انواع بیماریهای کبدی
انواع بیماریهای کبدی
وظیفه کبد چیست؟
کبد سنگین‌ترین عضو بدن با وزن بین ۱.۷ تا ۳ کیلوگرم است که در سمت راست بدن قرار گرفته و رنگی صورتی تا قهوه‌ای دارد. این عضو رتبه دوم بزرگ‌ترین عضو بدن را پس از پوست به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین اندام داخلی بدن به‌شمار می‌آید. اگر برایتان سؤال است که کبد در کجا قرار دارد باید بگوییم این اندام بومرنگ‌شکل در سمت راست معده، سمت راست و فوقانی شکم و زیر دیافراگم قرار گرفته است.
این اندام مواد سمی را از خون دفع کرده، میزان قند خون سالم را حفظ و انعقاد خون را تنظیم می‌کند. کبد یکی از اندام‌های اصلی و ضروری بدن به شمار می‌رود که علاوه‌بر موارد گفته‌شده، بیش از ۵۰۰ وظیفه حیاتی در بدن دارد. در ادامه برخی از مهم‌ترین وظایف و کارکردهای مهم کبد را آورده‌ایم:
تولید آلبومین: آلبومین پروتئینی است که مانع از نفوذ مایعات موجود در جریان خون به بافت‌های اطراف می‌شود. علاوه بر آن هورمون‌ها، ویتامین‌ها و آنزیم‌های کل بدن را جابه‌جا می‌کند.
تولید صفرا: صفرا مایعی حیاتی برای گوارش و جذب چربی‌ها در روده کوچک محسوب می‌شود.
تصفیه خون: همه جریان خونی که از شکم و روده‌ها خارج می‌شوند، از کبد عبور می‌کنند. به این ترتیب مواد سمی، فراورده‌های جانبی و سایر مواد مضر را از بدن دفع می‌کند.
تنظیم آمینواسیدها: تولید پروتئین‌ها به اسیدآمینه‌ها بستگی دارد. وظیفه کبد این است که مطمئن شود میزان آمینواسید خون به اندازه کافی باشد.
تنظیم انعقاد خون: عوامل انعقاد خون از طریق ویتامین K تولید می‌شوند و صرفا با کمک مایع صفرایی جذب می‌شود که کبد تولید می‌کند.
مقاومت در برابر عفونت‌ها: کبد به‌عنوان بخشی از فرایند فیلترینگ و تصفیه، باکتری‌ها را از جریان خون دفع می‌کند.
ذخیره‌سازی ویتامین و مواد معدنی: کبد مقادیر زیادی ویتامین آ، دی، ای، کا و ب ۱۲، آهن و مس را ذخیره می‌کند.
فراوری گلوکز: کبد، گلوکز اضافی (قند) را از جریان خون دفع کرده و آن را به‌عنوان گلیکوژن ذخیره می‌کند. در صورت نیاز کبد می‌تواند دوباره گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کند.
انواع بیماریهای کبدی
هپاتیت
هپاتیت یک عفونت ویروسی کبد شما است. این امر باعث ایجاد التهاب و آسیب کبد می‌شود و عملکرد کبد را مطابق عوارض آن دچار اشکال می‌کند. انواع هپاتیت مسری است، اما می‌توانید با واکسیناسیون درمورد انواع A و B یا انجام سایر اقدامات پیشگیرانه از جمله رابطه جنسی سالم و عدم استفاده از سوزن اشتراکی، احتمال خطر ابتلا به آن را کاهش دهید. پنج نوع هپاتیت وجود دارد:
هپاتیت A معمولاً از طریق تماس با غذای آلوده یا آب پخش می‌شود. علائم ممکن است بدون درمان از بین بروند، اما بهبودی ممکن است چند هفته طول بکشد.
هپاتیت B می‌تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (بلند مدت) باشد. از طریق مایعات بدن مانند خون و مایع منی سرایت می‌یابد. اگرچه هپاتیت B قابل کنترل است، اما درمانی برای آن وجود ندارد. درمان زودرس برای جلوگیری از عوارض مهم آن است، بنابراین بهتر است در صورتی که در معرض خطر آن قرار دارید، غربالگری منظم برای شما انجام شود.
