هماتوم چیست؟

هماتوم چیست؟
به نشت خون از عروق خونی و سرخرگ و سیاهرگ‌ها در بافت‌های مجاور، هماتوم می‌گویند. معمولا شکستگی یا پارگی عروق خونی ناشی از آسیب دیدگی یا عمل جراحی باعث ایجاد هماتوم می‌شود. این عارضه در هر جایی از بدن حتی مغز ظاهر شده و باعث تورم، تغییر رنگ، و داغی پوست می‌گردد و نیازمند درمان است. هر چند بیشتر هماتوم‌ها تقریبا بی‌خطر هستند، اما در برخی موارد ممکن است نشانه وجود بیماری جدی‌تری باشند. درصورتی که دچار آسیب‌دیدگی در تصادف شدید یا ضربه‌ای به سرتان خورده باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید تا نشانه‌های احتمالی وجود هماتوم داخلی را بررسی کند.
هماتوم از بیماری های خونی بوده و شبیه به خونریزی است. مفهوم آن به منطقه‌ای از خون اشاره دارد که خارج از عروق خونی بزرگ جمع می‌شود. هماتوم‌ها ممکن است ناشی از آسیب یا ضربه باشند. آسیب می‌تواند باعث شکستن دیواره‌های عروق خونی شده و خون را به بافت اطراف هدایت کند. هماتوم‌ها ممکن است در هر نوع عروق خونی از جمله وریدها، شریان‌ها و مویرگ‌ها رخ دهند.

