سنگ کلیه چیست؟

سنگ‌های کلیه احتمال عفونت ادراری و کلیه را افزایش می‌دهند و می‌توانند منجر به انتشار میکروب‌ها در جریان خون (سپتی سمی) شوند. خطر ابتلا به سنگ کلیه برای مردان یک در ۱۰ و برای زنان یک در ۳۵ است. اگر به این عارضه مبتلا باشید، احتمال ابتلا به سنگ دوم در سال‌های بعدی افزایش می‌یابد. متخصصان کلیه و مجاری ادراری معتقدند ۳۰ تا ۵۰ درصد از افرادی که اولین سنگ کلیه را تجربه کرده‌اند، در عرض پنج سال به سنگ دوم نیز مبتلا می‌شوند. با این حال، برخی از افراد در تمام زندگی خود با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

سنگ کلیه چیست؟
سنگ‌های کلیه بلورهای جامدی از جنس مواد معدنی و نمک هستند که در کلیه تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها اغلب ساختاری به شکل توده تیز و سخت کریستالی دارند و می‌توانند با حرکت به سمت مجاری ادراری باعث مسدود شدن ادرار شوند. از همین‌رو یکی از دلایل اصلی بیماری هماچوری (خون در ادرار) را ناشی از حرکت سنگ‌های کلیه در مجاری ادراری می‌دانند. این عارضه در مردان نسبت به زنان شیوع بالاتری دارد و اغلب در بازه سنی ۲۰ تا ۵۰ سالگی بروز پیدا می‌کند.

درد سنگ کلیه چگونه است؟
درد ناشی از سنگ‌های کلیه یکی از شدیدترین دردهایی است که برخی افراد آن را برابر با درد زایمان یا ضربات چاقو می‌دانند. این درد شدید زمانی آغاز می‌شود که سنگ‌های کلیه به سمت حالب حرکت کرده‌اند و با انسداد ادرار، فشار زیادی به کلیه وارد می‌کنند. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید درد سنگ کلیه کجاست باید بگوییم درد ناشی از سنگ‌های کلیه معمولا به شکل تیز و ناگهانی در پشت، شکم یا پهلو احساس می‌شود.

علل ابتلا به سنگ کلیه
متخصصان معتقدند اصلی‌ترین دلیل ابتلا به این عارضه، میزان ادرار روزانه کمتر از یک لیتر است. از همین‌رو افرادی که مشکل کلیوی دارند یا نوزادانی که به شکل نارس متولد می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. با این حال، احتمال بروز این عارضه در افراد بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سال بالاست. به طور کلی عوامل مختلفی که باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه می‌شوند، عبارت‌اند از:

کم‌آبی بدن
سابقه خانوادگی
چاقی
جنسیت (مردان بیش از زنان در خطر هستند)
پرکاری تیروئید
رژیم غذایی حاوی مقدار زیادی نمک، گلوکز یا پروتئین
مصرف داروهای ضد تشنج
جراحی بای‌پس معده
بیماری التهابی روده (جذب کلسیم را افزایش می‌دهند)

نشانه های سنگ کلیه چیست؟
برخی از سنگ‌های کلیه به اندازه یک دانه شن کوچک هستند. برخی دیگر به بزرگی یک سنگریزه هستند. تعداد کمی به اندازه یک توپ گلف می‌باشند! به عنوان یک قاعده کلی، هرچه سنگ بزرگتر باشد، علائم آن بیشتر قابل توجه است. 

علائم می‌تواند یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

درد شدید در دو طرف کمر 
درد معده که از بین نمی‌رود
خون در ادرار
حالت تهوع یا استفراغ
تب و لرز
ادراری که بوی بد می‌دهد یا کدر به نظر می‌رسد

علت سنگ کلیه چیست؟
دلایل احتمالی عبارتند از نوشیدن آب کم، ورزش (زیاد یا خیلی کم)، چاقی، جراحی کاهش وزن، یا خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد. عفونت و سابقه خانوادگی ممکن است در برخی افراد مهم باشد. خوردن بیش از حد فروکتوز با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. فروکتوز را می‌توان در شکر و شربت ذرت با فروکتوز بالا یافت.

تشخیص سنگ کلیه
تشخیص سنگ کلیه با سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری شروع می‌شود. پزشکان شما باید اندازه و شکل دقیق سنگ کلیه را بدانند. این موضوع را می‌توان با یک سی تی اسکن با وضوح بالا از کلیه‌ها به سمت مثانه یا یک عکس اشعه ایکس (به اصطلاح "اشعه ایکس "KUB) انجام داد که اندازه سنگ، نوع و موقعیت آن را نشان می‌دهد. اشعه ایکس KUB اغلب توسط جراحان برای تعیین اینکه آیا سنگ برای درمان با موج شوکن مناسب است یا خی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 
دوم، پزشک شما تصمیم خواهد گرفت که چگونه سنگ شما را از بین ببرد. سلامت کلیه‌های شما با آزمایش خون و آزمایش ادرار ارزیابی می‌شود. سلامت کلی بدن و اندازه و محل سنگ باید در نظر گرفته شود.

