ضربه مغزی چیست؟

ضربه مغزی چیست؟
آسیب ضربه‌ای مغز (TBI)، یک نوع از آسیب مغزی به دست آمده، زمانی رخ می‌دهد که یک آسیب ناگهانی باعث آسیب به مغز می‌شود. آسیب ضربه‌ای مغز می‌تواند زمانی رخ دهد که سر به طور ناگهانی و خشمگینانه به یک جسم برخورد کند یا هنگامی که یک جسم جمجمه را سوراخ کند و وارد بافت مغزی شود. علائم آسیب ضربه مغزی می‌توانند بسته به میزان آسیب مغز خفیف، متوسط تا شدید باشند. فرد مبتلا به آسیب ضربه‌ ای مغز خفیف ممکن است هوشیار باقی بماند یا ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه از دست دادن هوشیاری را تجربه کند.
نیمی از موارد ضربه مغزی در اثر تصادف اتفاق می‌افتد
آسیب ضربه‌ای مغز زمانی رخ می‌دهد که تکان سخت، ضربه، صدمه، یا دیگر آسیب‌های مغزی باعث ایجاد آسیب به مغز می‌شوند. هر سال میلیون‌ها نفر از آسیب‌های مغزی رنج می‌برند. بیش از نیمی از آنها به اندازه کافی بد هستند که افراد باید به بیمارستان بروند. بدترین آسیب‌ها می‌توانند منجر به آسیب یا مرگ مغزی دائمی شود. نیمی از تمام آسیب‌های ضربه‌ای مغزی ناشی از حوادث وسایل نقلیه موتوری هستند. پرسنل نظامی در مناطق جنگی نیز در معرض خطر هستند.

خطرات ضربه مغزی یا ضربه به سر
گاهی اوقات این ضربه می‌تواند منجر به آسیب میکروسکوپی به سلول‌های مغز شود بدون اینکه آسیب ساختاری واضحی در سی تی اسکن قابل مشاهده باشد. در موارد شدید، بافت مغز می‌تواند شروع به متورم شدن کند.
از آنجایی که مغز قادر به برطرف سازی و فرار از محدودیت‌های سفت و سخت جمجمه نیست، تورم شدید می‌تواند مغز و رگ‌های خونی آن را فشرده کرده و جریان خون را محدود کند. بدون جریان خون کافی، مغز قادر به دریافت اکسیژن و گلوکز نخواهد بود. سکته مغزی ممکن است در چنین مواقعی رخ دهد. تورم مغز پس از ضربه مغزی این پتانسیل را دارد که شدت آسیب را تشدید کند.
ضربه به سر می‌تواند آسیب اولیه جدی‌تری به مغز وارد کند. کوفتگی نوعی کبودی بافت مغز است که با خونریزی و تورم در مغز همراه است.
شکستگی جمجمه زمانی اتفاق می افتد که استخوان جمجمه بشکند. شکستگی جمجمه به خودی خود ممکن است لزوماً یک آسیب جدی نباشد. با این حال، گاهی اوقات، استخوان‌های شکسته جمجمه با بریدن بافت مغز یا پوشش‌های آن باعث خونریزی یا آسیب های دیگر می‌شود.

سطوح مختلف ضربه مغزی (انواع ضربه مغزی)
میزان شدت ضربه مغزی ممکن است در موارد مختلف متفاوت باشد:
آسیب ضربه‌ای خفیف مغز
آسیب ضربه‌ای خفیف مغز که با عنوان ضربه مغزی نیز شناخته می‌شود، یا شما را بیهوش نمی‌کند و یا به مدت ۳۰ دقیقه یا کمتر شما را بیهوش می‌کند. علائم اغلب در زمان آسیب یا بلافاصله پس از آن ظاهر می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است برای چند روز یا چند هفته‌ای ایجاد نشوند. علائم آسیب ضربه‌ای خفیف مغز معمولا موقتی هستند و در عرض چند ساعت، چند روز یا چند هفته رفع می‌شوند، اما آنها می‌توانند ماه‌ها یا بیشتر به طول بی‌انجامند.
آسیب ضربه‌ای متوسط مغز
آسیب ضربه‌ای متوسط مغز باعث ایجاد بیهوشی بیش از ۳۰ دقیقه می‌شود. علائم آسیب ضربه‌ای متوسط مغز شبیه به آسیب ضربه‌ای خفیف مغز هستند اما جدی‌تر و طولانی‌تر هستند.
آسیب ضربه‌ای شدید مغز
آسیب ضربه‌ای شدید مغز بیش از ۲۴ ساعت باعث بیهوشی شما می‌شود. علائم آسیب ضربه‌ای شدید مغز همچنین شبیه به آسیب‌های ضربه‌ای خفیف مغز هستند، اما جدی‌تر و طولانی‌تر.