انواع هماتوم
● نوع هماتوم بستگی به محل ظاهر شدن آن در بدن دارد. مکان همچنین ممکن است به تعیین میزان خطرناک بودن آن کمک کند.
هماتوم گوش
● هماتوم گوش بین غضروف گوش و پوست بالای آن ظاهر می‌شود. این حالت یک آسیب شایع در کشتی‌گیران، بوکسورها و سایر ورزشکارانی است که مرتباً به سرشان ضربه وارد می‌شود.
هماتوم زیر ناخن
● این هماتوم در زیر ناخن ظاهر می‌شود. این وضعیت در صدمات جزئی، مانند ضربه تصادفی انگشت با چکش، شایع است.
هماتوم پوست سر
● هماتوم پوست سر معمولاً به‌صورت برآمدگی روی سر ظاهر می‌شود. این آسیب به پوست و عضله خارجی وارد می‌شود، بنابراین روی مغز تأثیر نخواهد گذاشت.
هماتوم تیغه بینی
● معمولاً در نتیجه شکستگی بینی، هماتوم تیغه بینی در صورت عدم درمان ممکن است باعث مشکلاتی شود.
هماتوم زیر جلدی
● این نوع هماتوم دقیقاً در زیر پوست، معمولاً در سیاهرگ‌های کم عمق نزدیک به سطح پوست ظاهر می‌شود.
هماتوم خلفی صفاقی
● این هماتوم در داخل حفره شکمی رخ می‌دهد؛ اما در هیچ اندام دیگری رخ نمی‌دهد.
هماتوم طحال
● این نوع هماتوم در طحال ظاهر می‌شود.
هماتوم کبدی
● هماتوم کبدی در کبد ایجاد می‌شود.
هماتوم اپیدورال نخاعی
● این اصطلاح به هماتوم بین پوشش نخاع و مهره‌ها اشاره دارد.
هماتوم اپیدورال داخل جمجمه‌ای
● این نوع هماتوم بین صفحه جمجمه و پوشش خارجی مغز رخ می‌دهد.
هماتوم ساب دورال
● هماتوم ساب دورال بین بافت مغز و پوشش داخلی مغز رخ می‌دهد.
در ادامه برخی از انواع شایع هماتوم را توضیح می‌دهیم.
۱. هماتوم در بارداری
هماتوم در بارداری چیست؟ هماتوم ساب‌کوریونیک یا خونریزی زیرجفت، حالتی از خون مردگی بین دیواره رحم و کوروین دربرگیرنده جنین بوده و علت شایع خونریزی در ماه‌های اول بارداری است. نشانه اصلی هماتوم در بارداری، خونریزی واژینال است؛ البته ممکن است برخی افراد بدون نشانه و علائم دچار این عارضه شوند.
علت اصلی این نوع خون مردگی در حاملگی مشخص نیست و شاید جدا شدن نسبی غشا اطراف جنین از دیواره رحم را بتوان علت آن دانست. هماتوم در بارداری که با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، ریسک سقط جنین در بیماران با خونریزی واژینال را در ۲۰ هفته نخست بارداری، افزایش می‌دهد.
‏۲. هماتوم گوش
هماتوم گوش، خونریزی داخل گوش است. علت خون مردگی در لاله گوش می‌تواند ضربه، صدمه یا عوامل دیگری باشد که باعث تورم، درد و احساس پریشانی در گوش می‌شود. در برخی موارد، ممکن است باعث تغییر شکل گوش شود و شکلی شبیه به یک توده یا یک کیست در داخل گوش ایجاد کند.
درمان هماتوم گوش بستگی به میزان و شدت آن دارد. در برخی موارد ساده، استفاده از کمپرس سرد باعث کاهش تورم و درد خواهد شد. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه خون از داخل گوش و جلوگیری از ایجاد تجمع خون باشد.
‏۳. هماتوم ساب گالئال
هماتوم ساب گالئال، خون مردگی در فضای خالی بین ناحیه پوستی و استخوان جمجمه است که به‌خاطر ضربه، صدمه، شکستگی استخوان جمجمه یا عوامل دیگر ایجاد می‌شود. این نوع هماتوم باعث تورم و درد در ناحیه ساب گالئال می‌شود و با علائم دیگری مانند کیست یا توده در ناحیه مذکور، تغییر رنگ پوست، احساس سنگینی یا فشار در ناحیه سر، و احساس ناراحتی همراه خواهد بود.
۴. هماتوم بیضه چیست؟
به ورم و خونریزی در ناحیه بیضه اطلاق می‌شود که ناشی از ضربه، صدمه یا شکستگی عروق خونی در منطقه بیضه است. هماتوم بیضه باعث تورم، درد، تغییر رنگ پوست بیضه و حساسیت در این ناحیه می‌شود. ضربه مستقیم به بیضه، ضربه به ناحیه اطراف بیضه، عمل جراحی یا فرایندهای پزشکی مانند بیوپسی بیضه یا عوامل دیگر از علل ایجاد این نوع خون مردگی هستند.
‏۵. هماتوم بعد از جراحی شکم
هماتوم بعد از جراحی شکم، خونریزی همراه با ورم در ناحیه شکم است که پس از انجام عمل جراحی رخ می‌دهد. این خونریزی ممکن است ناشی از آسیب رسیدن به عروق خونی در ناحیه جراحی، لخته شدن خون در نقاط عمل جراحی یا علل دیگری باشد.
تورم، درد، حساسیت و تغییر رنگ پوست از علائم شایع هماتوم بعد از جراحی شکمی هستند که اگر شدید باشد یا وسعت زیادی را درگیر کند، احتمال فشار وارد شدن به سایر اندام‌های داخل شکمی وجود دارد و علائمی مانند تنگی نفس، تهوع و استفراغ، درد شدید و عدم تحمل غذا را ایجاد می‌کند.
‏۶. هماتوم مغزی چیست؟
هماتوم مغزی یا خونریزی مغزی، ورم و خونریزی داخل مغز است که در اثر آسیب به عروق خونی در مغز یا انفجار عروق خونی در مغز، ضربه شدید به سر، صدمه مغزی، شکستگی استخوان جمجمه یا بیماری‌های مغزی پیشرفته ایجاد می‌شود. از شایع‌ترین علائم هماتوم مغزی می‌توان به سردرد شدید و ناگهانی، تهوع و استفراغ، کاهش آگاهی، از دست دادن تعادل، تغییر در رفتار و هوشیاری، عدم توانایی در حرکت، بی‌قراری و در برخی موارد کما اشاره کرد.
البته شدت علائم بسته به مکان و شدت خونریزی متفاوت خواهد بود. برای درمان هماتوم مغزی، در برخی موارد، نیاز به جراحی فوری برای تخلیه خون و کنترل خونریزی است. در موارد دیگر، از دارو جهت کنترل فشار خون و تجویز آنتی‌کواگولانت‌ها (داروهای کاهش خونریزی) استفاده می‌کنند.
۷. هماتوم پری ساک
هماتوم پری‌ساک، وضعیت ورم و خونریزی در فضای پری‌ساک (فضای ما بین پل لوئیس و پایه مغز) است. پری‌ساک منطقه‌ای است که در قسمت پشتی مغز قرار دارد و حاوی مایع مغزی است. آسیب یا شکستگی عروق خونی در این ناحیه، ضربه به سر، تروما، تصادفات، سانحه‌های ورزشی، عمل جراحی مغزی یا بیماری‌های عروقی مغزی از علل ایجاد این نوع خون مردگی هستند.
سردرد شدید، تهوع و استفراغ، تغییر در وضعیت هوشیاری، تشدید علائم حساسیت به نور و مشکلات تعادل از علائم شایع هماتوم پری‌ساک هستند. در موارد شدیدتر، علائمی مانند عدم کنترل عملکرد عضلات، ضعف عضلانی، مشکلات گفتاری یا حتی کما رخ می‌دهند.
‏۸. هماتوم پستان
خونریزی و جمع شدن خون در بافت پستان ، ناشی از ضربه یا صدمه مستقیم به پستان، شکستگی عروق خونی در پستان یا تروما شدید، باعث ایجاد هماتوم پستان می‌شود. قرمزی، سفتی و تورم در سینه‌ها، درد و حساسیت در پستان از علائم هماتوم پستان هستند.

