نارسایی کبدی چیست؟

نارسایی کبدی چیست؟
کبد دومین اندام بزرگ در بدن انسان است که کارهای بسیار مهمی را انجام می‌دهد. نارسایی کبد یک مشکل بسیار جدی کبدی و یکی از انواع بیماری کبد است که در آن کبد دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. اجازه بدهید ابتدا برخی از مهمترین کارهایی که کبد انجام می‌دهد را با هم مرور کنیم تا بتوانید تصویر بهتری از فاجعه‌ای داشته باشید که در نارسایی کبد با آن مواجه می‌شویم:
    کبد همه نوشیدنی‌ها و غذایی که می‌خوریم را پردازش می‌کند، از آن انرژی تولید می‌کند و ریزمغذی‌هایی که بدن به آن نیاز دارد را در اختیار آن قرار می‌دهد.
    کبد خون را از مواد مضری مثل الکل و برخی داروها و مواد شیمیایی تصفیه می‌کند.
    کبد پروتئین‌های خونی را تولید می‌کند که برای لخته‌شدن خون، انتقال اکسیژن یا مبارزه با عفونت‌ها به آنها نیاز دارید.
    تولید صفرا برای کمک به هضم غذا از وظایف کبد است.
    کمک به بدن برای تولید گلیکوژن از گلوکز و ذخیره قند
    شکستن چربی‌های اشباع و تولید کلسترول.
نارسایی کبد یک بیماری کبدی جدی و خطرناک است که نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. نارسایی کبد معمولا به‌تدریج و طی چندین سال ایجاد می‌شود. طوری‌که معمولا در مراحل آخر بسیاری از بیماری‌های کبدی شاهد نارسایی کبد هستیم. هرچند این عارضه کبدی می‌تواند بسیار سریع و حتی در کمتر از ۴۸ ساعت ایجاد شود. زمانی می‌گوییم فرد دچار نارسایی کبد شده است که بخش بزرگی از کبد به‌طور غیرقابل ترمیم آسیب دیده باشد و کبد دیگر قادر به انجام کارهای خود نباشد.

انواع نارسایی کبد کدام است؟
نارسایی کبد می‌تواند حاد یا مزمن باشد:
نارسایی حاد کبد
وقتی نارسایی حاد کبد اتفاق می‌افتد، در عرض چند هفته یا چند روز ممکن است کبد کارایی خود را از دست بدهد. این اتفاق ممکن است به طور ناگهانی و بدون هیچ نوع علامت خاصی رخ دهد. علل شایع نارسایی حاد کبدی به شرح زیر است:
    مسمومیت ناشی از قارچ
    اودردوز بیش از حد دارو (حتی مصرف بیش از حد استامینوفن)
نارسایی مزمن کبد
یکی دیگر از انواع نارسایی کبد نارسایی مزمن کبد است که نسبت به نارسایی حاد روند پیشرفت کندتری دارد. ممکن است سال‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد تا علائم این عارضه نمایان شود. علت نارسایی کبد اغلب به سیروز کبدی ربط پیدا می‌کند. وقتی سیروز کبدی اتفاق می‌افتد، بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می‌شود. سیروز کبدی اغلب ناشی از عفونت هپاتیت C، مصرف بیش از حد الکل، یا بیماری کبد چرب غیرالکلی است.
در طول نارسایی مزمن کبد، کبد ملتهب شده و این التهاب به مرور زمان باعث تشکیل بافت اسکار می‌شود. در این حالت در حالی که بدن در حال جایگزین کردن بافت اسکار با بافت سالم است، کبد به تدریج عملکرد معمول خود را از دست می‌دهد و دیگر کارایی سابق را نخواهد داشت.

دلیل تبدیل نارسایی کبدی مزمن به حاد چیست؟
گاهی اوقات افراد مبتلا به نارسایی مزمن، به طور ناگهانی دچار نارسایی کبدی حاد می‌شوند. علل مختلفی برای این اتفاق وجود دارد مانند:
    عفونت
    نوشیدن مقدار زیادی الکل در صورت ابتلا به سیروز
    مصرف برخی داروها.