انواع ضربه مغزی بر اساس علائم
برخی از پزشکان ترجیح می‌دهند ضربه‌های مغزی را بر اساس علائم به شش نوع طبقه‌بندی کنند که عبارت‌اند از:
    ضربه مغزی از نوع فیزیکی (سوماتیک): علائم شامل درد، تهوع، استفراغ و از دست دادن هوشیاری پس از ضربه به سر است.
    ضربه مغزی نوع شناختی: علائم شامل از دست دادن موقت یا دائمی حافظه، کاهش توانایی تمرکز، مشکل در انجام چند کار و حفظ اطلاعات جدید، تشنج، تحریک پذیری، و اختلال در گفتار است.
    ضربه مغزی از نوع عاطفی (عاطفی): نوسانات خلقی، تغییر شخصیت و اضطراب یا فوبیاهای جدید.
    ضربه مغزی که خواب را تحت تأثیر قرار می‌دهد: به صورت بی‌خوابی (کم خوابی)، حساسیت شدید به صداها و نورها و کیفیت پایین خواب ظاهر می‌شود.
    ضربه مغزی از نوع دهلیزی: علائم شامل سرگیجه، گیجی، از دست دادن هماهنگی و نیستاگموس (حرکات غیر طبیعی چشم) است.
    ضربه مغزی نوع چشمی: علائم شامل ناتوانی در خواندن متن‌های طولانی از یک کتاب یا کار بر روی صفحه نمایش به دلیل کاهش حساسیت رنگ/نور، دید ضعیف در شب، تغییر ادراک عمقی، تاری دید و دیدن ستارگان در جلوی چشم یا فتوپسی است. (چشمک‌های نور جلوی چشم)

علائم ضربه مغزی
ممکن است علامت و نشانه های ضربه ی مغزی مخفی باشد و فورا مشخص نشود. علائم می تواند تا چند روز، هفته یا حتی بیشتر طول بکشد.
سردرد، از دست دادن حافظه (فراموشی) و گیجی از جمله علائم شایع بعد از بروز ضربه ی مغزی است. فراموشی معمولا شامل از یاد بردن حادثه ای که باعث بروز آسیب شده می شود.
از جمله علائم فیزیکی ضربه ی مغزی می توان موارد زیر را نام برد:
    سردرد
    زنگ زدن گوش
    تهوع
    استفراغ
    خستگی یا خواب آلودگی
    تار شدن دید
علائم دیگر ضربه ی مغزی عبارت است از:
    گیجی یا نشناختن محیط
    فراموشی حادثه
    سرگیجه
طرف مقابل علائم زیر را در کسی که دچار ضربه ی مغزی شده مشاهده می کند:
    از دست دادن هوشیاری به صورت موقتی (البته این حالت همیشه اتفاق نمی افتد)
    لکنت
    دیر واکنش نشان دادن به سوال
    منگی
    فراموشی، مثلا مدام سوال تکراری می پرسد
ممکن است بعضی علائم را فورا تجربه کنید و بعضی علائم دیگر چند روز بعد از آسیب رخ دهد، مانند:
    مشکل تمرکز و حافظه
    کج خلقی و دیگر تغییرات روحی
    حساس شدن به نور و صدا
    اختلال در خواب
    مشکلات روان شناختی و افسردگی
    اختلال در چشایی و بویایی
علائم ضربه مغزی در کودکان
ورود آسیب به سر کودکان کم سن بسیار شایع است اما تشخیص ضربه ی مغزی در نوزادان و کودکان نوپا دشوار است چون نمی توانند وضعیت خود را توضیح دهند. علائم زیر می تواند نشانه ضربه ی مغزی در کودک باشد:
    منگی
    بی حالی و خستگی سریع
    کج خلقی و بداخلاقی
    از دست دادن تعادل و تلوتلو خوردن
    گریه زیاد
    تغییر در الگوی خواب یا غذا خوردن
    بی میلی به اسباب بازی های مورد علاقه
    تهوع
    رعشه

