عفونت ادراری چیست؟

عفونت ادراری چیست؟
عفونت دستگاه ادراری (UTI) یک عفونت در اندام های دستگاه ادراری است که شامل مثانه و کلیه می شود. علائم بستگی به بخشی از دستگاه ادراری دارد که تحت تأثیر قرار گرفته است.
عفونت ادراری می تواند در هر نقطه ای از مجاری ادراری شما اتفاق بیفتد. دستگاه ادراری شما از کلیه ها ، حالب ، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است.
اکثر عفونت ها فقط مجرای ادراری و مثانه را در قسمت تحتانی درگیر می کنند. با این حال ، عفونت ها می توانند حالب و کلیه ها را در قسمت فوقانی نیز درگیر کنند. اگرچه عفونت های دستگاه ادراری فوقانی نادرتر از عفونت های دستگاه ادراری تحتانی هستند ، اما معمولاً شدیدتر نیز هستند.
ساختار دستگاه ادراری به گونه‌ای است که معمولاً از ورود باکتری‌های مهاجم جلوگیری می‌کند؛ اما بعضی اوقات باکتری‌ها از دیوار دفاعی می‌گذرند و از طریق مجرای ادراری وارد می‌شوند و پس از آن به سمت مثانه حرکت می‌کنند. در این میان، عواملی هم وجود دارند که ورود باکتری‌ها را آسان‌تر می‌کنند. عفونت ادراری توسط پزشکان اغلب عفونت دستگاه ادراری (UTI) نامیده می‌شود. طبق آمار، زنان به میزان ۵۰% بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار دارند. عفونت‌های ادراری در مردان زیر 50 سال نادر است و بیشتر در مردان مسن دیده می‌شوند. عفونت ادراری می‌تواند باعث مشکلاتی در ادرار کردن مانند ادرار کردن بیشتر از حد معمول و نشت ادرار شود. سونوگرافی یکی از روشهای تشخیص عفونت ادراری است که به کمک وسیله‌ای به نام مبدل که روی شکم شما حرکت داده می‌شود، انجام می‌شود. این مبدل با ایجاد امواج اولتراسوند برای تصویربرداری از اندام‌های دستگاه ادراری شما که بر روی مانیتور نمایش داده می‌شود، استفاده می‌کند.

علائم عفونت ادراری چیست؟
علائم عفونت ادراری معمولا با توجه به سن، جنسیت و اینکه چه بخشی از دستگاه ادراری آلوده شده باشد، متغیر است. در بعضی موارد ممکن است تا چند روز با هیچ علائمی مواجه نشوید و یک دفعه بروز کند. از علائم عفونت ادراری در بزرگسالان که در اثر عفونت قسمت‌های تحتانی دستگاه ادراری (مجاری ادراری و مثانه) بروز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
    سوزش ادرار
    تکرر ادرار بدون دفع ادرار زیاد
    تمایل برای دفع سریع ادرار
    دفع ادرار خونین
    دفع ادرار کدر و ابری
    دفع ادراری که رنگی شبیه به کوکاکولا یا چای دارد (نشانه‌ای از وجود خون در ادرار است)
    دفع ادراری که بوی شدیدی دارد
    درد لگن در زنان خصوصاً در مرکز لگن و اطراف ناحیه استخوان شرمگاهی
    درد مقعدی در مردان
از علائم عفونت ادراری در بزرگسالان که در اثر عفونت قسمت‌های فوقانی دستگاه ادراری (کلیه‌ها و حالب‌ها) بروز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
    احساس درد در قسمت فوقانی بدن مثل کمر و پهلوها
    تب و لرز
    حالت تهوع
    استفراغ
    خستگی
    وجود خون در ادرار
گسترش عفونت ادراری در این ناحیه از دستگاه تناسلی می‌تواند منجر به فشار خون پایین، کاهش دمای بدن، شوک و مرگ شود. پس حتما پس از مشاهده علائم ذکر شده، برای درمان به موقع آن اقدام کنید. معمولا علائم عفونت ادراری در نوزادان و کودکان عبارتند از:
    دمای بالای بدن به‌خصوص در ناحیه گردن، کمر یا شکم کودک
    نوزاد یا کودک مدام بی‌قرار است و کم‌اشتها می‌شود
    نوزاد مدام خود را خیس می‌کند
    احساس بوی ناخوشایند هنگام عوض کردن نوزاد
    ممکن است کودک در اثر تکرر ادرار شب دچار شب‌ادراری شود
معمولا افراد مسن، ضعیف یا افرادی که سوند ادراری دارند، در اثر عفونت ادراری با علائم زیر مواجه می‌شوند:
    تغییرات رفتاری مانند احساس آشفتگی
    خیس شدن بی‌اختیار شلوار
    تب و لرز
    احساس سوزش بیش‌ازحد و قرمزی پوست در محل سونداژ

