دیسلکسیا (dyslexia) چیست؟

دیسلکسیا (dyslexia) چیست؟
دیسلکسیا (dyslexia) که به آن خوانش پریشی یا نارساخوانی هم گفته می‌شود، یک مشکل رایج در یادگیری است که می‌تواند باعث مشکل در خواندن، نوشتن و هجی کردن کلمات شود.
این یک مشکل خاص در یادگیری است؛ به این معنی که در برخی توانایی‌های لازم برای یادگیری، مثل خواندن و نوشتن، مشکل ایجاد می‌کند. برخلاف ناتوانی در یادگیری، در دیسلکسیا هوش تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد. محققان تخمین زده‌اند که از هر ۱۰ نفر در انگلیس ۱ نفر به درجه‌ای از اختلال در خواندن یا نارساخوانی مبتلا است. نارساخوانی یک مشکل مادام‌العمر است که می‌تواند روزانه چالش‌های زیادی برای فرد به همراه داشته باشد. اما برای بهبود مهارت‌های خواندن، نوشتن و کمک به افرادی که به این مشکل مبتلا هستند، می‌توان امکاناتی را در مدرسه یا محل کار برای آن‌ها در نظر گرفت.

علائم دیسلکسیا
علائم نارساخوانی معمولا زمانی آشکار می‌شوند که کودک مدرسه را شروع کرده و شروع به تمرکز بیشتر روی یادگیری خواندن و نوشتن می‌کند.
فرد مبتلا به این بیماری می‌تواند علائم زیر را نشان دهد:
    خیلی آهسته بخواند و بنویسد.
    ترتیب حروف را در کلمات اشتباه بگیرد.
    حروفی را که شبیه به هم به‌نظر می‌رسند اشتباه می‌نویسد. (مانند ذ و د)
    املای ضعیف یا متناقض دارند.
    وقتی مطلبی به‌صورت شفاهی گفته می‌شود، اطلاعات را درک می‌کند اما با اطلاعاتی که نوشته شده است، مشکل دارد.
    انجام بعضی کارها برای او سخت است.
    با برنامه‌ریزی و سازماندهی مشکل دارد.
جدا از موارد کلی که در بالا گفتیم، علائم دیسلکسیا را براساس رده سنی در زیر دسته‌بندی کردیم.
قبل از مدرسه
علائمی که نشان می‌دهند یک کودک جوان ممکن است در معرض خطر دیسلکسیا باشد، عبارت هستند از:
    دیر صحبت کردن
    یادگیری آهسته کلمات جدید
    مشکلاتی از نظر شکل دادن صحیح کلمات، مانند صداهای معکوس در کلمات یا اشتباه گرفتن کلمات با تلفظ مشابه
    مشکل در به یاد آوردن یا نام بردن حروف، اعداد و رنگ‌ها
    یادگیری سخت لالایی یا انجام بازی‌های ریتم‌دار
سن مدرسه
    خواندن پایین‌تر از حد انتظار برای سن فرد
    مشکل در پردازش و درک چیزی که می‌شنود.
    مشکل در پیدا کردن کلمه صحیح یا جمله‌بندی درست پاسخ سوالات
    مشکل در به یاد آوردن توالی چیزهای مختلف
    مشکل در دیدن (و گاهی شنیدن) شباهت‌ها و تفاوت‌ها در حروف و کلمات
    ناتوانی در تلفظ صحیح یک کلمه ناآشنا
    مشکل در هجی کردن کلمات
    صرف غیرعادی زمان زیاد برای انجام وظایفی که شامل نوشتن و خواندن می‌شوند.
    خودداری از فعالیت‌هایی که به خواندن نیاز دارند.
نوجوانان و بزرگسالان
علائم دیسلکسیا در بزرگسالان و نوجوانان با نشانه‌های این بیماری در کودکان یکسان است. بعضی از علائم مشترک اختلال یادگیری خواندن (دیسلکسیا) در کودکان و بزرگسالان عبارت هستند از:
    مشکل در خواندن، از جمله بلند خواندن
    خواندن و نوشتن آهسته و بسیار پرزحمت
    مشکل در هجی کردن کلمات
    خودداری از فعالیت‌هایی که به خواندن نیاز دارند.
    تلفظ اشتباه کلمات یا اسامی یا مشکل در به یاد آوردن کلمات
    مشکل در درک جوک‌ها یا عبارت‌هایی که معنای خاصی دارند یا با توجه به کلمات خاص ساده درک نمی‌شوند (اصطلاحات)، مانند «مثل آب خوردن» که به معنای «به‌سادگی» است.
    صرف غیرعادی زمان زیاد برای انجام وظایفی که شامل نوشتن و خواندن می‌شوند.
    مشکل در خلاصه کردن یک داستان
    مشکل در یادگیری یک زبان خارجی
    مشکل در حفظ کردن
    مشکل در حل مسائل ریاضی
البته باید بگوییم طبق نظر متخصص بیماریهای مغز و اعصاب، افراد مبتلا به نارساخوانی اغلب مهارت‌های خوبی در زمینه‌های دیگر مانند تفکر خلاق و حل مساله دارند.