شن کلیه چیست و اندازه سنگ کلیه چقدر است؟
در بیشتر موارد سنگ‌های کلیه اندازه نخود هستند. اما این سنگ‌ها می‌توانند در ابعاد کوچکتر به‌اندازه یک دانه شن یا ابعاد بزرگتری در اندازه توپ گلف هم ایجاد شوند. معمولا سنگ‌های کوچک از دستگاه ادراری عبور کرده و دفع می‌شوند. اما اگر سنگ بزرگ باشد، ممکن است پزشک جراحی را توصیه‌کند.

سنگ‌های کلیه ابعاد مختلفی داشته و ممکن است در سایز بزرگ یا کوچک در اندازه شن باشند. در اصطلاح به سنگ‌های کوچکتر از ۶ میلی‌متر شن کلیه گفته‌می‌شود. شن کلیه ابعاد کوچکی داشته و شخص به‌راحتی می‌تواند آن را دفع کند.

علائم آن در مردان و زنان

علائم سنگ کلیه در مردان
مردان ممکن است درد شدیدی را در پشت یا پهلو تجربه کنند که اغلب به ناحیه کشاله ران منتشر می‌شود. علائم سنگ کلیه در مردان ممکن است شامل تهوع، استفراغ، ادرار دردناک و خون در ادرار هم باشد.

علائم سنگ کلیه در زنان
علایم سنگ کلیه در زنان ممکن است مشابه مردان باشد و نشانه‌هایی مانند درد در پشت یا پهلو، تهوع و استفراغ را تجربه کنند. علاوه‌براین موارد، زنان ممکن است درد در ناحیه کشاله ران یا فرج را نیز تجربه‌کنند، که ممکن است با عفونت دستگاه ادراری یا سایر بیماری‌های زنان اشتباه گرفته‌شود.

چرا کلیه سنگ ساز میشود؟
عوامل مختلفی مانند نوشیدن آب به مقدار بسیارکم، وراثت و رژیم غذایی نامناسب باعث سنگ‌ساز شدن کلیه‌ها می‌شوند. افرادی که کلیه سنگ‌ساز دارند، هرچند وقت یک‌بار این مشکل را تجربه می‌کنند. بسیاری از افرادی که یک‌بار دچار این بیماری شده‌اند، چند سال بعد دوباره به آن مبتلا می‌شوند.

پیشگیری از سنگ کلیه
نوشیدن زیاد آب یکی از بهترین اقدامات پیشگیرانه‌ای است که می‌توانید انجام دهید. در واقع آب یک نوشیدنی مفید برای سنگ کلیه است. هرچه آب بیشتری بنوشید دفع ادرار بیشتری دارید و این دفع بزرگ‌ترین کمک به کلیه‌های شما می‌باشد. می‌توانید آب زنجبیل، لیموناد گازدار و آب‌میوه را جایگزین آب کنید تا به افزایش دفع شما کمک کند. مصرف غذاهای غنی از اگزالات و کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی نیز خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.

داروهایی وجود دارد که از تشکیل سنگ‌های کلسیم و اسیداوریک جلوگیری می‌کنند، اگر سابقه سنگ داشته یا در معرض ابتلا با آن هستید، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید تا در صورت نیاز، این نوع داروها یا بهترین روش پیشگیری مرتبط با شرایط شما را برایتان تجویز کند.

آیا سنگ کلیه درمان دارد؟
سنگ کلیه تا زمانی که از کلیه و مجاری کلیوی و ادراری دفع نشود، ممکن است برای فرد خطرناک بوده و کنده شدن آن از جداره ی این مجاری، می تواند باعث ایجاد درد های وحشتناکی در کلیه ها و مجاری ادراری شود. لذا با توجه به اندازه این سنگ ها که در سونوگرافی کلیه ها، مثانه و مجاری ادراری مشخص می شود، پزشک معالج ممکن است درمان های مختلفی را برای بیمار در نظر بگیرد.
به عنوان مثال به بیمار توصیه می شود که در طول روز آب زیادی بنوشد تا در دفع این سنگ ها کمک کننده باشد. همچنین برای اینکه این سنگ ها ارتباط زیادی با دیواره های مجاری ادراری نداشته باشند، معمولا متخصص کلیه و مجاری ادرار به بیماران دارو هایی می دهند که این مجاری را باز تر کرده و سنگ ها راحت تر بتوانند از طریق این مجاری دفع شوند.
در مواردی که سنگ ها از حد طبیعی خود بزرگ تر باشند، ممکن است دکتر بمباران این سنگ ها را تجویز کند. طی بمباران سنگ های کلیه، امواج صوتی با قدرت بالا به این سنگ ها برخورد کرده و آن ها را خرد کرده و می شکنند. با شکستن سنگ ها، دفع آن ها نیز راحت تر صورت می گیرد و بیمار درد کم تری احساس خواهد کرد. همچنین یکی دیگر از راه های درمانی این بیماری، در شرایطی که روش های درمانی ذکر شده مفید واقع نشوند، روش جراحی و برداشتن سنگ های کلیه از این طریق می باشد که روشی تهاجمی است و معمولا در آخرین مرحله از آن بهره گرفته می شود.