علت عفونت ادراری
    افزایش سن (افراد مسن بیشتر به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند).
    استراحت طولانی‌مدت یا کاهش تحرک بعد از جراحی
    سنگ کلیه
    داشتن عفونت ادراری در چند هفته گذشته
    انسداد مجاری ادراری در اثر بزرگ شدن پروستات ، سنگ کلیه و بروز انواع خاصی از سرطان
    استفاده طولانی‌مدت از سوندهای ادراری که ممکن است ورود باکتری‌ها به مثانه را راحت‌تر کند.
    دیابت کنترل نشده
    داشتن ساختارهای ادراری غیر طبیعی از بدو تولد
    یک سیستم ایمنی ضعیف شده
    عدم رعایت بهداشت مناسب یا شستشوی بدن با آب غیر بهداشتی

انواع عفونت ادراری
شایع‌ترین عفونت‌های ادراری عمدتا در خانم‌ها اتفاق می‌افتند و اکثرا مثانه و مجرای ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بسته به محل وقوع عفونت ادراری عناوین مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است که شامل موارد زیر هستند:
    عفونت مثانه (سیستیت). این نوع عفونت ادراری معمولاً به دلیل حضور باکتری اشرشیاکلی ( coli) ایجاد می‌شود. بااین‌حال، گاهی‌اوقات باکتری‌های دیگر نیز مسئول بروز آن هستند. مقاربت جنسی ممکن است منجر به التهاب مثانه شود که حتما برای ایجاد آن نیازی به فعالیت جنسی کامل نیست. جالب است بدانید که همه خانم‌ها به دلیل آناتومی خاص خود (فاصله کم مجرای ادراری تا مقعد و دهانه مجرای ادراری تا مثانه) بیشتر در معرض خطر سیستیت هستند. اگر فردی به عفونت مثانه مبتلا باشد، ممکن است تب اندک و فشار و گرفتگی در شکم و کمر را نیز احساس کند.
    عفونت مجرای ادراری. این نوع عفونت ادراری می‌تواند هنگامی اتفاق بیافتد که باکتری‌های گوارشی از مقعد به مجرای ادراری گسترش یابند. ازآنجایی‌که مجرای ادراری زنان به واژن نزدیک است، عفونت‌های مقاربتی مانند تبخال، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما می‌توانند باعث بروز عفونت مجرای ادراری شوند.
    عفونت کلیه (پیلونفریت). پیلونفریت حاد یک عفونت کلیوی ناگهانی و شدید است. اگر فردی به این بیماری مبتلا شود معمولا علائم درد قسمت فوقانی کمر و پهلو، تب شدید، لرز، خستگی و تغییرات ذهنی را تجربه می‌کند. جز شرایط اورژانسی محسوب می‌شود و در صورت مشکوک شدن به آن، باید فوراً توسط پزشک ارزیابی شود.

علل ابتلا به عفونت ادراری چیست؟
    افزایش سن (افراد مسن بیشتر به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند)
    استراحت طولانی‌مدت یا کاهش تحرک بعد از جراحی
    سنگ کلیه
    داشتن عفونت ادراری در چند هفته گذشته
    انسداد مجاری ادراری در اثر بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و بروز انواع خاصی از سرطان
    استفاده طولانی‌مدت از سوندهای ادراری که ممکن است ورود باکتری‌ها به مثانه را راحت‌تر کند
    دیابت کنترل نشده
    داشتن ساختارهای ادراری غیر طبیعی از بدو تولد
    یک سیستم ایمنی ضعیف شده
    عدم رعایت بهداشت مناسب یا شستشوی بدن با آب غیر بهداشتی

