بیماری عروق کرونر قلب چیست؟

بیماری عروق کرونر قلب چیست؟
بیماری عروق کرونر Coronary Artery Disease (CAD)، عبارت است از باریک شدن یا انسداد عروق کرونری قلب، که در اثر تجمع پلاک رخ می‌دهد. عروق کرونری، رگ‌هایی هستند که خون حاوی اکسیژن را به قلب می‌رسانند. هرگونه انسداد یا باریک شدگی در این شریان‌ها، حجم خون منتهی به قلب را کاهش می‌دهد.
در بسیاری از افراد، تا زمانی که گرفتگی رگ‌ها باعث ایجاد لخته خون نشود؛ علائم بیماری CAD ظهور نخواهند کرد؛ به طوری که حتی ممکن است، فرد سال‌ها از وجود این بیماری بی‌خبر باشد. اصلی‌ترین علائمی، که بیماران مبتلا به بیماری کرونر مشاهده می‌کنند، احساس درد در قفسه سینه و تنگی نفس است. در مواردی که این بیماری باعث ایجاد لخته شود، حمله قلبی رخ خواهد داد. در این مقاله، به تمامی جزئیاتی که لازم است، درباره بیماری عروق کرونر بدانید، اشاره خواهیم کرد. آشنایی با این علائم، به پیگیری زودهنگام بیماری کمک می‌کند.

عروق کرونر قلبی کجاست؟
شریان‌های کرونری در اطراف قسمت بیرونی قلب قرار دارند. سه شریان کرونر وجود دارند که دو عدد از آن‌ها از شریان کرونر اصلی چپ (LMCA) منشعب می‌شوند.  این شریان به همراه شریان کرونری راست (RCA) دو شریانی هستند که از تنه مشترک آئورت جدا می‌شوند.
شریان‌های کرونری ضمن دور زدن قلب در داخل شیار کرونر، به شاخه‌های مارژینال و بین بطنی تقسیم می‌شوند که این شاخه‌ها به سمت نوک قلب (Apex) می‌روند.
خون وریدی بازگشتی از درون وریدهای قلبی عبور می‌کند که اکثر آن‌ها به سینوس کرونر تخلیه می‌شوند. این ساختار وریدی بزرگ در شیار کرونر و بر روی سطح خلفی قلب بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد. سینوس کرونری در بین حدفاصل دهانه ورید اجوف تحتانی (IVC) و دهانه دهلیزی-بطنی راست، به دهلیز راست تخلیه می‌شود.
نکته مهم که باید به آن توجه داشت وجود واریاسیون‌ها در الگوی توزیع شریان‌های کرونر است. به آن معنی که در افراد مختلف ممکن است خونرسانی به بخش مشخصی از قلب توسط عروق کرونری متفاوتی انجام شود.

وظایف رگ‌های کرونری چیست؟
دو شریان کرونر اولیه وجود دارد:
    شریان کرونری راست (RCA)
    شریان کرونر اصلی چپ (LMCA) که پس از طی مسیر کوتاهی به دو شریان تقسیم می‌شوند.
مجموع این سه شریان را می‌توان به عنوان شریان‌های کرونری در نظر گرفت. RCA از آئورت صعودی قدامی خارج می‌شود و خون را عمدتاً به دهلیز راست و بطن راست می‌رساند. شریان گره سینوسی دهلیزی (sinu-atrial node) شاخه‌ای از RCA است که خونرسانی به گره SA را تامین می‌کند. این گره به عنوان ضربان ساز اصلی قلب شناخته می‌شود.
 RCA همچنین در 90 درصد افراد مسئول خونرسانی به گره AV (دهلیزی-بطنی) است. سپس RCA به شاخه‌های کوچک‌تری از جمله شریان نزولی خلفی راست (PDA) و شریان مارژینال راست تقسیم می‌شود. شریان نزولی خلفی مسئول خون رسانی به یک سوم خلفی سپتوم بین بطنی است.
به صورت کلی شریان کرونری راست (RCA) وظیفه خونرسانی به قسمت‌های زیر را بر عهده دارد:
    عضلات دهلیز راست و بطن راست
    قسمتی از دهلیز چپ
    گره SA و AV
    بخشی از سپتوم بین بطنی قلب
    قسمتی از بخش خلفی بطن چپ
شریان کرونری اصلی چپ دیگر شاخه اصلی شریان‌های کرونری است. این شریان به دو شاخه زیر تقسیم می‌شود:
    شاخه بین بطنی قدامی (که به آن LAD یا Left anterior Descending هم می‌گویند).
    شاخه سیرکومفلکس (LCX) که شاخه مارژینال چپ معمولا از همین شاخه منشا می‌گیرد.
 این دو با هم خون را به دهلیز چپ و بطن چپ می‌رسانند. شریان سیرکومفلکس مسئول خون رسانی به دهلیز چپ و قسمت خلفی-جانبی (postrolateral) بطن چپ است در حالی که LAD خون را به قسمت قدامی بطن چپ می‌رساند.
همچنین وریدهای قلبی را نیز می‌توان به عنوان جزئی از عروق کرونر در نظر گرفت، عمده این وریدها به داخل سینوس کرونری (در قسمت خلفی-تحتانی قلب) می‌ریزند و وظیفه آن‌ها بازگرداندن خون کم اکسیژن به داخل دهلیز راست است. چهار شاخه اصلی به سینوس کرونر وارد می‌شوند که عبارتند از:
    ورید قلبی بزرگ (Great Cardiac Vein)
    ورید قلبی متوسط (Middle Cardiac Vein)
    ورید قلبی کوچک (Small Cardiac vein)
    ورید قلبی خلفی (Posterior Cardiac vein)

