انواع بیماریهای مغز و اعصاب

بیماری های مغز و اعصاب چیست؟
طیف گسترده‌ای از بیماری ها و اختلالات روی مغز ما اثر می‌گذارد. این بیماری‌ها می‌تواند رفتار، شخصیت و توانایی فرد در پردازش اطلاعات و عملکردهای مختلف بدن را تغییر دهد. حتی برخی از بیماری های مغز و اعصاب روی ظرفیت فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تاثیر می‌گذارد.
این بیماری‌ها ممکن است در اثر ژنتیک، افزایش سن، ضربه و آسیب، بیماری‌های زمینه‌ای یا سایر موارد مشابه در هر فردی در سنین مختلف ایجاد شود.

علائم بیماری های مغز و اعصاب‎
ممکن است این سوال به ذهن شما رسیده باشد که علائم بیماری‌های مغزی چیست؟ وقتی مغز شما آسیب دیده باشد می‌تواند روی موارد مختلفی از جمله حافظه، احساس و حتی شخصیت شما تأثیر بگذارد. بنابراین علائم شما بسته به شرایط خاص بسیار متفاوت هستند. در ادامه به برخی از علائم رایج جسمی یا شناختی بیماری‏های مغزی اشاره خواهیم کرد:
    تغییر در شنوایی‌، گفتار یا بینایی
    فلج‌شدگی جزئی یا کامل بدن
    تشنج
    عدم تعادل (بیماری‌های مغزی و سرگیجه)
    سردرد
    حالت تهوع و استفراغ
    لرزش بدن
    ضعف در دست ها یا پاها
    از دست دادن حس بویایی یا چشایی
    خستگی مفرط
    مشکل در خواندن یا نوشتن، درحالی‌که شخص قبلاً قادر به انجام این کارها بوده است.
    بروز دردی که قابل توضیح نیست
    مشکل تنفسی
    مشکل در راه رفتن
    مشکلات در بلع
    تغییر نوع گفتار
    از دست دادن حافظه
    گیجی
    مشکل در تمرکز
    تغییر شخصیت
    تغییر حالات روحی
    افسردگی یا اضطراب
    کنترل ضعیف ضربات جسمی یا مشکلات احساسی
ممکن است هر کدام از این موارد مربوط به بیماری های مغز و اعصاب نباشد پس بهتری است در صورت بروز عوامل فوق با متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.

علل بیماریهای مغز و اعصاب چیست؟
از نظر متخصصان، علل بیماریهای مغز و اعصاب عبارتند از:
    التهاب. تورم در مغز ممکن است در اثر عفونت، واکنش خود ایمنی یا دلیل نامعلومی ایجاد شود. با گذشت زمان این مسئله می‌تواند باعث تحریک و آسیب بافت مغزی شود. مولتیپل اسکلروزیس و واسکولیت دو نمونه از بیماری‏های التهابی مغز هستند. آسیب مغزی ممکن است باعث التهاب یا آسیب مستقیم به مغز شود.
    سکته. اختلال در جریان خون به مغز می‌تواند باعث از بین رفتن سلول‌های مغزی شود که ممکن است بر روی حرکت، گفتار و تفکر تأثیر منفی بگذارد.
    تومور مغزی. تومورها می‌توانند بر روی بافت‌ها و اعصاب فشار وارد کنند و بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند.
    ژنتیک. برخی از بیماری‌های مغزی مانند بیماری هانتینگتون، دیستروفی عضلانی و بیماری ویلسون ژنتیکی هستند. آن‎ها به طور معمول از طریق معاینه بالینی، بررسی سابقه خانوادگی و در برخی موارد با آزمایش ژنتیک تشخیص داده می‌شوند.
