معرفی درس بافت شناسی

بافت شناسی چیست ؟
بافت‌شناسی یا «هیستولوژی» (Histology) بخشی از علم زیست‌شناسی است که به بررسی سازمان‌یافتگی سلول‌ها در ساختارهایی به نام بافت، فعالیت آن‌ها و ارتباط بافت‌های مختلف در یک اندام می‌پردازد. میکروسکوپ و انواع رنگ‌آمیزی سلولی ابزارهای اصلی متخصصین این رشته برای بررسی ارتباط شکل (مورفولوژی) و عملکرد (فیزیولوژی) بافت‌ها است.

اهمیت درس بافت شناسی
بافت شناسی درس بسیار مهمی است چون این درس با فیزیولوژی، زیست شناسی، جنین شناسی و پاتولوژی بسیار مرتبط است و با خواندن صحیح این درس، فهم این دروس راحت تر می شود.
از طرفی تجربه ثابت کرده است که سوالات بافت شناسی علوم پایه پزشکی یکی از سخت ترین دروس آزمون علوم پایه پزشکی است و معمولا حدود 30 سوال را به خود اختصاص می دهد. درس بافت شناسی دارای ضریب 2 در آزمون علوم پایه می باشد و معمولا داوطلبان در کنار دروسی با ضریب بالا مانند آناتومی و فیزیولوژی توجه ویژه ای به این درس می نمایند.

مباحث بافت شناسی علوم پایه پزشکی
بافت شناسی علوم پایه پزشکی به مطالب متعددی تقسیم می شود. هر بافت مجموعه ای از سلول های تکمیل یافته می باشد که یک کار معینی را انجام میدهند بافتهای بدن به چهار دسته اصلی 1- پوششی 2-پیوندی 3-عضلانی 4-عصبی تقسیم می شوند. بافت های غضروفی-استخوانی-خونی بافت های پیوندی تکمیل یافته به حساب می آید.

بودجه بندی مباحث بافت شناسی در آزمون علوم پایه پزشکی

کتاب های مرجع بافت شناسی (برای مشاهده کتابهای بافت شناسی کلیک کنید)
در این بخش مهمترین مرجع برای مطالعه بافت شناسی را معرفی می‌کنیم.
کتاب بافت شناسی جان کوئیرا
کتاب «بافت شناسی پایه جان‌کوئیرا» (junqueira’s basic histology) (برای خرید کلیک کنید) یکی از معتبرترین کتاب‌های آموزش بافت‌شناسی است که با ادبیات ساده و تصاویر واضح ساختارهای بافتی یدن انسان را آموزش می‌دهد. این کتاب در ۲۳ فصل تالیف شده است. در فصل اول کتاب مفهوم بافت‌شناسی، ابزارها و روش‌های لازم برای مطالعه این شاخه از زیست‌شناسی توضیح داده می‌شود.
نویسنده در دو فصل بعدی به توضیح ساختارهای داخلی سیتوپلاسم (فصل ۲) و هسته (فصل ۳) می‌پردازد و کتاب با توضیح بافت‌های پوششی (فصل ۴)، پیوندی (فصل ۵)، چربی (فصل ۶)، غضروف (فصل ۷)، استخوان (فصل ۸)، بافت و دستگاه عصبی (فصل ۹)، ماهیچه‌‌ای (فصل ۱۰)، دستگاه گردش خون (فصل ۱۱)، خون (فصل ۱۲)، خون‌سازی (فصل ۱۳)، سیستم ایمنی و اندام‌های لنفی (فصل ۱۴)، لوله گوارش (فصل ۱۵)، اندام‌های کمک‌کننده لوله گوارش (فصل ۱۶)، سیستم تنفسی (فصل ۱۷)، پوست (فصل ۱۸)، سیستم ادراری (فصل ۱۹)، غدد اندوکرین (فصل ۲۰)، سیستم تولید مثلی مردان (فصل ۲۱)، سیستم تولید مثلی زنان (فصل ۲۲) و اندام‌های حواس ویژه (فصل ۲۳) ادامه می‌یابد. در بخش ضمائم کتاب انواع روش‌های رنگ‌آمیزی سلول برای مطالعات میکروسکوپی توضیح داده شده است.