علل ضربه مغزی
ضربه مغزی به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد که این دلایل عبارت‌اند از:
افتادن : افتادن رایج‌ترین علت آسیب ضربه‌ای مغز است، و افتادن باعث ایجاد یک خطر جدی بویژه برای سالمندان می‌شود. هنگامی که یک بزرگتر بر اثر افتادن متحمل آسیب ضربه‌ای مغز می‌شود، اثرات مستقیم آسیب ممکن است منجر به تغییرات هوشیاری بلند مدت، کاهش توانایی عملکرد و تغییر در سلامت عاطفی شوند.
تصادف‌های وسایل نقلیه : تصادفات خودرو یکی دیگر از علل شایع آسیب ضربه‌ای مغز هستند. شما می‌تواند با تعمیر درست، دنبال کردن قوانین جاده، و بستن کمربند ایمنی خطرات را کاهش دهید.
آسیب‌های ورزشی : آسیب‌های ورزشی نیز باعث آسیب ضربه‌ای مغز می‌شوند. شما می‌توانید سر خود را با پوشیدن کلاه و تجهیزات حفاظتی دیگر هنگام دوچرخه سواری، اسکیت در حالت خطی یا انجام ورزشی‌های تماس محافظت کنید.
دلایل دیگر عبارتند از:
    نیروهای غیر مستقیم که مغز را به شدت در داخل جمجمه تکان می‌دهند، مانند امواج شوک ناشی از انفجار میدان جنگ.
    زخم‌های گلوله یا سایر آسیب‌هایی که به جمجمه و مغز نفوذ می‌کنند.

عوارض ضربه به مغز و تأثیر آن بر زوال عقل
در طی ۳۰ سال گذشته تحقیقات، آسیب ضربه‌ای مغز متوسط و شدید را افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و یا نوع دیگری از زوال عقل سالها پس از آسیب‌های اصلی سر مرتبط دانسته‌اند.
یکی از مطالعات کلیدی که نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به این بیماری است، نشان داده است که افراد سالمند با سابقه آسیب ضربه‌ای متوسط مغز، ۲.۳ برابر بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر در مقایسه با سالمندانی که سابقه آسیب سر نداشتند، بودند، و کسانی که سابقه آسیب ضربه‌ای مغز شدید داشتند ۴.۵ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری بودند.
شواهد جدید نشان می‌دهد افرادی که آسیب ضربه‌ای مغز مکرر (ضربه مغزی) یا ضربات متعدد به سر بدون از دست دادن هوشیاری را تجربه کرده‌اند، مانند ورزشکاران حرفه‌ای و جانبازان جنگی، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عارضه مغزی به نام آنسفالوپاتی مزمن ناشی از ضربه (CTE) نسبت به افرادی که آسیب‌های مکرر مغزی را تجربه نکرده‌اند، هستند.
تحقیقات رایج در مورد چگونگی تغییرات ایجاد شده در علم شیمی مغز توسط آسیب ضربه‌ای مغز، ارتباط بین آسیب ضربه‌ای مغز و ناهنجاریهای پروتئین انگ (بتا آمیلوئید و تاو) مربوط به آلزایمر را نشان می‌دهد.

تشخیص ضربه مغزی چطور ممکن است؟
روش‌های تصویربرداری مغز با ام آر آی و سی تی اسکن نباید به طور معمول در تشخیص ضربه مغزی انجام شود. این روش‌ها معمولاً قادر به نشان دادن هیچ تغییر قابل توجهی نیستند و با سی تی اسکن، تنها افراد در معرض تشعشعات غیر ضروری قرار می‌گیرند.
در حالی که چنین آزمایش‌هایی برای شناسایی نقص‌های ساختاری مفیدتر هستند اما آسیب مغزی ناشی از ضربه مغزی ماهیت متابولیکی و میکروسکوپی دارد که اغلب در تصویربرداری عصبی به طور معمول خود را نشان می‌دهد.
پزشک سؤالات مختلفی در مورد چگونگی وقوع آسیب، محل آسیب دیده سر و علائم نشان داده شده از بیمار خواهد پرسید. بیمار باید هر گونه تجربه غیرعادی را به پزشک اطلاع دهد.