علائم هماتوم چیست؟
هماتوم‌های سطحی که معمولا به راحتی در هر ناحیه از پوست قابل مشاهده هستند، دارای علائم زیر هستند:
    تغییر رنگ پوست
    التهاب و تورم
    سرخی
    احساس گرما در نواحی پوست اطراف هماتوم
    درد
تشخیص هماتوم‌های داخلی ممکن است دشوارتر باشد. هماتوم‌های مغزی مانند هماتوم ساب دورال خطر زیادی برای بیمار دارند و حتی پس از مراجعه به پزشک باید علائم زیر را مدام بررسی کرد:
    بروز سردرد شدید و بدتر شدن آن
    غیر همسان شدن اندازه مردمک‌ها
    مشکل در حرکت دادن بازو یا پا
    از دست دادن قدرت شنوایی
    مشکل در بلع
    خواب‌آلودگی
    از دست دادن هوشیاری
    بی‌اختیاری مدفوع و ادرار
این علائم ممکن است بلافاصله یا در عرض  چند روز اول بعد از وقوع هماتوم بروز کنند. محققان ثابت کرده‌اند که علائم هماتوم ساب دورال در ۷۲ ساعت پس از آسیب ظاهر می‌شوند. گاهی عارضه هماتوم بعد از جراحی رخ می‌دهد. برای درمان هماتوم بعد از جراحی باید به سرعت اقدام کنید.

