سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یا stroke چیست؟
سکته مغزی به معنی پاره شدن یگ رگ خونی در مغز و خونریزی آن است. اگر به هر دلیلی خونرسانی به مغز مسدود شود هم این عارضه رخ می‌دهد. درواقع پارگی و انسداد از رسیدن خون و اکسیژن مورد نیاز به بافت مغز جلوگیری می‌کند. خون از طریق گلبول‌های قرمز و پروتئینی به نام هموگلوبین مواد مغذی و دی‌اکسید کربن را جابه‌جا خواهد کرد.

در صورت نرسیدن اکسیژن کافی، بافت مغز و سلول‌های آن دچار آسیب شدیدی شده و با گذشتن چند دقیقه شروع به مرگ می‌کنند. از همین‌رو تمامی اعضای داخلی بدن که توسط آن ناحیه آسیب دیده مغز کنترل می‌شدند فعالیت طبیعی خود را از دست می‌دهند. این عارضه یک اورژانس پزشکی است و پس از مشاهده علائم اولیه باید به سرعت فرد را به بیمارستان منتقل کنید.

عوامل خطر stroke
شایع‌ترین فاکتورهای خطر عبارتند از:

دیابت
افزایش سن
بیماری کرونا
حمله ی قلبی
کلسترول بالا
فشار خون بالا
سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود آن

خوب است بدانید که سکته مغزی یکی از بیماری‌های شایع است که این‌روزها نه تنها افراد مسن بلکه جوانان و زنان زیادی درگیر آن می‌شوند. وب‌سایت درمانکده با ایجاد لیست پزشک مغز و اعصاب این امکان را برای شما فراهم کرده تا بتوانید هر نوع علائم مشکوک را توسط مشاوره تلفنی، متنی یا تصویری به صورت آنلاین با دکتر خود در میان بگذارید.

علائم قبل از سکته مغزی
نشانه‌هایی که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم در صورت اقدامات پزشکی به‌موقع می‌تواند جان بیمار را از عوارض شدید این بیماری نجات دهد.

سردرد شدید ناگهانی
به سختی حرف زدن
عدم تعادل ناگهانی و سرگیجه
ضعف ناگهانی و احساس بی‌حسی
احساس گیجی و سردرگمی ناگهانی
ایجاد نابینایی ناگهانی خصوصا در یک چشم

سکته ایسکمیک مغز
در حدود ۸۷ درصد سکته‌های مغز از نوع ایسکمیک هستند. در سکته ایسکمیک، انسداد شریان مغزی به دلیل ایجاد پلاک یا لخته خون اتفاق می‌افتد. به بیان راحت یک لخته خون رگ شما را مسدود می کند. اگر لخته خون به صورت موضعی در مغز اتفاق بیافتد، با نام ترومبوز (thrombosis) شناخته می‌شود. اما اگر لخته خون از جای دیگری در بدن به سمت مغز حرکت کند، به آن آمبولی (embolism) می‌گویند و گاهی اوقات محل دقیق آمبولی اصلی در بدن مشخص نیست.

زمانی که پلاک در دیواره داخلی رگ‌ها ایجاد شود، بیماری آترواسکلروز (atherosclerosis) به وجود می‌آید. این پلاک ممکن است در اندام‌های مختلف قرار بگیرد، لخته خون ایجاد کند و در نتیجه، جریان خون در آن اندام را محدود کند. مثلا لخته خون ممکن است از تجمع پلاک در شریان کاروتید (Carotid artery) در گردن ایجاد شده و به سمت مغز برود. در ادامه این لخته خون، شریان مغز را مسدود کرده و موجب سکته می‌شود. ایجاد پلاک در شریان کاروتید و حرکت آن به سمت مغز، علت شایع سکته ایسکمیک است.