نحوه آموزش درس بافت شناسی
برای شروع این مطالعه لایه نازکی از بافت جانوری یا گیاهی با روش‌های نمونه‌برداری جدا شده و با روش‌های شیمیایی یا فیزیکی روی لام میکروسکوپ تثبیت می‌شود.
نمونه برداری در بافت شناسی
اولین مرحله در مطالعه ساختارهای بافت سالم یا آسیب‌دیده جدا کردن نمونه از بیمار یا حیوان آزمایشگاهی با استفاده از روش‌های «اتوپسی» (Autopsy) و «بیوپسی» (Biopsy) است.
    بیوپسی: در این روش بخشی از بافت‌های سطحی، مایعات بدن یا بافت‌های داخلی فرد زنده برای بررسی آزمایشگاهی جدا می‌شود. در مراکز درمانی این روش معمولا پس از عکس‌برداری‌های پزشکی (ازجمله CT اسکن و MRI) و برای بررسی خوش‌خیمی توده‌ها یا میزان تغییر بافت به کار گرفته می‌شود. در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی از این روش برای تعیین میزان اثر دارو بر بافت، تغییر واکنش‌های آنزیمی، جهش‌های ژنتیکی و انواع تغییر بافت استفاده می‌شود.
    اتوپسی: در این روش بخشی از بافت داخلی یا سطحی از جسد برای تعیین علت مرگ جدا می‌شود. این فرایند در حیوانات آزمایشگاهی نکروپسی نام دارد.
آماده سازی نمونه در بافت شناسی
پس از بیوپسی نمونه بافتی باید برای مشاهده زیر میکروسکوپ آماده شود. قالب‌گیری پارافینی وانجماد بافت دو روش متداول برای آماده‌سازی نمونه در آزمایشگاه‌های بافت‌شناسی و آسیب‌شناسی است. تثبیت (Fixation)، قالب‌گیری (Embedding)، برش (Sectioning) و رنگ‌آمیزی (Staining) چهار مرحله آماده‌سازی بافت برای مشاهده زیر میکروسکوپ هستند.

نحوه مطالعه درس بافت شناسی
برای بهرهوری هرچه بیشتر از زمان و پروسه مطالعه درس بافت شناسی به نکات زیر توجه کنید. مطمئن باشید رعایت کردن این نکات شما را به هدفتان نزدیک تر می کند.

1- از آنجا که مطالب بافت شناسی بسیار زیاد و مهم و فرار می باشند به نظر می رسد که بهترین روش مطالعه آن روش پرسش و پاسخ باشد. بدین ترتیب که ابتدا مطلب مورد نظر خود را یکبار مطالعه کنید. سپس زیر مطالب مهم در کتاب خط کشیده و در بار دوم از مطالبی که در زیر آنها خط کشیده اید سوال طرح کنید و جواب آنرا روبروی آن یادداشت کنید.

2- در پایان هر مطلب یا فصلی توصیه می شود که تستهای مربوط به آن مبحث را استفاده کنید تا از این طریق به نقاط قوت و ضعف خود پی ببرید.
لازم به ذکر می باشد که برای سرعت بخشیدن به مطالعه خود فقط کلمات کلیدی را یادداشت نمایید و یا به عبارت دیگر از روش موری استفاده کنید. این روش به شما کمک می کند تا در هنگام مرور مطالب با سرعت بالا حجم قابل توحهی از مطالب را به خاطر آورید.
در ضمن استفاده از شکلهای موجود در درسنامه نیز می تواند در فهم مطلب به شما کمک کند و در صورت امکان از این تصاویر استفاده نمایید.

3-  حتماً مبحث اسکلت سلولی،میتوکندری و شبکه های آندوپلاسمی خشن و صاف به دقت خوانده شود (به ویژه اسلکت سلولی).

4-بارها تاکید شده که مباحث باید مفهومی خوانده شود. چرا که سطح سوالات بافت شناسی کنکور کارشناسی ارشد آناتومی یا علوم تشریح از سال 84 به بعد بالا رفت و سوالاتی طرح شد که حالت مقایسه ای داشته و از چندین فصل مختلف کنار هم گذاشته شده بودند.باز هم گفته می شود که در مدت باقیمانده به صورتی مفهومی  خوانده شود

5- دانشجویانی که وقت کافی برای مطالعه کل درسنامه را ندارند حتما فصل های ادراری، دستگاه تولید مثل مرد، غدد، پوست،تنفس و دستگاه عضلانی و دستگاه ایمنی را بخوانبد. میزان بودجه بندی سوالات این فصل ها بسیار زیاد بوده و می تواند به تنهایی 50 درصد سوالات را شامل شود.

6-توصیه می شود که در هفته ی آخر منتهی به آزمون حتماً بافت شناسی بخوانید حتی اگر به صورت تفننی یا تفریحی  باشد. سوالات بافت شناسی بسیار ریز و جزئی طرح می شود و توصیه ی من این است که خواند بافت را کنار نگذارید.

____________________________________________________________

مقالات دیگر