علائم نارسایی کبدی
علائم نارسایی کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
حالت تهوع
از دست دادن اشتها
خستگی
اسهال
یرقان، رنگ مایل به زرد پوست و چشم
کاهش وزن
کبودی یا خونریزی
خارش
ادم یا تجمع مایع در پاها
آسیت یا تجمع مایع در شکم
این علائم همچنین می‌تواند به شرایط یا اختلالات دیگری نسبت داده شود که می‌تواند تشخیص نارسایی کبد را دشوار کند. برخی از افراد تا زمانی که نارسایی کبدی آنها به مرحله کشنده نرسد هیچ علامتی ندارند. ممکن است تا زمانی که به این مرحله برسید دچار بی‌حسی، خواب آلودگی یا حتی به کما بروید.
اگر اختلال عملکرد کبدی دارید، ممکن است دچار زردی شوید. سموم می‌توانند در مغزتان جمع شوند و باعث بی‌خوابی، عدم تمرکز و حتی کاهش عملکرد ذهنی شوند.
همچنین ممکن است طحال بزرگ، خونریزی معده و نارسایی کلیه را تجربه کنید. سرطان کبد نیز می‌تواند ایجاد شود.

دلایل نارسایی کبد
علل نارسایی حاد کبدی
علل نارسایی حاد کبدی، هنگامی که کبد به سرعت از کار می افتد، شامل موارد زیر است:
    مصرف بیش از حد استامینوفن: دوزهای زیاد استامینوفون می تواند به کبد شما آسیب برساند یا منجر به نارسایی شود.
    ویروس هایی از جمله هپاتیت A، B و E، ویروس اپشتین–بار، سیتومگالوویروس و ویروس هرپس سیمپلکس: آنها منجر به آسیب کبدی یا سیروز کبدی می شوند.
    واکنش به برخی از داروهای تجویز شده و یا مکمل های گیاهی: برخی سلولهای کبد شما را از بین می برند. برخی دیگر به سیستم مجاری صفرایی که از طریق آن حرکت می کند آسیب می رسانند.
    خوردن قارچ وحشی سمی: نوعی به نام آمانیتا فالوئیدس که به آن کلاهک مرگ نیز گفته می شود، حاوی سمومی است که به سلول های کبدی آسیب می رساند و منجر به نارسایی کبدی در طی دو روز می شود.
    هپاتیت خود ایمنی: همانند هپاتیت ویروسی، این بیماری که به بدن شما حمله می کند، می تواند منجر به نارسایی حاد کبدی شود.
    بیماری ویلسون: این بیماری ژنتیکی از حذف مس توسط بدن جلوگیری می کند که در کبد جمع شده و به آن آسیب می رساند.
    کبد چرب حاد بارداری: در این بیماری نادر، چربی اضافی روی کبد شما جمع می شود و به آن آسیب می رساند.
    شوک سپتیک: این عفونت طاقت فرسا در بدن شما می تواند به کبد آسیب برساند یا باعث توقف عملکرد آن شود.
    سندرم باد-کیاری: این بیماری نادر رگهای خونی کبد را باریک و مسدود می کند.
    سموم صنعتی: بسیاری از مواد شیمیایی، از جمله تتراکلرید کربن، پاک کننده و چربی، می توانند به کبد شما آسیب برسانند.
علل نارسایی مزمن کبد
شایعترین دلایل نارسایی مزمن کبدی عبارتند از:
    هپاتیت B: کبد پ را متورم کرده و مانع عملکرد مناسب آن می شود.
    هپاتیت C: اگر به مدت طولانی به آن مبتلا باشید، می تواند منجر به سیروز کبدی شود.
    مصرف طولانی مدت الکل: ممکن است منجر به سیروز شود.
    هموکروماتوز: این اختلال ارثی باعث جذب و ذخیره بیش از حد آهن در بدن می شود؛ که می تواند در کبد جمع شده و باعث سیروز شود.
سایر بیماری هایی که ممکن است منجر به نارسایی کبد شود عبارتند از:
    هپاتیت A: تماس با غذا یا آب آلوده به ویروس هپاتیت A یا شخصی که به ویروس آلوده است، می تواند باعث التهاب کبد شود. این نوع معمولاً خود به خود از بین می رود.
    هپاتیت خود ایمنی: در این نوع، سیستم ایمنی بدن و نه ویروس، به کبد شما حمله کرده و باعث التهاب می شود.
    سیروز: مواردی مانند نوشیدن الکل برای سالها یا وجود هپاتیت در کبد، عملکرد کبد را سخت یا غیرممکن می کند.
    کلانژیت اسکلروزان اولیه: این بیماری به آرامی به مجاری صفراوی شما آسیب می رساند. بیشتر مردان جوان را مبتلا می کند.
    اگزالوز: این بیماری زمانی است که کلیه های شما نمی توانند از طریق ادرار از شر بلورهای اگزالات کلسیم خلاص شوند.
    بیماری ویلسون: افراد مبتلا به این بیماری نادر ارثی مقدار زیادی مس در مغز و کبد خود ذخیره می کنند.
    کمبود آلفا-1 آنتی‌تریپسین: این بیماری ژنتیکی می تواند منجر به بیماری ریه یا کبد شود.
    سرطان کبد: افراد مبتلا به هپاتیت B یا هپاتیت C در طولانی مدت اغلب به این بیماری مبتلا می شوند.
    آدنوم کبد: این بیماری زمانی است که تومورهای خوش خیم روی کبد سالم قرار دارند. این امر اغلب زنان 20 تا 44 ساله را درگیر می کند.
    بیماری کبد چرب: سلول های اضافی چربی می توانند در کبد شما جمع شوند. بیماری کبد چرب غیرالکلی اغلب افراد دارای اضافه وزن، چاقی یا کلسترول بالا را درگیر می کند. بیماری کبد چرب مرتبط با الکل، تحت تأثیر مشروبات الکلی است.
    هپاتیت الکلی: التهاب کبد که ناشی از نوشیدن زیاد یا طولانی مدت الکل است.
    سندرم آلاژیل: یک اختلال ژنتیکی است که منجر به تولید مجاری صفراوی کمتر از حد طبیعی در کبد می شود.
    کلانژیت صفراوی اولیه (PBC): با گذشت زمان، این بیماری مجاری صفراوی کوچک شما را از بین می برد. هنوز هم ممکن است بشنوید که آن را با نام قبلی خود، سیروز کلانژیت صفراوی صدا می کنند.
    بیماری گالاکتوزومی: افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند گالاکتوز، قند موجود در بسیاری از غذاها را تجزیه کنند. این می تواند باعث آسیب کبدی شود.
    کمبود اسید لیپاز لیزوزومی (LAL-D): در این بیماری ژنتیکی، بدن نمی تواند آنزیمی به نام لیزوزومال اسید لیپاز (LAL) تولید کند که به بدن کمک می کند تا چربی ها و کلسترول سلول ها را تجزیه کنند. در نتیجه، چربی ها در کبد شما می مانند و باعث آسیب می شوند.