رژیم غذایی برای دفع سنگ کلیه
اگر می‌خواهید از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید یا مبتلا شده و می‌خواهید علاوه‌بر پزشک درمان سنگ کلیه در خانه را نیز داشته باشید، آنچه می‌خورید و می‌نوشید به اندازه‌ی آن‌هایی که نباید مصرف کنید حائز اهمیت است. در این‌جا چند قانون مهم را ذکر کرده‌ایم که باید به خاطر بسپارید.

مایعات زیاد بنوشید: همان‌طور که بارها اشاره کردیم، نوشیدنی مفید برای سنگ کلیه آب است. با این حال از دیگر مایعات نیز می‌توانید برای رقیق شدن مواد شیمیایی تشکیل دهنده سنگ یا هموار کردن شرایط دفع آن کمک بگیرید.
مصرف مرکبات را بیشتر کنید: مرکبات و آب آن‌ها برای جلوگیری از تشکیل و همچنین دفع سنگ منبع بسیار خوبی است. لیمو، پرتقال و گریپ فروت را حتماً در رژیم غذایی خود بگنجانید.
مصرف کلسیم و ویتامین D را بالا ببرید: با کاهش سطح کلسیم دریافتی شما سطح اگزالات افزایش می‌یابد. البته فراموش نکنید که کلسیم را باید از طریق رژیم غذایی دریافت کنید، مکمل‌های کلسیم خود در تشکیل سنگ نقش مهمی دارند. همان‌طور که اشاره شد شیر، ماست و پنیر مهم‌ترین منبع کلسیم هستند. منابع گیاهی سرشار از کلسیم مانند حبوبات و سبزیجات دارای برگ سبز تیره نیز برای این بیماری بسیار مفید می‌باشند. همچنین غذاهایی که حاوی ویتامین D هستند را نیز به صورت روزانه مصرف کنید، این ویتامین به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند. می‌توانید ویتامین D را از طریق ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد و زرده تخم‌مرغ دریافت کنید.
آجیل و سنگ کلیه: برای برخی از انواع سنگ‌ها مصرف آجیل که اگزالات بالایی دارند توصیه نمی‌شود، بنابراین قبل از مصرف آجیل یا قطع آن حتماً با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
نوشیدنی‌های حاوی کولا (نوشابه مشکی): افزودنی کولا سرشار از فسفات است که می‌تواند موجب تشکیل سنگ شود، بنابراین از نوشیدن آن‌ها خودداری کنید.
برای درمان قطعی سنگ کلیه باید سنگ‌ها را مورد آزمایش قرار داد

درمان سنگ کلیه با آبجو
یکی از راه های طبیعی جلوگیری از تشکیل سنگ، استفاده از آبجو می باشد. پس از استفاده مستمر از این نوشیدنی، ثابت شده است که می تواند باعث شکستن سنگ های کلیه و جلوگیری از تشکیل سنگ های جدید شود.
لذا یکی از نوشیدنی های طبیعی که پزشکان و متخصصان کلیه و مجاری ادراری به افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، پیشنهاد می کنند، نوشیدنی آبجو می باشد.

رژیم غذایی بعد از عمل کلیه
یک سؤال مهم این است که بعد از عمل سنگ کلیه چه بخوریم؟ مهم‌ترین چیزی که حتی بعد از عمل نیز باید آن را رعایت کنید نوشیدن آب و مایعات است. از محصولات لبنی اما رقیق شده نیز می‌توانید استفاده کنید. وعده‌های غذایی بعد از عمل باید کم و در فواصل زمانی مناسب مصرف شود و از وعده‌های سنگین غذایی به جد خودداری شود. همچنین مصرف غذاهایی که فیبر بالایی دارند، مانند نان غلات و حبوبات نیز توصیه می‌شود.

علائم دفع سنگ کلیه
علائم دفع سنگ کلیه، شامل علائمی است که طی دفع سنگ از مجاری ادراری و آلت تناسلی فرد، اورا درگیر می کند. علائمی از قبیل درد شدید مثانه و آلت تناسلی در هنگام دفع سنگ که معمولا با خونریزی همراه است، می تواند از جمله اصلی ترین و مهم ترین نشانه هایی باشد که در هنگام دفع سنگ در بیمار ایجاد شود.