علائم بیماری کرونر قلب
    درد قفسه سینه (آنژین): در حین ورزش ممکن است احساس فشار ناگهانی یا درد در قفسه سینه خود داشته باشید، گویی کسی به آن فشار می آورد. این زمانی اتفاق می‌افتد که شریان‌های کرونری باریک نتوانند خون کافی را به قلب شما برسانند. به این آنژین صدری گفته می شود و معمولا با استرس فیزیکی یا عاطفی همراه است.
    تنگی نفس و خستگی: زمانی اتفاق می افتد که خون کافی برای پاسخگویی به نیازهای بدن وجود نداشته باشد.
    ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی): هنگامی که قلب خون کافی دریافت نمی کند، منجر به اختلال در تکانه های الکتریکی قلب شده و باعث ایجاد ناهنجاری ها و ریتم های غیر طبیعی قلب می شودکه به آن آریتمی قلبی می گویند.
    حمله قلبی: تعریق شدید و دردی که از قفسه سینه به سمت شانه ها یا بازوها تابیده می شود همراه با تنگی نفس از علائم شایع حمله قلبی هستند. این به دلیل مسدود شدن کامل شریان کرونر ایجاد می شود.

علت بیماری عروق کرونر چیست؟
علت بیماری عروق کرونر، به اختلالی تحت عنوان اترواسکلروز یا سفتی و تنگی شریان، مربوط است. هرگاه مقدار چربی‌ها و کلسترول موجود در خون، از مقدار معینی فراتر رود، مقدار اضافی آن‌ها بر روی دیواره رگ‌ها جمع می‌گردد. تجمع این مواد، بر روی دیواره‌های داخلی شریان‌های قلب را، آترواسکلروز یا تجمع پلاک می‌نامند. این حالت، منجر به باریک شدن رگ‌ها و کاهش جریان خون می‌شود.
به این ترتیب، حجم اکسیژن و مواد مغذی دریافتی قلب کاهش می‌یابد و عملکرد صحیح آن، مختل می‌شود. این وضعیت را «ایسکمی میوکارد» می‌نامند که با احساس ناراحتی در قفسه سینه (آنژین) همراه است. یکی از مواد موجود در پلاک، فیبرین نام دارد. این ماده می‌تواند باعث لختگی شدن خون شده و حمله قلبی را در پی داشته باشد.