از دیگر علل بیماریهای مغز و اعصاب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
    آسیب نخاعی
    عفونت‌ها
    عوامل محیطی، از جمله سموم مانند سرب و جیوه
    سوءمصرف الکل
    رژیم غذایی نامناسب و سوءتغذیه

انواع بیماری های مغز و اعصاب
۱. هماتوم
یکی از شرایطی که می‌توان آن را به‌عنوان یکی از بیماری های مغز و اعصاب در نظر گرفت، هماتوم است. هماتوم مغزی در واقع وجود مجموعه‌ای از خون در داخل جمجمه است. معمولاً این خونریزی‌ها به دلیل ترکیدن یک رگ خونی در مغز ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است در اثر ضربه‌ای مانند تصادف رانندگی یا سقوط ایجاد شود. خون ممکن است در بافت مغز یا زیر جمجمه جمع شود و به مغز فشار بیاورد.
۲. لخته شدن خون در مغز
لخته‌های خونی در رگ‌های مغز یکی از شرایط شایع و تهدیدکننده زندگی است که می‌تواند منجر به سکته‌های مغزی شوند. گاهی لخته‌ها در خود رگ‌های مغز ایجاد می‌شوند و گاهی نیز لخته خون در قلب ایجاد شده و به سمت مغز می‌رود. به‌این‌ترتیب خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی قطع شده و منجر به آسیب دیدن بخش‌های مختلف مغز و مردن رگ‌ها و عروق ریز مغزی می‌شود.
۳. کوفتگی یا کبودی بافت مغز
گاهی اوقات مشکلات و بیماری‌های مغز و اعصاب به دنبال یک آسیب اولیه فیزیکی و شکستن جمجمه ایجاد می‌شود. اگر جمجمه بشکند و استخوان‌ها وارد بافت مغز شوند می‌توانند با آسیبی که به آن و پوشش‌های اطراف بافت مغزی وارد می‌کنند، موجب کوفتگی یا کبودی بافت مغز در افراد شوند.
این کبودی می‌تواند با خونریزی داخلی مغز و تورم زیاد همراه باشد. سردرد، حالت تهوع، مشکل در دید، خستگی زیاد، عدم تعادل و استفراغ می‌تواند از اصلی‌ترین نشانه های این کوفتگی در بافت مغز باشد.
۴. اِدم مغزی یا تورم داخل جمجمه
تورم – که ادم نیز نامیده می‌شود – پاسخ بدن به بسیاری از انواع آسیب‌هایی است که به مغز وارد می‌شود. این وضعیت می‌تواند در اثر آسیب فیزیکی یا عفونت و تومورها ایجاد شود. معمولاً تورم به‌سرعت اتفاق می‌افتد و درمان آن با ترکیبی از استراحت، یخ، ارتفاع دادن به سر، دارو یا برداشتن مایع اضافی به‌راحتی انجام می‌شود.
ادم مغزی فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد و می‌تواند بخش‌های خاصی از مغز یا در سراسر آن رخ دهد. مکان و شدت تورم بستگی به علت آن متفاوت است.
۵. ضربه مغزی
ضربه‌ها یا صدمات تروماتیک مغزی نیز به‌عنوان بخشی از بیماری های مغز و اعصاب در نظر گرفته می‌شود. صدمات تروماتیک مغزی شامل ضربه‌های مغزی و آسیب‌های مغزی جدی‌تر مانند جراحات ناشی از گلوله است. آسیب مغزی ممکن است به دلیل افتادن، تصادفات رانندگی، آسیب‌های ورزشی یا خشونت خانگی (از جمله کودک‌آزاری) اتفاق بیفتد. ضربه‌های مکرر به سر می‌تواند باعث ایجاد اسکار مغزی شود که منجر به آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن خواهد شد.
۶. سکته های مغزی
 این بیماری از جمله بیماری های مغز و اعصاب بسیار شایعی است که در دنیا به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ‌ومیر شناخته می‌شود. سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که رگ خونی که مغز را با مواد مغذی موردنیاز تامین می‌کند مسدود می‌شود یا در موارد کمتری می‌ترکد.
در هر صورت، اثرات ناگهانی است. سکته مغزی به بخشی از مغز آسیب می‌رساند. این می‌تواند منجر به مشکلاتی در گفتار، درک، بینایی، قدرت، احساس یا هماهنگی شود. اگر بخش زیادی از مغز در اثر یک یا چند ضربه آسیب‌دیده باشد، می‌تواند باعث زوال عقل شود. گاهی اوقات، تشنج به دلیل سکته مغزی رخ می‌دهد.