مراحل نارسایی کبد
کبد ابتدا دچار التهاب می‌شود، سپس در اثر زخم‌های متعدد دچار فیبروز می‌شود، وقتی اسکارها و زخم‌ها خیلی دیگر قابل ترمیم نباشد، سیروز اتفاق می‌افتد که در نهایت به نارسایی کبد می‌رسد. از کار افتادن کبد در ۴ مرحله اتفاق می‌افتد:
    مرحله ۱؛ التهاب: در مراحل اولیه، کبد شما ملتهب می‌شود و ممکن است حساس باشد. این التهاب ممکن است علائم کمی ایجاد کند یا ممکن است اصلاً شما را آزار ندهد.
    مرحله ۲؛ فیبروز/اسکار: اگر التهاب کبد درمان نشود، زخم ایجاد می‌شود. این زخم‌ها ترمیم می‌شوند ولی این ترمیم مداوم باعث ایجاد بافت اسکار یا فیبروز کبد می‌شود. این فیبروز جریان خون کبد را متوقف می‌کند و باعث اختلال در کار بخش‌های سالم کبد می‌شود.
    مرحله ۳؛ سیروز: وقتی بافت اسکار و زخم‌ها زیاد شوند و کبد آسیب شدید ببیند یعنی فرد دچار سیروز کبدی شده است. در این مرحله کار کبد به شدت مختل می‌شود.
    مرحله ۴؛ مرحله نهایی نارسایی/بیماری کبدی: این یک اصطلاح کلی است که علائم مختلفی را شمال می‌شود مانند تورم کبد، خونریزی داخلی، از دست دادن عملکرد کلیه یا نارسایی کلیه، تجمع مایع در شکم (آسیت) و مشکلات ریوی. در این مرحله فقط پیوند کبد می‌تواند بیمار را نجات دهد.

عوارض نارسایی کبد
نارسایی و از کار افتادن کبد می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی عملکرد دیگر ارگان‌های بدن داشته باشد. نارسایی کبد حاد می‌تواند عوارضی مانند موارد زیر داشته باشد:
    درگیری با عفونت مانند پنومونی یا عفونت ادراری. در مراحل آخر نارسایی کبد بدن نمی‌تواند با عوامل عفونت‌زا بجنگد و باید منتظر انواع عفونت‌ها بود.
    کمبود الکترولیت‌ها
    خونریزی
    و در صورت عدم درمان، مرگ
از دیگر عوارض نارسایی کبد عبارتند از:
    اِدِم مغزی: تورم و جمع شد مایعات یکی از عوارض نارسایی کبد است که می‌تواند در بخش های مختلف بدن مانند دست‌ها و پاها، شکم و حتی مغز ایجاد شود. ادم مغزی منجر به فشار خون بالا در مغز می‌شود.
    مشکلات انعقاد خون: در ابتدای مطلب گفتیم که یکی از کارهای کبد تولید پروتئین‌هایی است که به انعقاد خون کمک می‌کنند. بدون این پروتئین‌ها بدن به‌راحتی دچار خونریزی می‌شود.
با از کار افتادن کبد بدن با مشکلاتی مانند عفونت‌های زیاد، خونریزی، ادم مغزی، مشکلات انعقاد خون مواجه می‌شود. اگر این بیماری درمان نشود، احتمال مرگ بیمار خیلی بالا است.