خوانش پریشی چه تأثیری روی توانایی درک زبان دارد؟
خواندن از زبان گفتار شروع می شود. یعنی برای روخوانی، ابتدا باید به زبان گفتار تسلط پیدا کنیم. در خردسالی، گفتار با ادای اصوات ساده شروع می شود. هرچه کودک صداهای بیشتر می آموزد، یاد می گیرد که با این صداها کلمه، عبارت و جمله بسازد. برای روخوانی، باید بین صداها و نمادهای مختلف کتبی (حروف) ارتباط برقرار کنیم.
اینجاست که سروکلۀ خوانش پریشی پیدا می شود. این اختلال توانایی مغز برای استفاده از زبان گفتار و «رمزگشایی» از نوشتار را مختل می سازد. یعنی مغز در پردازش نوشتار، به ویژه تجزیۀ کلمات به اصوات یا حروف، با مشکل رو به رو می شود.
در نتیجه، پردازش کند صورت می گیرد و روی موارد زیر اثر می گذارد:
    روخوانی کند به دلیل مشکل در پردازش و درک کلمه.
    مشکل در نوشتن و هجی کردن.
    اشکال در به خاطر سپردن کلمات و معنای کلمات.
    اشکال در جمله نویسی برای منتقل کردن مفاهیم پیچیده.

علل دیسلکسیا
هنوز علت دقیق خوانش پریشی مشخص نشده اما سرنخ هایی درمورد چگونگی و علت بروز خوانش پریشی وجود دارد.
    ژنتیک: ژنتیک به شدت در دیسلکسیا موثر است و این اختلال ارثی است. اگر یکی از والدین خوانش‌پریش باشد، کودک به احتمال ۳۰ الی ۵۰% به این وضعیت مبتلا می شود. مشکلات ژنتیکی مثل سندرم داون هم در بروز خوانش پریشی موثرند.
    رشد و عملکرد متفاوت مغز: افراد خوانش‌پریش از نظر عصبی متفاوت هستند. یعنی مغز آن ها متفاوت از دیگران شکل گرفته یا عمل می کند. تحقیقات نشان می دهد ساختار، عملکرد و شیمی مغز افراد خوانش پریش منحصر به فرد و متفاوت است.
    مختل شدن رشد و عملکرد مغز: عفونت، مسمومیت و سایر عوامل، رشد جنین را مختل می کنند و احتمال ابتلا به خوانش پریشی در آینده را بالا می برند.
ریسک فاکتورها
عوامل مختلف در بروز خوانش پریشی موثرند. از جمله:
    مسمومیت: آلودگی آب و هوا خطر ابتلا به خوانش پریشی را بالا می برد. به ویژه آلودگی فلزات سنگین (مثل سرب یا منگنز)، نیکوتین و برخی مواد شیمیایی که به عنوان مادۀ ضد اشتعال مورد استفاده قرار می گیرند.
    عدم دسترسی به کتاب و امکانات: اگر کودک در محیط خانه به روخوانی تشویق نشود یا امکانات لازم در اختیار او قرار نگیرد، خطر خوانش پریشی بیشتر می شود.
    محدودیت های محیطی: اگر کودک در مدرسه یا سایر محیط های مشابه حمایت لازم برای یادگیری را دریافت نکند، احتمال ابتلا به دیسلکسیا بالا می رود.