۷. پارکینسون از جمله بیماری های مغزی خطرناک
 بیماری پارکینسون وضعیتی است که در آن بخش‌هایی از مغز به‌تدریج در طی سال‌ها آسیب می‌بینند. سه علامت اصلی این بیماری شامل لرزش غیرارادی قسمت‌های خاصی از بدن، حرکات آهسته و آرام و عضلات سفت و غیرقابل‌انعطاف است. سایر علائم شامل افسردگی و اضطراب و مشکلات تعادل می‌شود. این مورد از بیماری های مغز و اعصاب معمولاً در سنین بالا و در افراد مسن دیده می‌شود.
۸. تومورهای مغزی
تومورهای مغزی می‌توانند زمانی ایجاد شوند که سرطان از سایر قسمت‌های بدن شما مانند ریه، سینه یا روده بزرگ پخش شود. آنها همچنین می‌توانند در خود بافت مغز یا پوشش‌های آن تشکیل شوند. بر خلاف تومورهایی که از سایر نقاط بدن شما پخش می‌شوند، تومورهایی که در خود مغز یا پوشش‌های مغزی ایجاد می‌شوند، اگر به‌آرامی رشد کنند و به بافت مغز اطراف حمله نکنند، خوش‌خیم تلقی می‌شوند.
اگر به‌سرعت رشد کنند و به بافت اطراف مغز حمله کنند، بدخیم در نظر گرفته می‌شوند. شایع‌ترین تومورهای مغزی آستروسیتوما و مننژیوم دو تومور شایع مغزی هستند که اولی در خود مغز و دومی در پوشش‌های مغز ایجاد می‌شود.
برای تشخیص این بیماری باید آزمایشات تصویربرداری انجام شود و پزشک علائم شما را بررسی کند.
۹. مننژیت
بیماری مننژیت چیست؟ مننژیت یکی دیگر از انواع بیماری های مغز و اعصاب است. این بیماری ناشی از التهاب لایه مننژ یا غشاهای احاطه‌کننده مغز و نخاع است و معمولاً به دلیل عفونت مایع اطراف مغز و نخاع ایجاد می‌شود. منشا عفونت مننژیت هم می‌تواند از نوع ویروسی باشد و هم باکتریایی. مننژیت ویروسی شایع‌تر از مننژیت باکتریایی است و خطر آن هم کمتر است. اکثر عفونت‌های مننژیت باکتریایی کشنده هستند. تب، سردرد، حالت تهوع، سفتی گردن، گیجی، درد مفاصل یا کمر و تشنج از نشانه‌های رایج مننژیت هستند.
۱۰. پلاک مغزی
از دیگر مشکلات و بیماری‌های مغز و اعصاب می‌توان به پلاک‌های مغزی اشاره کرد. پلاک‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که قطعات پروتئینی به نام بتا آمیلوئید (BAY-tuh AM-uh-loyd) روی هم جمع شوند. بتا آمیلوئید از یک پروتئین بزرگ‌تر موجود در غشای چربی اطراف سلول‌های عصبی می‌آید. بتا آمیلوئید از نظر شیمیایی “چسبنده” است و به‌تدریج به پلاک تبدیل می‌شود.
گاهی تجمع این پلاک‌ها به حدی شدت می‌یابد که جریان خون را در مغز مسدود کرده و می‌تواند موجب سکته مغزی ایسکمیک شود. علاوه بر این، تصلب شرایین مغزی می‌تواند منجر به آنوریسم شود که یک ناحیه ضعیف در شریان به دلیل کشش غیرطبیعی ناشی از تجمع پلاک است.
۱۱. کیست مغزی
از دیگر مشکلات و بیماری های مغز و اعصاب می‌توان به کیست‌های مغزی اشاره کرد. کیست مغزی یا ضایعه کیستیک مغز یک کیسه پر از مایع در مغز است. آنها می‌توانند خوش‌خیم (نه سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. خوش‌خیم به این معنی است که رشد به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابد.