عوامل خطر بیماری عروق کرونر
در صورت وجود موارد زیر، خطر ابتلا به آترواسکلروز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد:
    مصرف دخانیات
    فشار خون بالا
    کلسترول بالا
    سطح بالای لیپوپروتئین (a)
    عدم ورزش منظم
    ابتلا به دیابت
سایر عوامل خطر برای ایجاد تصلب شرایین عبارتند از:
    چاقی یا اضافه وزن
    داشتن سابقه خانوادگی بیماری عروق کرونر
در صورت ابتلای یکی از بستگان درجه یک مرد (در سن کمتر از ۵۵ سالگی) و یا زن (در سن کمتر از ۶۵ سالگی) به بیماری عروق کرونر قلب، خطر بیماری عروق کرونر در فرد افزایش می‌یابد.
در ادامه به توضیح هریک از این دلایل می‌پردازیم:
مصرف دخانیات
کشیدن یک عامل اصلی خطر برای بیماری عروق کرونر قلب است. نیکوتین و مونوکسیدکربن (حاصل از دود) با سرعت بیشتر قلب را تحت فشار قرار می‌دهند و همچنین باعث افزایش خطر لخته شدن خون در ما می‌شوند.
سایر مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می‌تواند به پوشش شریان‌های کرونر ما آسیب برساند و منجر به آسیب عروق شود. لازم است بدانیم سیگار کشیدن به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
فشار خون بالا
فشار خون بالا (پرفشاری خون) فشار زیادی بر قلب ما وارد می‌کند که می‌تواند منجر به بیماری عروق کرونر شود.
کلسترول بالا
کلسترول، نوعی چربی است که توسط کبد از چربی اشباع شده در رژیم غذایی ما ساخته می‌شود. این چربی برای سلول‌های سالم ضروری است، اما مقدار زیاد آن در خون می‌تواند منجر به بیماری عروق کرونر شود.
لیپوپروتئین (a) بالا
لیپوپروتئین (a) که با نام LP (a) هم شناخته می‌شود، مانند کلسترول نوعی چربی است که توسط کبد ساخته می‌شود. لیپوپروتئین (a) یک عامل خطر شناخته‌ شده برای بیماری‌های قلبی عروقی و تصلب شرایین است.
سطح LP (a) در خون ما از پدر و مادرمان به ارث می‌رسد. این فاکتور به طور معمول اندازه‌گیری نمی‌شود، اما غربالگری برای افرادی که در معرض خطر متوسط یا زیاد ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی هستند، توصیه می‌شود.
عدم ورزش منظم
اگر بی‌تحرک باشیم رسوبات چربی می‌توانند در رگ‌های ما جمع شوند. اگر شریان‌های خون‌رسان قلب ما مسدود شود، می‌تواند منجر به حمله قلبی شود. اگر عروق خون‌رسانی به مغز تحت تأثیر قرار بگیرند، می‌تواند باعث سکته مغزی شود.
دیابت
سطح بالای قند خون ممکن است منجر به دیابت شود که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را بیش از دو برابر افزایش دهد. چراکه دیابت ممکن است باعث ضخیم شدن پوشش رگ‌های خونی شود که می‌تواند جریان خون را محدود کند.
ترومبوز
«ترومبوز» لخته شدن خون در ورید یا شریان است. اگر ترومبوز در شریان کرونر ایجاد شود، از رسیدن خون به عضله قلب جلوگیری می‌کند. این فرایند معمولاً منجر به حمله قلبی می‌شود.

عوارض مربوط به بیماری عروق کرونر چیست؟
مهم‌ترین عارضه‌ای که در اثر بیماری عروق کرونر قلب رخ می‌دهد، سکته قلبی است. فردی که دچار حمله قلبی می‌گردد، باید به صورت اورژانسی تحت درمان قرار گیرد. در واقع، هنگامی که سکته قلبی رخ می‌دهد، عضله قلب شروع به مردن می‌کند؛ چون خون کافی به این ماهیچه نمی‌رسد. بنابراین لازم است، برای برقراری مجدد جریان خون و نجات جان بیمار، فوریت‌های پزشکی انجام گیرند. در غیر این صورت، ممکن است زندگی بیمار به خطر افتد. از دیگر عوارض بیماری عروق کرونر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
    انواع آریتمی قلبی، مانند فیبریلاسیون دهلیزی؛
    شوک قلبی؛
    نارسایی قلبی؛
    ایست قلبی.