تشخیص نارسایی کبدی چیست؟
اگر هر یک از علائمی ذکرشده یا عوامل خطر ابتلا به نارسایی کبد یا بیماری‌های کبد را دارید، بهتر است سریع‌تر به متخصص گوارش و کبد برای انجام آزمایش نارسایی کبد مراجعه کنید. فوق تخصص کبد از روش‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری و تعیین میزان آسیب وارد شده به کبد استفاده می‌کند. آزمایش نارسایی کبد شامل موارد زیر است:
    آزمایش خون کبد: آزمایش‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند عملکرد کبد را در جنبه‌های مختلف بسنجد. آزمایش عملکرد کبد احتمالا اولین آزمایش خونی است که پزشک تجویز می‌کند. در نارسایی حاد کبد، خون به سرعتی که باید لخته نمی‌شود، پس آزمایش زمان پروترومبین می‌تواند مفید باشد.
    تست‌های تصویربرداری: برای تشخیص نارسایی کبد ممکن است آزمایش‌های مختلفی انجام شود مانند:
        سونوگرافی
        سی‌تی‌اسکن
        MRI
    بیوپسی کبد: در بیوپسی یا نمونه‌برداری کبد نمونه کوچکی از بافت کبد برداشته می‌شود تا در آزمایشگاه بررسی شود. بیوپسی می‌تواند به تشخیص علت از کار افتادن کبد و تعیین میزان آسیب کبدی کمک زیادی کند.

درمان نارسایی کبدی
دارو
استیل سیستئین می تواند نارسایی حاد کبدی ناشی از مصرف بیش از حد استامینوفن را معکوس کند؛ اما باید سریع آن را مصرف کنید. همچنین داروهایی وجود دارند که می توانند اثرات قارچ یا سموم دیگر را معکوس کنند.
مراقبت های حمایتی
اگر ویروس باعث نارسایی کبد شود، بیمارستان می تواند تا زمانی که ویروس روند خود را ادامه دهد علائم شما را درمان کند. در این موارد، کبد گاهی خود به خود بهبود می یابد.
پیوند کبد
اگر نارسایی کبدی شما منجر به آسیب طولانی مدت شود، اولین قدم ممکن است تلاش برای نجات هر بخشی از کبد باشد. در صورت عدم موفقیت، به پیوند کبد نیاز دارید. خوشبختانه، این روش اغلب موفقیت آمیز است.

چگونه می توان از بروز نارسایی کبدی جلوگیری کرد؟
بهترین راه پیشگیری از نارسایی کبدی، کاهش خطر ابتلا به سیروز یا هپاتیت است. در اینجا چند نکته برای کمک به جلوگیری از این بیماری وجود دارد:
    برای جلوگیری از هپاتیت A و B واکسن هپاتیت یا ایمونوگلوبولین بزنید.
    از همه گروه های غذایی رژیم مناسب داشته باشید.
    حفظ وزن مناسب
    بیش از حد الکل مصرف نکنید. هنگام مصرف استامینوفن از مصرف الکل خودداری کنید.
    بهداشت را رعایت کنید. از آنجا که میکروب ها معمولاً توسط دست پخش می شوند، حتماً دستان خود را کاملاً بشویید و از دستشویی استفاده کنید. همچنین، قبل از لمس هر غذایی، دستان خود را بشویید.
    از لوازم بهداشتی شخصی، از جمله مسواک و تیغ استفاده کنید.
    در صورت خال کوبی یا سوراخ کردن بدن، اطمینان حاصل کنید که شرایط بهداشتی است و کلیه وسایل آسپتیک است (عاری از میکروب های بیماری زا).
    هنگام داشتن رابطه جنسی حتماً از اقدامات محافظتی مانند (کاندوم) استفاده کنید.
    اگر از داروهای وریدی غیرقانونی استفاده می کنید، سرنگ را با کسی به اشتراک نگذارید.

________________________________________________________

مقالات دیگر