علل هماتوم
● صدمات و تروما شایع‌ترین علل هماتوم هستند. هر گونه آسیب به دیواره رگ‌های خونی ممکن است باعث نشت خون شود. این خون هنگام فرار از رگ خونی تجمع می‌یابد و باعث ایجاد هماتوم می‌شود.
● برای ایجاد هماتوم، جراحات نباید شدید باشند. افراد ممکن است در اثر یک آسیب ساده، مانند ضربه زدن به انگشت، هماتوم زیر ناخن را تجربه کنند.
● صدمات مهم‌تر، مانند آسیب‌های ناشی از تصادفات وسیله نقلیه، سقوط از ارتفاع، یا آنوریسم نیز می‌تواند باعث هماتوم شدید شود.
● برخی از روش‌های جراحی، از جمله عمل‌های پزشکی، دندان‌پزشکی یا زیبایی، ممکن است منجر به هماتوم شوند، زیرا می‌توانند به بافت‌ها و رگ‌های خونی مجاور آسیب برسانند.
● برخی از داروهای رقیق کننده خون نیز ممکن است خطر هماتوم را افزایش دهند. افرادی که به طور منظم آسپرین، وارفارین یا دی پیریدامول مصرف می‌کنند ممکن است بیشتر دچار مشکلات خونریزی از جمله هماتوم شوند.
● هماتوم همچنین می‌تواند بدون هیچ دلیل قابل شناسایی ظاهر شود.

عوارض هماتوم
هماتوم درمان نشده گاهی می‌تواند عوارضی ایجاد کند. ازآنجایی‌که هماتوم مغزی با انجام آزمایشات مختلف قابل تشخیص است، در صورت عدم تشخیص و درمان ممکن است به سردرد پایدار، سرگیجه یا مشکلات گفتاری منجر شود. به همین دلیل، هرکسی که دچار آسیب به سر یا جراحت شدید دیگری شده است باید به پزشک مراجعه کند.
هماتوم بارداری که معمولا با خونریزی واژینال یا دفع لخته هماتوم در بارداری همراه است، از نظر پزشکان در صورت عدم درمان هماتوم ساب کوریونیک باعث سقط می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم، هماتوم در ماه دوم بارداری، هماتوم در هفته ۱۸ بارداری و هماتوم بدون خونریزی در دوران بارداری را جدی بگیرید. در صورت نیاز به اطلاعات دقیق‌تر می‌توانید با دکتر سقط جنین مشورت نمایید.

‏راه های تشخیص هماتوم
هرچند که هیچ آزمایش خونی خاصی برای ارزیابی و تشخیص هماتوم وجود ندارد، اما روش‌های تشخیص هماتوم عبارتند از:
    معاینه جسمی همراه با بررسی سابقه پزشکی بیمار
    آزمایش شمارش کامل خون
    پانل انعقادی
    پانل متبولیک
    آزمایش کبد
    سی‌تی اسکن (برای تمام اندام‌هایی که مشکوک به هماتوم هستند.)
    ام آر آی