عوارض و مشکلات دیسلکسیا چیست؟
دیسلکسیا می‌تواند منجر به بروز مشکلات زیادی شود. برخی از عوارض اساسی این بیماری عبارت‌اند از:
مشکل یادگیری: از آنجا که خواندن و نوشتن یک مهارت اساسی و پایه‌ای است و روی بسیاری از دروس دیگر هم تاثیر می‌گذارد؛ کودک مبتلا به نارساخوانی در اکثر کلاس‌ها در معرض آسیب است و ممکن است نتواند مانند سایر همکلاسی‌های خود از پس گذراندن درس‌ها بربیاید.
مشکلات اجتماعی: در صورت عدم درمان، دیسلکسیا ممکن است منجر به کاهش اعتماد به نفس، مشکلات رفتاری، اضطراب، پرخاشگری و کناره‌گیری از دوستان، والدین و معلمان شود.
مشکلات در بزرگسالی: عدم توانایی در خواندن و درک مطلب، مانع از این می‌شود که کودک بتواند ظرفیت‌های خود را در مسیر رشد، شکوفا کند. این موضوع می‌تواند پیامدهای طولانی مدت آموزشی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشد.
کودکانی که دیسلکسیا دارند، بیشتر از سایر هم سن و سالان خود در معرض خطر کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) قرار می‌گیرند و بالعکس. در واقع ADHD نیز می‌تواند باعث ایجاد اختلال در حفظ توجه و همچنین بیش فعالی و رفتار تکانشی شود و مجموع این مشکلات، خوانش پریشی را در فرد تشدید می‌کنند.

تشخیص دیسلکسیا
هیچ آزمایش واحد و مشخصی وجود ندارد که بتواند دیسلکسیا را تشخیص دهد. فاکتورهایی که برای تشخیص این بیماری تعیین شده‌اند عبارت‌اند از:
رشد، مسائل آموزشی و سابقه پزشکی کودک شما. پزشک احتمالا در مورد این موضوعات سوالاتی از شما می‌پرسد و می‌خواهد در مورد هر شرایط خاصی که در خانواده شما وجود دارد (از جمله اینکه آیا اعضای خانواده دارای اختلال در یادگیری هستند یا خیر) بدانند.
زندگی خانوادگی. پزشک ممکن است شرح زندگی خانوادگی شما را بخواهد، از جمله اینکه چه افرادی در خانه شما زندگی می‎کنند و آیا مشکلی در خانه وجود دارد یا خیر.
پرسشنامه. پزشک ممکن است از کودک، اعضای خانواده یا معلمان فرزندتان بخواهد به سوالات کتبی پاسخ دهند. ممکن است از کودک شما خواسته شود برای تشخیص توانایی خواندن و زبان، تست‏هایی را انجام دهد.
آزمایش های بینایی، شنوایی و مغزی (نورولوژیک). این موارد می‎تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا اختلال دیگری باعث دیسلکسیا در فرزند شما شده است یا خیر.
تست‌های روانشناسی. پزشک ممکن است برای درک بهتر سلامت روانی کودک شما سوالات و تست‌هایی را مطرح کند. این تست‌ها در تعیین اینکه آیا مشکلات اجتماعی، اضطراب یا افسردگی، توانایی‌های کودک شما را محدود می‌کند کمک کند.
تست خواندن و سایر مهارت‎های آکادمیک. کودک شما ممکن است مجموعه‌ای از آزمون‌های آموزشی را انجام دهد و روند و کیفیت مهارت خواندن او توسط یک متخصص، تجزیه و تحلیل شود.