هپاتیت C همچنین می‌تواند حاد یا مزمن باشد. این بیماری اغلب از طریق تماس با خون از طرف فردی که مبتلا به هپاتیت C است، پخش می‌شود. این بیماری در حالی که در مراحل اولیه خود باعث ایجاد علائم نمی‌شود، اما در مراحل بعدی منجر به آسیب دائمی کبد می‌شود.
هپاتیت D یک نوع جدی از هپاتیت است که فقط در مبتلایان به هپاتیت B ایجاد می‌شود. این بیماری به طور خودی خودی ایجاد نمی‌شود و ممکن است به دنبال هپاتیت B بروز پیدا کند. همچنین می‌تواند حاد یا مزمن باشد.
هپاتیت E معمولاً در اثر نوشیدن آب آلوده ایجاد می‌شود. به طور کلی، این بیماری به خودی خود طی چند هفته بدون هیچ گونه عوارض ماندگار از بدن پاک می‌شود.
بیماری کبد چرب
تجمع چربی در کبد می تواند منجر به بیماری کبد چرب شود .دو نوع بیماری کبد چرب وجود دارد:
بیماری کبد چرب الکلی، که در اثر مصرف زیاد الکل ایجاد می‌شود.
بیماری کبد چرب غیر الکلی، که توسط سایر عواملی ایجاد شده است که کارشناسان هنوز سعی در درک آن دارند.
در صورت عدم کنترل، هر دو نوع بیماری کبد چرب می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند و منجر به سیروز و نارسایی کبدی شود. رژیم غذایی و سایر تغییرات سبک زندگی اغلب می‌توانند علائم را بهبود بخشیده و خطر عوارض را کاهش دهند. پرستار بیمار در منزل در ایجاد یک سبک زندگی صحیح و رژیم غذایی سالم نقش مؤثری دارد.
شرایط خود ایمنی
شرایط خود ایمنی شامل بیماری است که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول‌های سالم بدن حمله می‌کند. چندین بیماری خود ایمنی که سیستم ایمنی بدن به سلول‌ها و کبد شما حمله آسیب می‌رساند، شامل موارد زیر است از جمله:
هپاتیت خود ایمنی: این شرایط باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به کبد شما حمله کند و در نتیجه التهاب ایجاد شود. در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی كبدی شود.
سیروز صفراوی اولیه(PBC): ناشی از صدمه به مجاری صفراوی در کبد شما است و باعث ایجاد صفرا می‌شود. PBC می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود.
کولانژیت اسکلروزان اولیه: این وضعیت التهابی باعث آسیب تدریجی مجاری صفراوی شما می‌شود. سرانجام باعث انسداد و ایجاد صفرا در کبد شما می‌شوند. ممکن است به سرطان کبد منجر شود و ممکن است روزی به پیوند کبد احتیاج داشته باشید. مردان نسبت به زنان بیشتر احتمال ابتلا به آن را دارند. این می‌تواند به سیروز یا نارسایی کبد منجر شود.
شرایط ژنتیکی
همچنین چندین بیماری ژنتیکی که شما از یکی از والدین خود به ارث می‌برید، می‌تواند بر کبد شما تأثیر بگذارد:
هموکروماتوز باعث می‌شود بدن شما آهن بیشتری از آنچه نیاز دارد ذخیره کند. آهن اضافی در کبد، قلب یا سایر اعضای بدن شما ذخیره می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به ایجاد شرایط تهدید کننده زندگی مانند بیماریهای کبدی، بیماریهای قلبی یا دیابت شود. در صورت عدم مدیریت، این بیماری می‌تواند در طولانی مدت منجر به آسیب شود.
بیماری ویلسون بیماری ویلسون باعث می‌شود که مس در کبد و سایر اعضای بدن شما ایجاد شود. اولین علائم آن معمولاً در سنین 6 تا 35 سالگی بروز می‌کند که بیشتر در نوجوانان است. این بیماری نه تنها بر کبد شما تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند باعث مشکلات عصبی و روانی شود.