عوارض جانبی عفونت ادراری
عوارض عفونت ادراری اغلب به علت عفونت درمان نشده یا تحت درمان است.
این خطر نیز در افراد مبتلا به اختلال کلیوی، دیابت یا بیماری هایی که باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن می شود (مانند HIV) بالا است.
عوارض عفونت مجاری ادراری عبارتند از:
    عفونت های عود کننده حداقل دو بار در شش ماه یا چهار بار در سال رخ می دهند، بیشتر در زنان
    تنگ شدن مجرای ادرار (سفتی) در مردان مبتلا به عفونت های مکرر
    افزایش خطر ابتلا به زایمان زودرس و کاهش وزن هنگام تولد در دوران بارداری
    آسیب دائمی کلیه
    سپتیسم یا گَندخونی که نوعی التهاب است که سراسر بدن را فرا می‌گیرد و به دلیل عفونت پیش می‌آید.
عوارض جانبی در کودکان
از آنجایی که عفونت مجاری ادراری در نوزادان اغلب نشانه های کلاسیک عفونت ادراری را دارا نمی باشد ، ممکن است تنها زمانی رخ دهد که کودک مبتلا به سپتیسم باشد. سپتیسم همیشه یک اورژانس پزشکی است.
اگر کودک شما برخی یا همه علائم زیر را دارا می باشد سریعا به اورژانس مراجعه نمایید :
    قرمزی چشم و پوست (زردی)
    تب شدید
    کاهش تنفس و تنفس نامنظم
    استفراغ
    ادرار ابری یا خونین
    رنگ پریدگی و زردی پوست و حتی گاهی اوقات کبودی پوست (سیانوز)
    انقباض و برجسته شدن نقطه نرم در پشت سر
عوارض جانبی در سالمندان
عفونت های ادراری در افراد مسن غالبا ممکن است زمانی آشکار شود که یوروسپسیس شروع به تأثیر بر مغز و سایر ارگانهای حیاتی کند.
علائم این عارضه خطرناک عبارتند از:
    ضربان قلب غیرمعمول (تپش قلب)
    تب بالا یا هیپوترمی
    تنفس دشوار یا تنگی نفس
    عرق خفیف
    اضطراب شدید ناگهانی
    درد شدید، شکم یا لگن
    علائم ابتلا به بیماری های التهابی ناشی از التهاب مغزی
سپسیس اگر درمان نشود، می تواند منجر به شوک سپتیک و در نهایت نارسایی اندام و مرگ شود.

فاکتورهای خطر شایع ابتلا به عفونت ادراری در زنان و مردان
طبق آمار، بیش از ۵۰ درصد زنان حداقل یک بار عفونت ادراری را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند که معمولا ۲۰ تا ۳۰ درصد دچار عفونت‌های مکرر نیز می‌شوند. بهتر است بدانید که احتمال ابتلای خانم‌های باردار بیشتر از خانم‌های غیر باردار نیست اما در صورت ابتلا احتمال اینکه عفونت آن‌ها به کلیه‌ها منتقل شود بیشتر است. دلیل این امر تغییراتی در بدن در دوران بارداری است که دستگاه ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولا فاکتورهای خطر ویژه زنان در مورد ابتلا به عفونت‌های ادراری شامل موارد زیر است:
    آناتومی زنانه. مجرای خروجی ادرار در زنان نسبت به مردان کوتاه‌تر است و این مساله مسافتی را که باکتری‌ها باید برای رسیدن به مثانه طی کنند کاهش می‌دهد.
    احتمال عفونت ادراری در زنان فعال از نظر جنسی بیشتر است. داشتن یک شریک جنسی جدید نیز خطر شما را افزایش می‌دهد.
    استفاده از وسایل کنترل بارداری. زنانی‌که از دیافراگم یا مواد اسپرم‌کش برای کنترل بارداری استفاده می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار داشته باشند.
    پس از یائسگی، کاهش استروژن باعث تغییراتی در دستگاه ادراری می‌شود که شما را در برابر این عفونت آسیب‌پذیر می‌کند.
بزرگ شدن پروستات یکی از فاکتورهای خطر عفونت ادراری است که فقط در مردان وجود دارد. از فاکتورهای خطر مشترک در زنان و مردان می‌توان به ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه ادراری که اجازه نمی‌دهند ادرار به طور طبیعی از بدن خارج شود یا باعث بازگشت ادرار در مجرای ادرار می‌شوند، انسداد در دستگاه ادراری در اثر سنگ کلیه که ادرار را در مثانه به دام می‌اندازد، یک سیستم ایمنی سرکوب شده در اثر دیابت یا سرطان، داشتن سابقه عفونت ادراری با جراحی دستگاه ادراری، اشاره کرد.