درمان هماتوم
در برخی موارد (به خصوص موارد سطحی) هماتوم نیازی به درمان ندارد. بدن معمولاً به مرور زمان خون لخته شده در اثر هماتوم را دوباره جذب می‌کند.
برای مدیریت هماتوم زیر جلدی ناخن یا سایر بافت‌های نرم، باید به ناحیه آسیب‌دیده استراحت بدهید و یک کیسه یخ پیچیده شده در حوله روی آن ناحیه قرار بدهید تا درد یا تورم کاهش یابد. گاهی به تشخیص پزشک، باندپیچی و آتل‌بندی ناحیه اطراف هماتوم مانع از باز شدن رگ‌های خونی دیگر و بروز هماتوم‌های جدید در زمان بهبودی می‌شود. معمولا در صورت لزوم، پزشک دستورات خاصی را در مورد نحوه انجام این کار به شما می‌دهد.
اگر آسیب‌دیدگی عامل هماتوم دردناک باشد، پزشک ممکن است مصرف برخی از داروهای مسکن بدون نسخه را توصیه کند. از مصرف برخی مسکن‌ها مانند آسپرین که خون را رقیق می‌کنند و ممکن است هماتوم را بدتر کنند، اجتناب کنید.
در مواردی، هماتوم به خصوص هماتوم مغزی ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه آن داشته باشد. درصورتی‌که خون لخته شده و تجمع‌یافته به نخاع، مغز یا سایر اندام‌ها فشار وارد کند، احتمال جراحی بیشتر است. گاهی پزشک ممکن است بخواهد هماتوم را که در اثر وجود خطر عفونت تخلیه کند.
البته در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ بر روی افراد مبتلا به هماتوم ساب دورال انجام شد، نویسندگان خاطرنشان کردند که اکثر آن‌ها تحت درمان محافظه‌کارانه قرار گرفتند و فقط ۶.۵ درصد از این افراد در مراحل بعدی نیاز به جراحی داشتند.
در موارد نادر، خونریزی هماتوم ممکن است متوقف نشده باشد. زیرا رگ خونی آسیب‌دیده همچنان خون بیشتری خارج می‌کند. حال جراح باید به طور کامل خون قدیمی و جدید را به کمک جراحی تخلیه کند.
خوشبختانه اغلب نیازی به درمان هماتوم در بارداری نیست و مادران سیر طبیعی بارداری خود را ادامه می‌دهند. معمولا پزشکان توصیه می کنند‌که در صورت بروز هماتوم ساب کوریونیک، مادر:
    بیشتر استراحت کند و وسایل سنگین بلند نکند
    ارتباط جنسی نداشته باشد
    مایعات و آب بیشتری مصرف کند
    وعده‌های غذایی سنگین مصرف نکند
    برای انجام سونوگرافی منظم برنامه‌ریزی داشته باشد
درمان این مشکل معمولا با تجویز همزمان داروهای حاوی پروژسترون و استروژن و داروهای ضد انعقاد مانند آسپرین و هپارین انجام می‌شود. زیرا خطر جدا شدن جفت از دیواره رحم و زایمان زودرس یا سقط جنین وجود دارد.
لیست داروهایی که در ایجاد هماتوم نقش دارند
مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین، کلوپیدوگرل، آسپیرین می تواند خطر جدی برای ایجاد هماتوم باشد. ممکن است این مشکل را تجربه کنند. این داروها توانایی لخته شدن خون را مختل می کنند و بنابراین، آسیب جزئی به رگ های خونی وارد می کنند، در نتیجه باعث ایجاد هماتوم می شوند. در زیر به سایر داروهای معمول و مکمل هایی که ممکن است خونریزی را افزایش دهند، اشاره شده است.
    ویتامین E
    جینکو بیلوبا
    -وارفارین (کومادین)
    کلوپیدوگرل (Plavix)
    آسپرین
    داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا NSAIDهایی مانند ایبوپروفن
    محصولات حاوی آسپرین
    دی پیریدامول (پران تانتین)
درمان هماتوم با داروهای گیاهی
مطمئنا مصرف گیاهان دارویی می‌تواند کمک زیادی به شما در این زمینه کند. تنها نکته قابل توجه این است که بهتر است همزمان آن‌ها را با داروهای شیمیایی مصرف نکنید. از دمنوش‌های گیاهی موثر برای رفع هماتوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
    بابونه
    بهارنارنج
    بیدمشک
    گیاه دم اسب
    ریشه گیاه پامچال
درمان هماتوم در طب سنتی
متخصص طب سنتی معتقد هستند که مصرف موضعی پیاز، سرکه سیب، روغن شتر، روغن نارگیل یا زردچوبه کمک زیادی به رفع هماتوم سطحی می‌کند. مصرف ترکیب سرکه و عسل نیز برای رفع هماتوم‌های داخلی عالی است. توصیه می‌کنیم خانم‌های باردار از داروهای گیاهی برای رفع هماتوم ساب کوریونیک استفاده نکنند زیرا ممکن است خطراتی برای جنین داشته باشند.

‏پیشگیری از هماتوم
اقداماتی مانند مدیریت درد، حالت تهوع و پرفشاری، استفاده از چسب فیبرین، بی‌حسی موضعی به‌جای بیهوشی عمومی، و کنترل دقیق فشار خون که همیشه زیر ۱۴ باشد، می‌توانند میزان تشکیل هماتوم را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. ارزیابی احتمال انعقاد و توقف مصرف داروهای ضدپلاکت و ضدانعقادی از روش‌های پیشگیری از هماتوم هستند.

________________________________________________________

مقالات دیگر