کمبود آنتی تریپسین AT) Alpha-1) در شرایطی رخ می‌دهد که کبد شما نتواند به اندازه کافی آنتی تریپسین آلفا -1 بسازد، پروتئینی که به جلوگیری از تجزیه آنزیم در بدن شما کمک می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث بیماری ریه و همچنین بیماری کبد شود. هیچ درمانی قطعی برای آن وجود ندارد، اما درمان‌های کمکی می‌تواند به بهبود آن کمک کند.
سرطان کبد
سرطانهای کبد ابتدا در کبد شما بروز می‌کند. اگر سرطان از جای دیگر بدن شروع شود اما به کبد گسترش یابد، به آن سرطان ثانویه کبد گفته می‌شود. شایع ترین نوع سرطان کبد، هپاتو کارسینوما می‌باشد. عوارض سایر بیماریهای کبدی، به ویژه مواردی که درمان نمی‌شوند، ممکن است در پیشرفت سرطان کبد نقش داشته باشد.
سیروز کبدی
سیروز به زخم‌هایی گفته می‌شود که ناشی از بیماریهای کبدی و سایر دلایل آسیب کبدی مانند اختلالات ایجاد شده در اثر مصرف الکل است.
فیبروز کیستیک و سفلیس همچنین ممکن است منجر به آسیب کبدی و سرانجام سیروز شود. کبد شما می‌تواند در پاسخ به آسیب، خود را بازسازی و احیا کند. اما این روند معمولاً منجر به ایجاد بافت اسکار می‌شود. هرچه بافت زخم بیشتری ایجاد شود، عملکرد صحیح کبد برای بدنتان سخت‌تر است. در مراحل اولیه سیروز کبدی اغلب با پرداختن به علت اصلی آن قابل درمان است. اما بدون کنترل، می‌تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. پرستار بیمار در منزل با مراقبت صحیح از بیمار کبدی از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند.
نارسایی کبد
نارسایی مزمن کبد به طور معمول زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت قابل توجهی از کبد شما آسیب دیده و قادر به عملکرد صحیح نباشد. به طور کلی، نارسایی کبد مربوط به بیماریهای کبدی و سیروز به آرامی اتفاق می‌افتد. ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشید. اما با گذشت زمان، متوجه علائم وخیم‌تر خواهید شد. علائمی مانند:
زردی
اسهال
گیجی
خستگی و ضعف
حالت تهوع
این یک وضعیت جدی است که نیاز به مدیریت مداوم دارد. از طرف دیگر نارسایی حاد کبد به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و غالباً در پاسخ به مصرف بیش از حد داروها یا مسمومیت است. در نارسایی کبد نیازمند به مراقبت از بیمار به شیوه صحیح و دقیق خواهیم شد.
علائم کلی بیماریهای کبدی
بیماری کبدی همیشه نشانه‌ها و علائم مشخصی ندارد. در صورت مشاهده مداوم علائم ظاهری بیماریهای کبدی از جمله درد شدید شکم، بیماری یرقان در بزرگسالان و کودکان، خونریزی، سردرگمی، خستگی و کاهش وزن حتما به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد مراجعه کنید. برخی از علایم بیماری کبد و نشانه‌های کلی بیماری و علائم از کار افتادن کبد عبارت‌اند از:
زردی رنگ پوست و چشم‌ها، از علائم اولیه مشکلات کبدی
درد و تورم شکمی (نشانه های ورم کبد)
تورم در پاها و قوزک پا
خارش پوست، علائم بیماری کبد در پوست
علائم درد کبد و کیسه صفرا
ادرار تیره‌رنگ
مدفوع کم‌رنگ
خستگی مزمن که از علائم مشکلات کبدی در کودکان است
حالت تهوع یا استفراغ (علائم کبد عصبی)
بی‌اشتهایی
کاهش وزن
ضعف سیستم ایمنی بدن
مزه تلخی هنگام صبح در دهان
کبود شدن بی‌دلیل
خشکی دهان یا چشم
اختلال در تمرکز.