درمان عارضه ضربه مغزی
درمان بر اساس شدت آسیب است. آسیب‌های ضربه‌ای خفیف مغز معمولا نیاز به هیچگونه درمانی به غیر از استراحت و داروهای مسکن بدون نسخه برای درمان سر درد ندارند. با این حال، فردی که دارای آسیب ضربه‌ای خفیف مغز است، معمولا برای هر گونه علائم مداوم، بدتر شدن یا علائم جدید، باید در خانه بدقت تحت نظارت قرار گیرد. او همچنین ممکن است نیاز به مراجعه‌های بعدی به پزشک نیز داشته باشد.
پزشک ممکن است زمان مناسب بازگشت به کار، مدرسه یا فعالیت‌های تفریحی را تعیین کند. بهتر است فعالیت‌های فیزیکی و فکری که باعث بدتر شدن اوضاع می‌شوند را محدود کنید تا زمانی که پزشک به شما توصیه کند که ادامه دادنشان مشکلی ندارد. اکثر افراد به تدریج به روال عادی باز می‌گردند.
به طور کلی مواردی که لازم است برای درمان ضربه مغزی خصوصا در مواقعی که شدید است انجام شود عبارت‌اند از:
مراقبت اورژانسی فوری
مراقبت‌ اورژانسی برای ضربه مغزی‌های متوسط تا شدید بر روی مطمئن شدن از این که به اندازه کافی اکسیژن و جریان خون کافی وجود دارد، حفظ فشار خون و جلوگیری از هرگونه آسیب به سر و گردن تمرکز دارد.
افراد دارای صدمات شدید ممکن است آسیب‌های دیگری نیز داشته باشند که باید اصلاح شوند. درمان‌های اضافی در اتاق اورژانس و یا واحد مراقبت‌های ویژه یک بیمارستان بر روی کم کردن آسیب‌های ثانویه به علت التهاب، خونریزی یا کاهش اکسیژن به مغز تمرکز خواهند کرد.
داروها
داروها برای محدود کردن آسیب ثانویه به مغز بلافاصله پس از آسیب ممکن است شامل موارد زیر باشند:
داروهای پیشاب آور
این داروها میزان مایع در بافت را کاهش می‌دهند و میزان تولید ادرار را افزایش می‌دهند. داروهای پیشاب‌آور به صورت داخل وریدی به افراد مبتلا به آسیب مغزی داده می‌شود، که به کاهش فشار داخل مغز کمک می‌کند.
داروهای ضد تشنج
افرادی که ضربه مغزی متوسط تا شدید داشته‌اند، در طی هفته اول پس از آسیب در معرض خطر تشنج هستند. ممکن است داروی ضد تشنج در طول هفته اول به منظور جلوگیری از هرگونه آسیب مغزی بیشتر که ممکن است ناشی از تشنج باشد، داده شود. ادامه درمان‌های ضد تشنج تنها در صورت رخ دادن تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرند.
داروهای تحریک کننده کما
پزشکان گاهی اوقات از دارو استفاده می‌کنند تا افراد را به طور موقت به حالت کما ببرند، زیرا مغز بی‌هوش نیاز به اکسیژن کمتری برای عملکرد دارد. این امر به ویژه در صورتی که عروق خونی توسط فشار افزایش یافته در مغز فشرده می‌شود و قادر به عرضه مقدار طبیعی مواد مغذی و اکسیژن به سلول‌های مغزی نیستند، مفید است.
جراحی

جراحی اورژانسی ممکن است برای به حداقل رساندن آسیب اضافی به بافت‌های مغز مورد نیاز باشد. جراحی ممکن است برای اصلاح مشکلات زیر مورد استفاده قرار گیرد:
از بین بردن خون لخته شده (هماتوم) : خونریزی خارج یا داخل مغز می‌تواند منجر به مجموعه خون لخته شده (هماتوم) شود که باعث فشار بر مغز و آسیب رساندن به بافت مغزی می‌شود.
تعمیر شکستگی‌های جمجمه : ممکن است جراحی برای تعمیر شکستگی‌های شدید جمجمه یا برای حذف قطعات جمجمه در مغز مورد نیاز باشد.
خونریزی در مغز : آسیب‌های سر که منجر به خونریزی در مغز می‌شوند، ممکن است نیاز به جراحی برای متوقف کردن خونریزی داشته باشند.
باز کردن یک روزنه در جمجمه : جراحی ممکن است برای کاهش فشار داخل جمجمه با تخلیه مایع مغزی نخاعی جمع شده یا ایجاد یک روزنه در جمجمه به منظور ایجاد فضاهای بیشتر برای بافت‌های متورم، مورد استفاده قرار گیرد.
توانبخشی

اکثر افرادی که دچار آسیب قابل توجه مغزی شده‌اند نیاز به توانبخشی دارند. آنها ممکن است نیاز به دوباره یاد گرفتن مهارت‌های پایه مانند راه رفتن و صحبت کردن داشته باشند. هدف، بهبود بخشیدن توانایی‌های خود برای انجام فعالیت‌های روزانه است.
درمان معمولا در بیمارستان آغاز می‌شود و در بخش توانبخشی بستری، یک مرکز درمان مسکونی یا از طریق خدمات سرپایی ادامه می‌یابد. نوع و مدت زمان توانبخشی بسته به شدت آسیب مغزی و اینکه چه بخشی از مغز مجروح شده است، برای همه متفاوت است.