تشخیص عفونت ادراری
آزمایش‌ها و روش‌های مورداستفاده برای تشخیص عفونت ادراری عبارت‌اند از:
بررسی نمونه ادرار
ممکن است پزشک متخصص کلیه و مجاری ادرار آزمایش ادرار را پیشنهاد دهد تا وجود گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز یا باکتری‌ها در ادرار بررسی کند. برای این که از آلودگی احتمالی نمونه ادرار جلوگیری شود، بهتر است ابتدا ناحیه تناسلی خود را با یک پد ضدعفونی‌کننده تمیز کنید. سپس اجازه دهید کمی ادرار خارج شود و از وسط جریان، ادرار را جمع‌آوری کنید.
رشد باکتری‌های دستگاه ادراری
گاهی بعد از بررسی آزمایشگاهی نمونه ادرار، کشت ادرار انجام می‌شود. این آزمایش به پزشک می‌گوید که چه باکتری‌هایی باعث عفونت شده‌اند و چه داروهایی موثرتر خواهند بود.
تصویربرداری از مجرای ادراری
اگر دچار عفونت‌های مکرر می‌شوید، به‌نحوی‌که پزشک فکر می‌کند دلیل این مشکلات یک ناهنجاری در دستگاه ادراری است، ممکن است تصویربرداری سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا MRI را تجویز کند. علاوه بر این، ممکن است پزشک از رنگ کنتراست برای برجسته‌کردن ساختارهای دستگاه ادراری در طول این پروسه‌های تصویربرداری استفاده کند.
تصویربرداری پیلوگرام داخل وریدی
پیلوگرام داخل وریدی (IVP) یکی از روش‌های رایج تصویربرداری است که برای تشخیص عفونت‌های ادراری استفاده می‌شود. طی این پروسه تصویربرداری، ماده کنتراست درون رگ تزریق می‌شود و مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس از کلیه‌ها، حالب‌ها و مثانه گرفته می‌شوند. این تصاویر برای تشخیص هرگونه تومور، ناهنجاری، سنگ کلیه یا انسداد و بررسی گردش خون کلیوی استفاده می‌شوند. همچنین می‌توان از این روش برای ارزیابی سایر بیماری‌ها یا بررسی گسترش سرطان مثانه به سایر نواحی دستگاه ادراری نیز استفاده کرد.
استفاده از اسکوپ برای مشاهده داخل مثانه
اگر عفونت ادراری مکرر دارید، ممکن است پزشک سیستوسکوپی را انجام دهد. طی این پروسه، از یک لوله بلند و نازک با یک لنز (سیستوسکوپ) برای دیدن داخل پیشاب‌راه و مثانه استفاده می‌شود. در این روش، سیستوسکوپ در پیشاب‌راه قرار داده می‌شود و به مثانه فرستاده می‌شود.