کیست ممکن است حاوی خون، چرک یا مواد دیگر باشد. کیست‌ها می‌توانند به بافت مغز فشار بیاورند و علائمی مانند سردرد، مشکلات بینایی یا حالت تهوع را ایجاد کند. در این شرایط احتمالاً باید با جراحی کیست‌ها را خارج کرد. آسیب و ضربه به سر، مسدود شدن مجاری در مغز که منجر به تجمع مایع می‌شود و وجود یک انگل می‌تواند دلیل ایجاد این کیست‌های مغزی باشد.
۱۲. میگرن
یکی از رایج‌ترین بیماری های مغز و اعصاب که افراد زیادی با آن درگیر هستند، سردرد میگرنی است. شدت میگرن و الگوی سردردهای میگرنی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و اغلب با احساس ضربان یا تپش در سر مشخص می‌شود.
اکثر آنها یک‌طرفه هستند. اما ممکن است در هر نقطه‌ای از سر، گردن و حتی صورت نیز گسترش داشته باشند. حالت تهوع شدید یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های سردردهای میگرنی است. این سردردها با فعالیت بدتر می‌شوند و می‌تواند به ناتوانی بیماران منجر شود.
۱۳. نوروپاتی
یکی دیگر از بیماری های مغز و اعصاب نوروپاتی نام دارد که به آسیب اعصاب در اندام‌های بدن اشاره دارد. نوروپاتی محیطی شایع‌ترین نوع است که در آن اعصاب در اندام‌های بدن مانند دست‌ها، پاها، بازوها و غیره آسیب می‌بینند. علائم بیمار به این بستگی دارد که بیماری کدام اعصاب بدن را تحت تاثیر قرار داده است.
با تشخیص به‌موقع نوروپاتی شانس بیشتری برای محدود کردن آسیب و جلوگیری از عوارض بیشتر وجود دارد. یکی از شایع‌ترین دلیل نوروپاتی، دیابت‌های نوع یک و دو هستند. علاوه بر این آسیب فیزیکی به اعصاب یا عفونت‌های ویروسی مانند زونا هم می‌توانند دلیل بروز نوروپاتی باشند.
۱۴. آلزایمر
آلزایمر یکی دیگر از بیماری های مغز و اعصاب است. به گفته موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، بیماری آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده و تخریب‌کننده عصبی است که زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های عصبی در مغز می‌میرند. نشانه های آلزایمر اغلب رفتارهایی مانند گیجی، بی‌قراری، اختلال در حافظه، تفکر و رفتار و تغییر شخصیت و اختلال در ارتباط است.
۱۵. مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس جزء بیماری های خودایمنی مغز است. بیماری های خودایمنی مغز زمانی رخ می‌دهند که سیستم دفاعی بدن شما به بخشی از مغز حمله می‌کند و آن را با مهاجم اشتباه می‌گیرد. مولتیپل اسکلروزیس (MS) بارزترین آنها است.
مانند سیم‌های الکتریکی، سلول‌های عصبی دارای عایق هستند که آنها را پوشش می‌دهد. مولتیپل اسکلروزیس به مغز، نخاع و اعصابی که به چشم شما می‌روند، حمله می‌کند. بیماری های مغزی خودایمنی کمتری وجود دارد که شبیه ام اس باشد.
موارد دیگری مانند آنسفالیت خودایمنی وجود دارد که مغز شما را تحریک می‌کند و باعث گیجی و حرکات غیرارادی می‌شود. با این حال ام اس خفیف یا شدید جزء بیماری های مغز و اعصاب تحلیل‌برنده است که می‌تواند تاثیرات منفی زیادی روی زندگی نرمال افراد داشته باشد.
۱۶. هیدروسفالی
یکی دیگر از بیماری های مغز و اعصاب، هیدروسفالی نام دارد. هیدروسفالی یک اختلال عصبی است که در اثر تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی در بطن‌ها (حفره‌ها) در عمق مغز ایجاد می‌شود. این مایع اضافی باعث گشاد شدن بطن‌ها شده و فشار آسیب‌رسانی را بر بافت‌های مغز وارد می‌کند.