در صورت مشاهده مداوم علائم و نشانه های کبد ناسالم و علائمی مانند درد شدید شکمی، یرقان، خونریزی، سردرگمی، خستگی و کاهش وزن حتما به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید. کبودی آسان
علل بیماریهای کبد
بیماریهای کبدی دارای علل زیادی هستند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عفونت: تعدادی از ویروس‌ها توانایی آلوده کردن کبد را دارند که به دنبال آن باعث التهاب کبد و در نهایت منجر به کاهش عملکرد این عضو می‌شوند. ویروس هایی که باعث آسیب کبدی می‌شوند، می‌توانند از طریق خون، مایع منی( مانند ویروس های هپاتیت B و C) یا مواد غذایی و آب آلوده ( مانند ویروس A) پخش شوند.
اختلال سیستم ایمنی: به بیماری‌هایی که در آن‌ها سیستم ایمنی به بخش‌های خاصی از بدن خود فرد حمله می‌کند، بیماریهای خودایمن (Autoimmune) گفته می‌شود. هپاتیت خود ایمنی یک بیماری مزمن است که در آن سیستم ایمنی، کبد را مورد تهاجم قرار داده و بر عملکرد و بافت کبد تاثیر می‌گذارد.
ژنتیک: همانند بسیاری دیگر از بیماری‌ها، ژنتیک نقش چشمگیری در ابتلا به اختلالات کبدی ایفا می‌کند. در حقیقت، این امکان وجود دارد که یک ژن معیوب به ارث رسیده از والدین منجر به نارسایی حاد یا مزمن کبد شود. بیماریهای ژنتیکی کبد شامل هموکروماتوز، بیماری ویلسون، کمبود آلفا-۱ آنتی تریپسین، هایپراٌگزالوز و سرطان می‌باشد.
سایر علل رایج اختلال در عملکرد کبد: سوء مصرف الکل (هپاتیت الکلی)، تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیرالکلی) از جمله موارد دیگری می‌باشند که منجر به ایجاد التهاب و نارسایی کبدی می‌شوند.
عوامل خطر ایجاد بیماریهای کبد
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به بیماریهای کبد را افزایش دهند عبارتند از:
سوء مصرف الکل
تزریق مواد مخدر با استفاده از سوزن مشترک
خالکوبی
قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن افراد آلوده
داشتن شرکای جنسی متعدد (انجام رفتارهای مخاطره آمیز)
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص
دیابت
چاقی
بیماری کبد چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک متخصص با بررسی سابقه فرد و انجام آزمایش‌های پزشکی و بررسی سبک زندگی فرد، می‌تواند بیماری کبد را تشخیص دهد. التهاب کبد و اختلال عملکرد کبد در آزمایش خون مشخص می‌شود. در اولین مرحله از تشخیص بیماری کبد، آزمایش عملکرد کبد یا آزمایش کبدی انجام می‌شود. علاوه بر آزمایش عملکرد کبد آزمایش‌های زیر هم به تشخیص بیماریهای کبدی کمک می‌کند:
شمارش کامل خون (CBC)
زمان پروترومبین (INR)
ارزیابی سطح آمونیاک خون.
سی‌تی‌اسکن
ام‌آر‌آی
نمونه برداری از کبد
سونوگرافی.
در آزمایش عملکرد کبد، سطح پروتئین‌ها، آنزیم‌های کبدی و بیلی‌روبین خون اندازه‌گیری می‌شود. فوق تخصص کبد برای تشخیص آسیب ناشی از عفونت کبدی و بررسی عوارض جانبی داروها روی کبد، آزمایش عملکرد کبد را تجویز می‌کند. بیماری‌هایی مانند ضایعه هیپواکو در کبد معمولا با سونوگرافی کبد مشخص می‌شوند.
درمان بیماریهای کبدی
بسیاری از بیماریهای کبدی مزمن هستند به این معنی که سال‌ها ادامه دارند و ممکن است هرگز از بین نروند. اما حتی بیماریهای کبدی مزمن معمولاً قابل درمان است. برای طی کردن روند درمانی بیماریهای کبدی آسانیسم همراه شماست تا به بهترین نحو، خدمات پرستاری ارائه دهد. برای برخی از افراد، تغییرات شیوه زندگی برای بهبود روند درمانی لازم است که اینها شامل موارد زیر می‌باشد:
محدود کردن الکل
حفظ وزن سالم
نوشیدن آب بیشتر
اتخاذ یک رژیم غذایی مناسب برای کبد که حاوی فیبر زیادی است در حالی که باعث کاهش چربی، قند و نمک نیز می‌شود.