تشخیص بیماری عروق کرونر قلب
برای تشخیص بیماری عروق کرونر، پزشک ممکن است پس از ثبت مشخصات شما در پرونده پزشکی، آزمایشات زیر را توصیه کند:
    نوار قلب (ECG): الکتروکاردیوگرام اغلب می تواند شواهدی از حمله قلبی قبلی یا وجود حمله قلبی فعلی را نشان دهد.
    تست استرس: این شامل گرفتن نوار قلب هنگام راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه سواری است. این به عنوان تست استرس شناخته می شود. تست استرس دیگری که به عنوان تست استرس هسته ای شناخته می شود، به اندازه گیری جریان خون در عضله قلب در حالت استراحت و در هنگام استرس کمک می کند.
    اکوکاردیوگرام: یک آزمایش تصویربرداری است که متخصص برای تعیین اینکه آیا تمام قسمت‌های دیواره قلب به طور طبیعی در فعالیت پمپاژ آن نقش دارند یا خیر، استفاده می‌کند.
    کاتتریزاسیون قلب یا آنژیوگرافی کرونری: یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر که از طریق شریان وارد می شود و به متخصص قلب کمک می کند تا میزان انسداد عروق را کشف کند. این نوع درمان را آنژیوپلاستی می نامند که در آن یا از بالون برای گشاد کردن شریان باریک شده یا برای باز نگه داشتن شریان از استنت استفاده می شود.
    اسکن قلب: تکنیک های سی تی اسکن به نظارت بر رسوبات کلسیم و تجمع در شریان ها کمک می کند که ممکن است منجر به بیماری عروق کرونر قلب شود.

درمان بیماری عروق کرونر
متخصص قلب و عروق تغییرات سبک زندگی را به عنوان درمان اولیه بیماری عروق کرونر توصیه کرده و سپس در صورت نیاز داروها و جراحی را تجویز می کند. اما کنترل شدید دیابت، فشار خون، کلسترول بالا و ترک سیگار ضروری است و معاینات پزشکی منظم باید انجام شود.
اگر CHD منجر به عوارض دیگری شود، بهترین متخصص قلب شما ممکن است روش های دیگری مانند آنژیوپلاستی و استنت گذاری (مداخله عروق کرونر از راه پوست) یا CABG را توصیه کند. به طور کلی درمان بیماری عروق کرونر علاوه بر تغییر سبک زندگی شامل موارد زیر می شود
درمان دارویی که شامل موارد زیر است:
    داروهایی برای کاهش فشار خون مانند مهار کننده های ACE و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II (ARB).
    مسدود کننده های بتا قلب
    داروهای کاهش سطح کلسترول خون مانند استاتین ها.
    داروهایی برای جلوگیری از تشکیل لخته های خونی در رگ های قلب (“رقیق کننده های خون”) مانند آسپرین.
    داروهایی برای درمان درد قفسه سینه مانند اسپری دهان با نیترات.
درمان های جراحی که شامل موارد زیر است:
    آنژیوپلاستی
    جراحی بای پس (جراحی بای پس پیوند شریان کرونر)
    دفیبریلاتور قلب و عروق قابل کاشت (ICD)