هیدروسفالی ممکن است به‌صورت ژنتیکی به ارث برسد. همچنین ممکن است با اختلالات رشدی مانند اسپینا بیفیدا یا آنسفالوسل همراه باشد. همچنین گاهی هیدروسفالی در نتیجه تومورهای مغزی، آسیب‌های سر، خونریزی مغزی یا بیماری‌های مانند مننژیت رخ می‌دهد.
۱۷. هانتینگتون
بیماری هانتینگتون وضعیتی است که به سلول‌های عصبی در مغز آسیب می‌رساند و باعث می‌شود آنها به‌درستی کار نکنند. این مورد یکی از بیماری های نورولوژیک است که از والدین به فرزندان انتقال می‌یابد و یک بیماری ژنتیکی است. آسیب به مغز به‌مرورزمان بدتر می‌شود و می‌تواند روی حرکت، شناخت و سلامت روان افراد تاثیر بگذارد.
بیماری هانگتینتون در هر سنی می‌تواند بروز کند. متخصص نورولوژی در تشخیص آن نقش دارد و بیشتر افراد در سن ۳۰ تا ۵۰ سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند. این وضعیت به‌تدریج برای حدود ۱۰-۲۵ سال بدتر می‌شود تا زمانی که فرد بمیرد.
۱۸. دیسلکسیا (اختلال خواندن یا خوانش پریشی)
یکی از نادرترین انواع بیماری های مغز و اعصاب دیسلکسیا نام دارد که آن را با عنوان اختلال خواندن یا خوانش پریشی نیز می‌شناسند. این اختلال یک نوع اختلال یادگیری است که شامل مشکل در خواندن به دلیل مشکلاتی است که در شناسایی صداهای گفتار  و یادگیری نحوه ارتباط آنها با حروف و کلمات به وجود می‌آید.
این عارضه نتیجه تفاوت‌های فردی در مناطقی از مغز است که زبان را پردازش می‌کند. این بیماری یک نوع اختلال ژنتیکی است و تحقیقات نشان می‌دهد که تعدادی از ژن‌های وراثتی می‌تواند دلیل ایجاد این بیماری در برخی از افراد باشد. سایر عوامل خطر برای دیسلکسیا می‌تواند شامل وزن کم هنگام تولد، تولد نوزاد نارس و قرار گرفتن در معرض یک‌سری مواد مضر برای تکامل مغز در طول رشد جنین باشد.
۱۹. تشنج یا صرع
بیماری صرع چیست و چه علائمی دارد؟ صرع یکی از بیماری های رایج مغز و اعصاب است که ممکن است در تمامی سنین رخ دهد. صرع یک بیماری عصبی است که مغز را درگیر می‌کند و افراد را مستعد ابتلا به تشنج‌های مکرر می‌کند. در واقع این تشنج یک طوفان الکتریکی در مغز است که معمولاً با هوشیاری بیماران تداخل دارد و باعث حرکات کنترل نشده‌ای در فرد می‌شود. شدت صرع از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
صرع یکی از شایع‌ترین اختلالات سیستم عصبی است و افراد را در هر سن، نژاد و پیشینه قومی تحت تاثیر قرار می‌دهد. تقریباً ۲.۲ میلیون آمریکایی با صرع زندگی می‌کنند. هر چیزی که ارتباطات طبیعی بین سلول‌های عصبی مغز را قطع کند، می‌تواند باعث تشنج شود. این شامل تب بالا، قند خون پایین، قند خون بالا، ترک الکل یا مواد مخدر، یا ضربه مغزی می‌شود.
در این شرایط، هر فردی ممکن است یک یا چند تشنج داشته باشد. بااین‌حال، زمانی که فردی دو یا چند تشنج را تجربه کند، او را مبتلا به صرع می‌دانند. علل احتمالی زیادی برای صرع وجود دارد، از جمله عدم تعادل مواد شیمیایی سیگنال‌دهنده عصبی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی، تومورها، سکته‌های مغزی و آسیب‌های مغزی ناشی از بیماری یا جراحت، یا ترکیبی از اینها. در اکثر موارد، ممکن است هیچ دلیلی برای صرع وجود نداشته باشد.