عوامل خطر سکته ایسکمیک
احتمال ایجاد لخته‌های خونی که منجر به سکته مغزی می‌شوند، زمانی افزایش می‌یابد که بیمار به مشکلات قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی (atrial fibrillation) و بیماری سلول داسی شکل نیز مبتلا باشد. بر اساس مطالعات ۴۰ درصد از کودکان مبتلا به بیماری سلول داسی، دچار سکته مغزی شده‌اند.

التهاب مزمن (طولانی مدت) نیز به سکته ایسکمیک مغز کمک می‌کند. مطالعات مختلف نشان می‌دهند که التهاب ممکن است به رگ‌های خونی آسیب برساند و منجر به انسداد رگ‌ها شود. البته خود سکته ایسکمیک مغز نیز می‌تواند به التهاب منجر شده و به سلول‌های مغزی آسیب بیشتری بزند.

سکته ایسکمیک گذرا
حمله ایسکمیک گذرا که با نام اختصاصی TIA شناخته می‌شود، مشابه حالت ایسکمیک است، با این تفاوت که در TIA، انسداد و لخته خون، پیش از آنکه به مغز آسیب برساند، از بین می‌رود. این حالت را با نام سکته کوچک نیز می‌شناسند که اغلب کمتر از یک ساعت طول می‌کشد، اما ممکن است به طور مداوم تکرار شده و به یک سکته کامل تبدیل شود. اگر TIA تشخیص داده شود، باید بلافاصله به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و برای درمان آن اقدام کنید.

سکته هموراژیک
خونریزی ناگهانی در مغز عامل ایجاد سکته هموراژیک است. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که یک سرخرگ درون یا بالای مغز پاره شود. نشت خون موجب تورم مغز شده و فشار در مغز را افزایش می‌دهد که در نهایت این افزایش فشار به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند. سکته هموراژیک دارای ۲ نوع مختلف است:

خونریزی داخل جمجمه
خونریزی زیر عنکبوتیه با علامت اختصاری SAH (خونریزی بین مغز و غشایی که آن را احاطه کرده است.)
در حدود ۱۰ درصد این سکته‌ ناشی از خونریزی داخل جمجمه است و SAH در حدود ۳ درصد سکته‌ها را شامل می‌شود.

سکته‌های مکرر
سکته‌های مکرر، برای حدود ۱ نفر از ۴ نفر بیماری که در مدت ۵ سال پس از اولین سکته، دچار سکته مغزی شده‌اند، رخ می‌دهد. خطر ابتلا به سکته‌های مکرر،  بلافاصله پس از سکته مغزی بیشتر است و با گذشت زمان کاهش می‌یابد. احتمال ناتوانی شدید و مرگ با هر سکته مکرری که رخ می‌دهد، افزایش می‌یابد. حدود ۳ درصد از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، در عرض ۳۰ روز پس از اولین سکته مغزی، سکته دوم را تجربه می‌کنند و حدود یک سوم آن‌ها، در عرض ۲ سال، سکته دوم را تجربه می‌کنند.

سکته مغزی ساقه مغز
این نوع سکته، در ساقه مغز اتفاق می‌افتد و می‌تواند هر دو سمت بدن را تحت تاثیر قرار دهد. اگر این اتفاق بیفتد، بیمار در حالت «قفل» قرار می‌گیرد؛ یعنی، توانایی تکلم یا حرکت گردن ندارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
در صورت بروز هر یک از علائم هشداردهنده انواع سکته مغزی بهتر است در اسرع وقت با اورژانس پزشکی تماس گرفته شود و یا اینکه بیمار به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. باید در اسرع وقت، به دنبال مراقبت‌های اورژانسی بود حتی اگر علائم فرد بهبود یابد. تشخیص اینکه آیا فردی دچار سکته مغزی شده است یا خیر تنها با بررسی علائم ممکن نیست و باید با تجویز تصویربرداری‌های تشخیصی توسط متخصص مغز و اعصاب بررسی و نوع آن مشخص شود.