درمان عفونت ادراری
آنتی بیوتیک ها معمولاً اولین مرحله درمان عفونت های مجاری ادراری هستند. نوع داروهای تجویزی و مدت زمان مصرف آنها به وضعیت سلامتی و نوع باکتری موجود در ادرار بستگی دارد.
عفونت ساده
داروهایی که معمولاً برای عفونتهای ساده مجاری ادراری توصیه می شوند عبارتند از:
    تری متوپریم یا سولفامتوکسازول (باکتریم و غیره)
    فسفومایسین (مونورول)
    نیتروفورانتوئین (ماکروودانتین، ماکروبید)
    سفالکسین (کفلکس)
    سفتریاکسون
گروهی از داروهای آنتی بیوتیک معروف به فلوئوروکینولون ها مانند سیپروفلوکساسین (سیپرو)، لووفلوکساسین (لوواکین) و موارد دیگر معمولاً برای عفونتهای ساده مجاری ادراری توصیه نمی شوند؛ چراکه خطرات این داروها معمولاً از مزایای درمان عفونت های غیر پیچیده بیشتر است.
پزشک در برخی موارد مانند عفونت های مجاری ادراری پیچیده یا عفونت کلیوی در صورت عدم وجود گزینه های درمانی دیگر داروی فلوئوروکینولون را تجویز می کند.
عفونت های مکرر
پزشک در صورت داشتن عفونت های مجاری ادراری مکرر توصیه های درمانی خاصی مانند موارد زیر را ارائه خواهد داد:
    مصرف آنتی بیوتیک هایی با دوز پایین ابتدا به مدت شش ماه و گاهی طولانی تر
    تشخیص شخصی و خود درمانی در صورت ارتباط با پزشک
    یک دوز آنتی بیوتیک پس از مقاربت جنسی در صورت ارتباط عفونت با فعالیت جنسی
    درمان استروژن واژینال در صورت یائسگی
عفونت شدید
برای عفونت های مجاری ادراری شدید احتمالاً به درمان با آنتی بیوتیک های داخل وریدی در بیمارستان احتیاج خواهید داشت.

پیشگیری از عفونت ادرار
عفونت ادراری بیماری ای است که نسبتا قابل پیشگیری است. برای این که خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری را تا حد زیادی کاهش دهید می‌توانید این اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید:
    مایعات (به‌خصوص آب) زیادی بنوشید. نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار کمک می‌کند و این اطمینان را ایجاد می‌کند که تعداد دفعات دفع ادرار بیشتری خواهید داشت. این موضوع باعث می‌شود که باکتری‌ها قبل از این که سبب بروز عفونت شوند از دستگاه ادراری خارج شوند. توصیه می‌شود روزانه ۶ الی ۸ لیوان آب بنوشید.
    پس از استفاده از توالت، از قسمت جلو به عقب پاک کنید. انجام این کار پس از ادرار و دفع مدفوع، به جلوگیری از منتقل شدن باکتری‌های ناحیه مقعد به واژن و پیشاب‌راه کمک می‌کند.
    بلافاصله پس از برقراری رابطه جنسی مثانه‌تان را خالی کنید. به‌علاوه یک لیوان آب بنوشید، زیرا این کار به پاک‌سازی باکتری‌ها کمک می‌کند.
    زنان باید در طول دوره قاعدگی اقدامات بهداشتی را رعایت کنند تا از بروز عفونت جلوگیری کنند. تعویض مکرر پد و تامپون در این دوره، به پیشگیری از عفونت کمک زیادی می‌کند.
    از مصرف محصولات زنانه که تحریک‌کننده و سوزش‌آور هستند خودداری کنید. اگر از اسپری‌های خوشبوکننده یا سایر محصولات زنانه (همچون دوش‌های واژینال و پودر) روی ناحیه تناسلی استفاده کنید، ممکن است پیشاب‌راه تحریک شود.
    سعی نکنید ادرار را به مدت طولانی نگه دارید. هر زمانی که احساس کردید به دفع ادرار نیاز دارید، مثانه‌تان را خالی کنید. به‌هیچ‌عنوان عجله نکنید و مطمئن شوید که مثانه‌تان را کاملا تخلیه کرده‌اید.
    به‌جای حمام‌های طولانی، دوش‌های کوتاه را انتخاب کنید.
    قبل از رابطه جنسی، ناحیه تناسلی‌تان را به‌خوبی تمیز کنید.
    با پوشیدن لباس زیر نخی و لباس‌های گشاد، ناحیه تناسلی‌تان را خشک نگه دارید. به‌هیچ‌عنوان شلوار جین تنگ و لباس زیر نایلونی نپوشید. این لباس‌ها می‌توانند رطوبت را به دام بیندازند و محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها فراهم کنند.
استفاده از پروبیوتیک‌های واژینال نظیر لاکتوباسیلوس نیز ممکن است به پیشگیری از عفونت‌های ادراری کمک کند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از شیاف‌های واژینال پروبیوتیک می‌تواند با تغییر باکتری‌های موجود در واژن، احتمال وقوع و بازگشت عفونت‌های ادراری را تا حد زیادی کاهش دهد. البته قبل از استفاده از این روش پیشگیری حتما با پزشکتان مشورت کنید.

________________________________________________________

مقالات دیگر