روش‌های پیشگیری از بیماری عروق کرونر قلب
روش‌های مختلفی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب وجود دارد، مانند کاهش فشار خون و سطح کلسترول. در ادامه درباره این روش‌های بیشتر می‌خوانیم:
رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشیم
برای داشتن یک رژیم سالم و متعادل، رژیم کم چربی با فیبر زیاد توصیه می‌شود که باید شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه (۵ وعده در روز) و غلات کامل باشد.
لازم است مقدار نمک مصرفی خود را به کمتر از ۶ گرم در روز محدود کنیم؛ زیرا نمک زیاد باعث افزایش فشار خون می‌شود. ۶ گرم نمک حدود ۱ قاشق چای‌خوری است.
چربی‌ها به دو دسته عمده تقسیم‌بندی می‌شوند، چربی‌های اشباع‌شده و اشباع‌نشده. چربی‌های اشباع‌شده باعث افزایش سطح کلسترول بد خون می‌شوند، به همین دلیل باید از خوردن غذاهای حاوی این چربی‌ها خودداری کنیم.
غذاهای سرشار از چربی اشباع‌شده عبارتند از:
    گوشت
    سوسیس و کالباس (گوشت گوساله)
    کره
    پنیر محلی
    کیک و بیسکویت
    غذاهای حاوی روغن نارگیل یا روغن پالم
در عین حال، یک رژیم غذایی متعادل باید شامل چربی‌های اشباع‌نشده باشد. مطالعات نشان می‌دهند که چربی‌های اشباع‌نشده باعث افزایش سطح کلسترول خوب می‌شوند و به کاهش انسداد عروق کمک می‌کنند.
غذاهای غنی از چربی اشباع‌نشده عبارتند از:
    ماهی‌های چرب
    آووکادو
    آجیل و دانه‌ها
    روغن آفتابگردان، روغن زیتون و روغن‌های گیاهی
باید سعی کنیم از مصرف بیش از حد قند در رژیم خود خودداری کنیم؛ زیرا این امر می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت را در ما افزایش دهد. ثابت شده است که دیابت احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
تحرک بدنی بیشتری داشته باشیم
ترکیب یک رژیم غذایی سالم همراه با ورزش منظم بهترین راه برای حفظ وزن سالم است. داشتن وزن سالم احتمال ابتلا به فشار خون را کاهش می‌دهد.
    ورزش منظم باعث می‌شود قلب و سیستم گردش خون ما کارآمدتر شود، سطح کلسترولمان کاهش یابد و همچنین فشار خونمان در سطح نرمال باشد.
    ورزش منظم، خطر ابتلا به حمله قلبی را کاهش می‌دهد. قلب یک عضله است و مانند سایر ماهیچه‌ها از ورزش سود می‌برد. یک قلب قوی می‌تواند با تلاش کمتر، خون بیشتری را در بدنمان پمپاژ کند.
    هرگونه ورزش هوازی مانند پیاده‌روی، شنا و رقص، قلب ما را قوی‌تر کرده و سلامت آن را حفظ می‌کند.
وزن خود را در محدوده طبیعی نگه داریم
پزشک می‌تواند به ما بگوید که وزن ایده‌آل ما نسبت به قد و وزنمان چقدر است. به شاخص نسبت قد و وزن، شاخص توده بدن یا BMI گفته می شود.
سیگار را ترک کنیم
اگر سیگار می‌کشیم، خوب است بدانیم که ترک آن، خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را کاهش می‌دهد.
استعمال دخانیات یکی از فاکتورهای اصلی خطر ابتلا به تصلب شرایین است. همچنین، استعمال دخانیات علت اکثر موارد ترومبوز کرونر در افراد زیر ۵۰ سال شناخته شده است.
از مصرف هرگونه نوشیدنی‌ الکلی پرهیز کنیم
پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی، خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را کاهش می‌دهد.
فشار خون خود را کنترل کنیم
با داشتن رژیم غذایی سالم با میزان کم چربی اشباع‌شده، ورزش منظم و در صورت لزوم، با استفاده از دارو برای کاهش فشار خون، می‌توانید فشار خون خود را کنترل کنیم.
    فشار خون هدف ما باید زیر 140/90 میلی‌متر جیوه باشد. اگر فشار خون بالا داریم، از پزشک بخواهیم مرتباً آن را بررسی کند.
دیابت خود را کنترل کنیم
همانطور که گفتیم، در صورت ابتلا به دیابت، احتمال بروز بیماری عروق کرونر قلب در ما افزایش می‌یابد. تحرک بدنی، کنترل وزن و فشار خون به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند.
    اگر دیابت داریم، فشار خون هدف ما باید زیر 130/80 میلی‌متر جیوه باشد.
    داروهای تجویزشده را با دقت و طبق دستور پزشک مصرف کنیم.
    در صورت ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب، ممکن است برای تسکین علائم و متوقف کردن مشکلات بعدی، دارویی برای ما تجویز شود.
    اگر مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب نیستیم، اما کلسترول بالا، فشار خون بالا یا سابقه بیماری قلبی در خانواده داریم، ممکن است پزشک برای جلوگیری از بروز مشکلات مربوط به قلب برای ما دارو تجویز کند.
    اگر دارویی برایمان تجویز شده است، بسیار مهم است که آن را طبق دستور پزشک مصرف کنیم و دوز مناسب را دنبال کنیم. بدون مشورت با پزشک، نباید مصرف دارو را قطع کنیم؛ زیرا انجام این کار علائممان را بدتر کرده و سلامتی ما را به خطر می‌اندازد.

________________________________________________________

مقالات دیگر