فاکتورهای خطر بروز بیماریهای مغز و اعصاب‎
اختلالات مغزی می‌تواند هرکسی را تحت تأثیر قرار دهند و معمولا فاکتورهای خطر بروز انواع مختلف اختلالات مغزی و عصبی متفاوت هستند. طبق آمار، آسیب مغزی بیشتر در کودکان زیر ۴ سال، بزرگسالان جوان بین ۱۵ تا ۲۵ سال و بزرگسالان ۶۵ سال به بالا دیده می‌شود.
تومورهای مغزی می‌توانند افراد را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهند. خطر شخصی شما به ژنتیک و قرار گرفتن در معرض عوامل خطر محیطی مانند اشعه ایکس بستگی دارد. سن بالا و سابقه خانوادگی مهمترین عوامل خطر برای بیماری‎های نورودژنراتیو هستند.
اختلالات روانی بسیار شایع هستند. از هر ۵ فرد بزرگسال، تقریباً ۱ نفر دچار اختلال روانی است. به‌خصوص اگر:
    سابقه خانوادگی بیماری روانی داشته باشید
    تجربه زندگی آسیب‌زا یا استرس‌زا داشته اید
    سابقه سوءاستفاده از الکل یا مواد مخدر را داشته باشید
    قبلا در اثر ضربه دچار آسیب مغزی شده‌اید

نحوه صحیح تشخیص بیماریهای مغز و اعصاب‎
پزشک متخصص مغز و اعصاب می‌توانند اختلال مغزی شما را تشخیص دهد. احتمالاً یک معاینه عصبی برای بررسی قدرت بینایی، شنوایی و تعادل شما انجام می‌دهد. همچنین ممکن است تصاویری از مغز شما برای کمک به تشخیص درخواست کند که در حال حاضر رایج‌ترین ابزارهای تصویربرداری تشخیصی CT ، MRI و اسکن PET هستند.

انواع راه‌های درمان بیماریهای مغز و اعصاب‎
نوع روش درمانی مناسب شما معمولا به شرایط و دلایل بیماری مغزی بستگی دارد. به طور کلی، روش‌های درمانی شامل ترکیبی از موارد زیر هستند:
    دارودرمانی
    عمل جراحی
    فیزیوتراپی
    ژن‌درمانی
    کاردرمانی
    روان‌درمانی
    اصلاح سبک زندگی

پیشگیری از بیماریهای مغز و اعصاب
درحالی‌که صرع، تومورهای مغزی و سایر اختلالات مغزی به طور معمول قابل پیشگیری نیستند اما برخی از مشکلات عصبی وجود دارد که می‌توانید به کمک نکات زیر در برابر بروز آن‏ها اقدام کنید:
    به اندازه کافی استراحت کنید.
    غذای سالم به‌خصوص حاوی آنتی‌اکسیدان زیاد بخورید. مغز و سیستم عصبی شما به غذاهای غنی از ویتامین‌های گروه B، اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین D، منیزیم و آهن نیاز دارند.
    روزانه زمان کوتاهی در مقابل آفتاب قرار بگیرید.
    مواردی مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق، آرامش عضلانی پیشرونده و ماساژ می‌توانند به سیستم عصبی شما نظم بدهند.
    یک پیاده‌روی روزانه ۲۰-۳۰ دقیقه‌ای ساده می‌تواند برای شما معجزه کند.
    فعال نگهداشتن مغز می‌تواند به شما در حفظ ارتباطات، بهبود حافظه و انعطاف‌‎پذیری بیشتر کمک کند. پس به سراغ یادگیری چیزهای جدید، دیدن مکان‌های جدید، انجام معما، حل مشکلات و انجام کارهای جدید بروید.
توصیه می‌کنیم به مدت پانزده دقیقه در روز روی کاغذ بنویسید یا نقاشی بکشید زیرا محققان نشان داده‌اند که این کار باعث تمرین ذهنی می‌شود.‎

________________________________________________________

مقالات دیگر