درمان اختلال نارساخوانی یا دیسلکسیا
تشخیص علائم نارساخوانی ممکن است تا زمانی که کودک شما مدرسه را شروع نکند دشوار باشد. معلم احتمالا اولین کسی است که متوجه علائم می‌شود، به خصوص اگر فرزندتان در خواندن، املا و پیروی از دستورالعمل‌ها در کلاس مشکل داشته باشد.
اگر کودک در خواندن یا نوشتن مشکل دارد، اولین قدم این است که با معلم صحبت کنید تا بفهمید در کلاس چه اتفاقی می‌افتد. سپس به پزشک مراجعه کنید تا شنوایی، بینایی و سلامت اندام‌های مربوط به تکلم بررسی شود و مطمئن شوید که فرزندتان به مشکل سلامتی مانند کاهش شنوایی یا کاهش بینایی مبتلا نیست. این اقدامات به تشخیص دقیق‌تر مشکل کودک کمک می‌کنند و روند درمان را به مسیر مناسب‌تری سوق می‌دهند. اگر علت مشکلات کودک نارساخوانی باشد، پزشک می‌تواند شما را برای انجام تست‌های بیشتر و شروع درمان به متخصص ارجاع دهد.
ذکر این نکته ضروری است که پروتکل‌های درمان دیسلکسیا باید با همکاری مستمر مدرسه، خانواده و درمانگر شکل بگیرد. چرا که گاهی اوقات درمان‌های پراکنده به جای هم‌افزایی یکدیگر را دفع می‌کنند و شما را از رسیدن به نتیجه مطلوب بازمی‌دارند.
راه‌کارهای درمانی متعددی وجود دارند که در درمان دیسلکسیا مفید گزارش شده‌اند. در ادامه، به بعضی از موثرترین روش‌ها اشاره خواهیم کرد:
۱. درمان پزشکی
اولین و تنها درمان پزشکی برای نارساخوانی ناشی از کشف دکتر لوینسون بود که این اختلال منشا گوش داخلی یا CVS دارد. از آنجا که داروهای ضدحرکت و داروهای مربوط به آن باعث بهبود تعادل و هماهنگی و تسکین علائم سرگیجه و بیماری حرکت مرتبط با اختلال عملکرد گوش داخلی می‌شوند، منطقی به نظر می‌رسید که محققان پیش‌بینی کنند که همین داروها ممکن است برای درمان مفید باشند. خوشبختانه برای میلیون‌ها نفر، این فرض معتبر ثابت شد!
برای درمان این بیماری بهتر است ابتدا به دکتر مغز و اعصاب مراجعه شود و در صورت لزوم باید به دکتر روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.
۲. درمان‌های غیرپزشکی تغذیه
با توجه به این واقعیت که سال‌ها پیش گزارش شده بود نیاسین، ویتامین‌ها و مواد معدنی مرتبط، گاهی اوقات علائم سرگیجه و تعادل مربوط به گوش داخلی را بهبود می‌بخشند، یافته‌های مطلوب ذکر شده توسط متخصصان تغذیه در اختلال دیسلکسیا به آسانی قابل درک شد. این مواد نقش جبرانی در افزایش انتقال و پردازش سیگنال طبیعی و غیرطبیعی دارند. به عنوان مثال، نشان داده شد که ریشه زنجبیل یک ماده بسیار موثر ضدحرکت یا تقویت‌کننده گوش داخلی است، علاوه بر این، مشخص شد که مواد مغذی مانند لسیتین و جینکو حافظه را تقویت می‌کنند، در حالی که اسیدهای چرب و امگا 3 می‌توانند تمرکز را بهبود بخشند.
همچنین اسیدهای آمینه مانند DL فنیل آلانین ممکن است سطح بیش‌فعالی را کاهش دهند. این مواد مغذی همچنین ممکن است پزشکان را قادر به کاهش دوز محرک‌های مورد نیاز و سایر داروها کنند و در نتیجه خطر عوارض جانبی بالقوه را کاهش دهند.

والدین برای درمان دیسلکسیا در کودکان چه‌کار می‌توانند کنند؟
نقش شما به‌عنوان والد در موفقیت کودکتان بسیار جدی است. برای دیسلکسیا درمان به نکات زیر دقت کنید:
مشکل را زود تشخیص دهید
اگر مشکوک هستید کودکتان چنین بیماری را دارد، با متخصص بیماریهای مغز و اعصاب مشورت کنید. تشخیص زود هنگام می‌تواند شانس موفقیت در درمان را افزایش دهد.
برای کودک خود با صدای بلند بخوانید
بهتر است این کار را زمانی شروع کنید که کودک شما شش ماهه یا حتی کوچکتر است. سعی کنید با کودک خود به کتاب‌های صوتی گوش دهید. زمانی که کودکتان به اندازه کافی بزرگ شد، به همراه یکدیگر کتاب‌های داستان را بخوانید.
با مدرسه کودک خود همکاری کنید
با معلم فرزندتان در مورد این‌که مدرسه چطور به موفقیت او کمک خواهد کرد، صحبت کنید. شما بهترین حامی فرزند خود هستید.
او را تشویق به مطالعه کنید
یک کودک برای بهبود مهارت‌های مطالعه باید تمرین کند. کودک خود را تشویق به خواندن کنید.
الگوی فرزندتان باشید
در حالی‌که کودکتان نیز در حال مطالعه است، مدت زمانی از روز را وقف مطالعه کنید. انجام این کار شما را به یک الگو تبدیل خواهد کرد. به کودک خود نشان دهید که مطالعه می‌تواند لذت‌بخش باشد.

________________________________________________________

مقالات دیگر