پیشگیری از ضربه مغزی
نکات زیر به پیشگیری یا به حداقل رساندن خطر بروز آسیب مغزی کمک می کند:
    پوشیدن لباس محافظتی حین انجام ورزش و سایر فعالیت های تفریحی: مطمئن شوید که تجهیزات کاملا اندازه  شما باشد، محکم سر جای خود می ماند و به درستی پوشیده شده است. از قوانین بازی پیروی کنید و روحیه  ورزشکاری را تمرین کنید.
هنگام دوچرخه سواری، موتورسواری، اسنوبرد سواری یا هر فعالیت تفریحی که خطر بروز آسیب مغزی را به دنبال دارد، کلاه ایمنی بپوشید.
    بستن کمربند ایمنی: بستن کمربند ایمنی مانع از بروز آسیب جدی، شامل آسیب به سر، حین تصادف می شود.
    ایمن ساختن خانه: فضای خانه را روشن نگه دارید و نگذارید روی زمین چیزی باشد که باعث لیز خوردن و افتادن می شود. افتادن در خانه اصلی ترین علت بروز آسیب به سر است.
    محافظت از کودکان: مسیر راه پله ها را ببندید و به پنجره نرده نصب کنید تا خطر بروز آسیب به سر کودکان کاهش پیدا کند.
    ورزش منظم: مرتب ورزش کنید تا عضلات پایتان قوی و تعادلتان بهتر شود.
    اطلاع رسانی درمورد ضربه ی مغزی: اطلاع رسانی به مربیان، والدین، ورزشکاران و دیگران درمورد ضربه ی مغزی به بالا بردن آگاهی کمک می کند. مربیان و والدین نیز می توانند ورزشکاران و کودکان را به روحیه مثبت ورزشکاری تشویق کنند.

هنگام بروز ضربه به سر چه باید کرد؟
در صورتی که شما یا شخصی که با شما است دچار ضربه به سر شدید و هرگونه علائم آسیب ضربه‌ای مغز در شما ایجاد شده است، به دنبال توصیه‌های پزشکی باشید، حتی اگر علائم خفیف باشند. در صورتی که کسی بیشتر از ۱ تا ۲ دقیقه بیهوش است و یا کسی که دچار تشنج است، استفراغ مکرر یا علائمی که به نظر می‌رسد با گذشت زمان بدتر می‌شوند دارد، با خدمات اورژانسی تماس بگیرید. همچنین برای کسی که سرش در طول بیرون آمدن از وسیله نقلیه آسیب دیده است و توسط وسیله نقلیه ضربه دیده و یا کسی که از ارتفاع بیش از ۳ متر افتاده است باید به دنبال مراقبت اورژانسی باشید. حتی اگر شما هوشیاری خود را از دست ندهید و علائم شما به سرعت رفع شوند، هنوز هم ممکن است آسیب مغزی رخ داده باشد.

چه زمان باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد؟
اگر به سر فرد بزرگسال یا کودک آسیب وارد شده و علائم زیر را دارد، کمک پزشکی دریافت کنید:
    استفراغ یا تهوع مکرر
    از دست دادن هوشیاری به مدت بیشتر از 30 ثانیه
    سردردی که به مرور زمان تشدید می شود
    خارج شدن خون یا مایع از بینی یا گوش
    اختلال در چشم یا بینایی مانند گشاد شدن مردمک ها یا نامساوی بودن مردمک ها
    شنیدن صدای زنگ در گوش که از بین نمی رود
    ضعیف شدن دست یا پاها
    رنگ پریدگی بیشتر از یک ساعت
    تغییر در رفتار
    گیجی یا تشخیص ندادن جهت، مثلا دیگران یا مکان را نمی شناسد
    لکنت یا تغییرات گفتاری دیگر
    اختلال بارز عملکرد ذهن یا هماهنگی فیزیکی
    تغییر در هماهنگی فیزیکی مثل تلوتلو خوردن
    رعشه یا لرز
    سرگیجه ی مداوم یا متناوب
    علائمی که به مرور زمان بدتر می شود
    برآمدگی یا کبودی روی قسمت هایی به غیر از پیشانی کودکان، به خصوص در نوزادان زیر 12 ماه

________________________________________________________

مقالات دیگر