بسته به شرایط کبدی خاص شما، پزشک ممکن است تغییرات رژیم غذایی متفاوتی را توصیه کند. به عنوان مثال، افرادی که مبتلا به بیماری ویلسون هستند باید غذاهای حاوی مس از جمله صدف، قارچ و آجیل را محدود کنند. بسته به شرایطی که بر کبد شما تأثیر می‌گذارد، ممکن است شما نیز به درمان پزشکی نیاز داشته باشید، مانند:
داروهای ضد ویروسی برای درمان هپاتیت
استروئیدها برای کاهش التهاب کبد
داروی فشار خون
آنتی بیوتیک ها
داروهایی برای هدف قرار دادن علائم خاص، مانند خارش پوست
ویتامین‌ها و مکمل‌ها برای تقویت سلامت کبد
در بعضی موارد، ممکن است شما نیاز به عمل جراحی داشته باشید تا تمام یا بخشی از کبد خود را بردارید. به طور کلی، پیوند کبد فقط در صورت عدم موفقیت سایر گزینه‌ها انجام می‌شود. پرستار بیمار در منزل از بیمار کبدی به خوبی مراقبت کرده و تدابیر درمانی مؤثری را اجرا می‌کند.
جلوگیری از بروز بیماریهای کبدی
تدابیر مختلفی برای پیشگیری از بروز بیماریهای کبدی وجود دارد. پیروی از یک سبک زندگی سالم از مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از بیماریهای کبدی است. در ادامه به چند مورد از روش‌های پیشگیری می‌پردازیم:
از رفتار مخاطره آمیز خودداری کنید. در طول رابطه از کاندوم استفاده کنید. اگر تصمیم به خال کوبی یا سوراخ کردن بدن دارید، در هنگام انتخاب محل مورد نظر خود، نسبت به پاکیزگی و ایمنی حساس باشید.
از خوردن غذاهای چرب جلوگیری کنید. خوردن غذاهای چرب که حاوی مقدار زیادی چربی اشباع هستند، با گذشت زمان ممکن است به التهاب کبد منجر شود، که به نوبه خود می‌تواند باعث سیروز کبدی شود.
واکسینه شوید. اگر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستید و یا قبلاً به هر نوع ویروس هپاتیت مبتلا شده اید، درمورد دریافت واکسن هپاتیت A و هپاتیت B با پزشک خود مشورت کنید.
در استفاده از داروها عاقلانه استفاده کنید. داروهای تجویز شده و بدون نسخه را فقط در صورت نیاز و فقط در دوزهای توصیه شده مصرف کنید. داروها و الکل را با هم مخلوط نکنید. قبل از مخلوط مکمل‌های گیاهی یا داروهای تجویزی یا بدون نسخه با پزشک خود مشورت کنید.
از تماس با خون و مایعات بدن افراد دیگر خودداری کنید. ویروس هپاتیت می‌تواند با استفاده از میله‌های سوزن تصادفی یا پاکسازی ناصحیح خون یا مایعات بدن گسترش یابند.
غذای خود را ایمن نگه دارید. دستان خود را قبل از خوردن غذا یا تهیه مواد غذایی کاملاً بشویید.
مراقب اسپری‌های آئروسل باشید. حتما از این محصولات در یک محل تهویه مطبوع استفاده کنید و هنگام پاشیدن حشره کش‌ها، قارچ کش‌ها، رنگ و سایر مواد شیمیایی سمی ماسک بپوشید. همیشه دستورالعمل‌های سازنده را رعایت کنید.
از پوست خود محافظت کنید. هنگام استفاده از حشره کش‌ها و سایر مواد شیمیایی سمی، از دستکش، لباس آستین بلند، کلاه و ماسک استفاده کنید تا مواد شیمیایی در پوست شما جذب نشوند.
وزن سالم خود را حفظ کنید. چاقی می‌تواند باعث بیماری کبد چرب غیر الکلی شود.
________________________________________________________
مقالات دیگر
