اوتیت سروز یا عفونت گوش میانی چیست؟

اوتیت سروز چیست ؟
یکی از بیماری های شایعی که در دوران کودکی گریبانگیر بسیاری از کودکان می‌شود ، اوتیت سروز ، اوتیت مدیا یا عفونت گوش میانی است. آمارها نشان می دهند حدود هشتاد درصد کودکان به این بیماری مبتلا می شوند ، سن اکثر مبتلایان به این بیماری کم تر از سه سال است. کودکان مبتلا به بیماری اوتیت سروز ، نمی توانند صحبت کنند و به همین دلیل والدین دیرتر متوجه مشکلات آن ها می‌شوند. بنابراین معمولا این بیماری در کودکانی که قدرت صحبت کردن دارند ، زودتر تشخیص داده شده و روند درمانی آن نیز سریع تر اتفاق می‌افتد. اگر کودک شما در مورد درد گوش صحبت می کند یا به هر طریقی متوجه این موضوع شده اید ، در کوتاه ترین زمان ممکن به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

اوتیت سروز چگونه ایجاد می شود ؟
عفونت های داخل گوش ، علت اصلی بروز اوتیت سروز هستند. عفونت ، باعث ایجاد اختلال در عملکرد شیپور استاش می‌شود. شیپور استاش ، لوله‌ای باریک یا مجرایی است که گوش میانی را به قسمت بالایی حلق ( یعنی نازوفارنکس ) ، متصل می کند. وظیفه این مجرا محافظت از گوش در برابر ورود میکروب ها و تخلیه ترشحات گوش است. تخلیه ترشحات ، مانع از تجمع آن ها در گوش می شود و یکی از راهکارهای بدن برای پیشگیری از عفونت گوش است. این مجرا همچنین وظیفه متعادل سازی فشار هوای بین گوش میانی و حلق فوقانی هنگام بلع غذا را بر عهده دارد. شیپور استاش در کودکان ، نسبت به بزرگسالان کوتاه تر و نرم تر است و تقریبا به شکل افقی قرار گرفته است. افقی بودن این مجرا باعث می شود باکتری های موجود در نازوفارنکس به سادگی وارد آن شوند. این موضوع باعث ایجاد عفونت و التهاب در گوش کودکان می گردد.

علل ابتلا به اوتیت میانی سِروز
گوش میانی توسط یک کانال به نام لوله اُستاش (یا شیپور اُستاش/Eustachian tube) به حلق وصل شده است. در هر دقیقه 3 تا 4 بار گوش میانی تهویه می‌شود. هر بار که مقداری از آب دهان بلعیده می‌گردد ، لوله استاش باز می‌شود و از این راه هوا وارد گوش میانی می‌شود. اکسیژن موجود در این هوا از راه رگ‌های خونی جذب خون می‌شود.
اگر لوله استاش به هر دلیلی مسدود شود؛ امکان تهویه گوش میانی از بین می‌رود. با انسداد لوله استاش، به تدریج هوای موجود در گوش میانی به طور کامل جذب خون می‌شود و حالت خلاء در گوش میانی به وجود می‌آید و این حالت خلاء یک نیروی مکش یا فشار منفی درون گوش میانی ایجاد می‌کند. وجود نیروی منفی در گوش میانی باعث کشیده شدن مایعات بین بافتی اطراف به داخل گوش میانی می‌شود. مایع درون گوش میانی حرکات پرده گوش و استخوان‌های ریز موجود در این ناحیه را مختل می‌کند و درنتیجه آن، شنوایی گوش مبتلا کاهش می‌یابد. اگرچه ترشحات جمع شده در گوش میانی ممکن است استریل باشد اما در بیشتر مواقع حاوی باکتری‌های بیماری‌زا است. التهاب در این موارد کمتر دیده می‌شود.
اکنون به خوبی می‌دانیم هر عاملی که باعث انسداد لوله استاش شود، زمینه را برای اوتیت میانی سِروز فراهم می‌کند. هر گونه عامل عفونی یا التهابی در حلق پشت بینی (بالای فضای حلق)، انواع آلرژی‌ها، بزرگی لوزه‌ها، و هر توده یا تومور در نزدیکی لوله استاش در حلق می‌تواند لوله استاش را ببندد. کودکان بیش از بزرگسالان مستعد ابتلا به اوتیت میانی سروز هستند. لوله استاش اطفال و بزرگسالان دو تفاوت مهم دارد:
    لوله استاش کودکان ظریف‌تر و قطر داخلی آن کمتر است پس راحت تر مسدود می‌گردد.
    لوله استاش در بچه‌ها افقی‌تر است؛ در نتیجه امکان استفاده از نیروی جاذبه برای تخلیه گوش میانی کمتر است.
ناگفته پیداست که مشخصات لوله استاش در بزرگسالان به گونه‌ای است که احتمال ابتلای آنها به عفونت گوش میانی ترشح دار یا همان اوتیت میانی سروز کمتر است.

