کنید.
مصرف فیبر بالا: مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی فیبر می‌تواند به کاهش ریسک سنگ‌های صفراوی کمک کند. از مواد غذایی که برای کاهش ریسک ابتلا به سنگ کیسه صفرا مفید هستند، می‌توان به میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات، غلات کامل، پرتقال و نارنگی، آویشن، سیر و زنجبیل اشاره کرد.
مصرف روغن‌های گیاهی: مصرف روغن‌های گیاهی مثل روغن‌زیتون، آفتاب‌گردان، کنجد و زردآلو به کاهش ریسک ابتلا به این سنگ کمک می‌کند.
کاهش مصرف قند: برخی از مواد غذایی مانند شکر، شیرینی، نوشیدنی‌های گازدار، آبمیوه‌های نوشیدنی، قهوه و الکل ممکن است باعث بروز سنگ‌های صفراوی شوند.
محدودکردن مصرف مواد غذایی با چربی بالا: مصرف بیش از حد مواد غذایی با چربی بالا مثل گوشت قرمز، ماهی چرب، پنیر و کره باعث افزایش ریسک ابتلا به سنگ صفرا می‌شود.
رعایت اندازه و تعداد وعده‌های غذایی: رعایت تعداد وعده‌های غذایی در روز و محدودکردن حجم غذا در هر وعده می‌تواند به کاهش رعایت تعداد وعده‌های غذایی در روز و محدودکردن حجم غذا در هر وعده می‌تواند به کاهش ریسک سنگ‌های صفراوی کمک کند. سعی کنید 3 وعده اصلی و 2 وعده میان‌وعده در روز مصرف کنید. همچنین، در هنگام خوردن غذا، آهسته غذا بخورید و از خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم پرهیز کنید.
مصرف مکمل‌های کلسیم: مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند به کاهش ریسک سنگ‌های صفراوی کمک کند. البته مکمل‌های کلسیم بهتر است تحت‌نظر پزشک مصرف شوند.
مصرف مواد غذایی دارای ویتامین C: مواد غذایی دارای ویتامین C مانند پرتقال، گوجه‌فرنگی، ترشی، فلفل‌دلمه‌ای، برگ کاهو و برگ گل‌کلم را برای کاهش ریسک سنگ صفرا مصرف کنید.
رعایت رژیم غذایی سالم: رعایت یک رژیم غذایی سالم، کمک به پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با چاقی و بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشارخون بالا می‌کند که می‌تواند در پیشگیری از این بیماری مفید باشد.
به‌طورکلی، برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا باید از یک رژیم غذایی سالم، متنوع و با میزان کافی از مواد مغذی تشکیل شده، استفاده کرد.
________________________________________________________
مقالات دیگر