چه عواملی باعث تشدید عفونت گوش میانی می شوند ؟
مهم ترین عوامل تشدید کننده عفونت گوش میانی را در ادامه بیان کرده‌ایم.
    قرار گرفتن کودک در هوای آلوده یا در معرض دود سیگار
    سرماخوردگی های مکرر
    سابقه عفونت‌ گوش در خانواده
    قرار گرفتن در محیط های آلوده
    قرار گرفتن در محیط های شلوغ و عدم رعایت بهداشت
    شیر خوردن با استفاده از شیشه و مکیدن پستانک
    آلرژی
    بزرگ شدن لوزه ها و مسدود شدن شیپور استاش
    دود حاصل از دخانیات ( سیگار و قلیان)
به خاطر داشته باشید که هر چه کودک حساس تر باشد ، احتمال ابتلا به اوتیت سروز افزایش پیدا می‌کند. به عنوان مثال ، بسیاری از کودکان حساس با قرار گرفتن در یک محیط عمومی ، مانند مهد کودک ، دچار بیماری هایی چون اوتیت سروز می‌شوند.
برخی از عوامل مادر زادی که احتمال بروز اوتیت میانی سروزی را در افراد به ویژه کودکان افزایش می‌‍دهد در زیر اشاره شده است:
    کام شکری (وجود شکاف در سقف دهان کودکان به صورت یک ناهنجاری مادرزادی)
    سندروم داون یا کروموزوم 21 سه تایی (در این ناهنجاری ژنتیک رشد و نمو ذهنی و جسمی با تاخیر و ناقص است)
    سایر ناهنجاری‌های مادرزادی در شکل و رشد استخوان‌های صورت (نقص‌هایی که از بدو تولد وجود دارند)
    مطالعات اخیر نشان داده است که اوتیت سروز یک بیماری شایع، در کودکان است. بر اساس مطالعه‌ای که توسط دکتر اسمیت و همکاران در مجله انجمن پزشکی آمریکا منتشر شده است؛ تقریباً 80 درصد از کودکان تا سن 10 سالگی، حداقل یک دوره اوتیت میانی سروزی را تجربه خواهند کرد!

علائم اوتیت سروز
این بیماری همیشه با علامت همراه نیست. شاید فرد مبتلا به اوتیت میانی سروز باشد، اما از آن جا که از درد یا مشکل دیگری شکایت ندارد، متوجه این بیماری نمی‌شود. در این حالت، اگر برای مداوای مشکل دیگری مانند عفونت گلو به پزشک مراجعه کند، با معاینه گوش و مشاهده مایع پشت پرده تشخیص عفونت گوش میانی ترشح دار یا همان اوتیت میانی سروزی مطرح می‌شود.
گاهی مایع تجمع یافته در پشت پرده گوش (داخل گوش میانی) به قدری افزایش میابد که یک یا چند علامت زیر ممکن است که پدیدار شود:
    گوش درد
    کاهش یا از دست دادن شنوایی در یک گوش
    احساس پر بودن گوش مبتلا
    دست زدن مداوم به گوش ( به خصوص در کودکان)
    تغییر رفتار کودک
شاید برای شما هم این سوال پیش آمد که تغییر رفتار کودک چه ارتباطی با عفونت گوش میانی دارد. وقتی کودک دچار افت شنوایی می‌شود بسیاری از صحبت‌ها را نمی‌شنود و بدین ترتیب رفتار کودک متفاوت می‌شود. اگر در کودکی تغییر رفتار برای مدت طولانی ادامه یابد بهتر است او را برای معاینه کامل گوش نزد یک دکتر متخصص جراحی گوش، حلق و بینی ببرید.

عوارض اوتیت سروز
عفونت گوش میانی منجر به ایجاد مشکلات و عوارض متعددی در بیماران می گردد. برخی از این عوارض بسیار جدی هستند لذا لازم است سریعا توسط متخصص مورد معاینه و درمان قرار بگیرید.
    بروز اختلال در شنوایی و یا شنیدن صدایی در سر
    کاهش و یا از دست دادن شنوایی
    ترشح مایعی زرد رنگ از گوش
    وجود التهاب در گوش میانی و حلق
    سرگیجه ی شدید
    حالت تهوع
    عدم تعادل در حدی که بیمار  با کوچکترین حرکتی دچار سرگیجه شده و باعث زمین خوردن می شود.
    احساس سنگینی در سر
    تب
    درد گوش
    احساس پری در گوش
    وز وز گوش
    کاهش اشتها

تشخیص اوتیت میانی سِروز
پزشک متخصص جراحی گوش، حلق و بینی به طور معمول از دو راه می‌تواند تشخیص اوتیت میانی سروزی را مسجل نماید:
    تمپانومتری (tympanometry)
    معاینه گوش یا دستگاه اُتوسکوپ پنوماتیک
در تمپانومتری دکتر یک وسیله بسیار ظریف را در کانال گوش قرار می‌دهد. این وسیله پاسخ پرده گوش به امواج صوتی ارسالی را ثبت می‌کند. اگر پشت پرده گوش، مایع جمع شده باشد، این پرده تحرک طبیعی خود را از دست می‌دهد. تیمپانومتری یک روش مطمئن برای تشخیص تجمع مایع در گوش میانی به شمار می‌رود. وسیله‌ای که دکتر با آن داخل گوش را معاینه می‌کند اُتوسکوپ نام دارد. اگر این وسیله یک بادکنک کوچک برای پمپ هوا هم داشته باشد به آن اتوسکوپ پنوماتیک گفته می‌شود. پزشک در حالی که در حال مشاهده پرده گوش است، این بادکنک را فشار می‌دهد و واکنش پرده گوش نسبت به افزایش فشار هوا را ارزیابی می‌کند. در صورت تجمع مایع در گوش میانی، پرده گوش حرکت نخواهد داشت و تشخیص اوتیت میانی سروز بیشتر مطرح می‌گردد.

درمان اوتیت سروز
دارودرمانی
همانطور که گفته شد یکی از علائم اوتیت سروز (عفونت گوش میانی ) در بزرگسالان بروز سرگیجه و حالت تهوع می باشد که ممکن است پزشک برای درمان، داروهایی همانند دیفن هیدرامین ، مکلیزین ، پرومتازین هیدروکلراید ، لورازپام و یا دیازپام را برای شما تجویز کند.
در لیست زیر داروهایی که معمولا برای عفونت گوش میانی تجویز می شود قرار گرفته است:
    داروهای مسکن
    استامینوفن
    ایبوپروفن
    پزدوافدرین برای کاهش فشارگوش
    قطره گوش آنتی بیوتیک و استروئید
    هیدروکورتیزون
    آنتی بیوتیک های خوراکی برای عفونت گوش میانی و عفونت های شدید گوش خارجی
درمان خانگی عفونت گوش میانی
    استفاده از مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن(ادویل) و استامینوفن (تیلنول)
    قرار دادن کمپرس گرم بر روی گوش دارای عفونت میانی
    استفاده از قطره های گیاهی گوش مانند زنجبیل ، درخت چای و روغن زیتون که سبب کاهش درد و التهاب می شود.
    استفاده از مکمل هایی مانند زینک و ویتامین ها درکاهش این عفونت موثر می باشد.
از آنجایی که اوتیت سروز (عفونت گوش میانی ) در صورتی که جدی گرفته نشود و به طور کامل درمان نشود خطرناک می باشد، بهتر است برای بهبود علائم هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرده و به درمان های طبیعی اکتفا نشود.
جراحی پرده گوش در اوتیت سروز (عفونت گوش میانی )
همان طور اشاره شد اوتیت سروز (عفونت گوش میانی) در صورتیکه به طور کامل درمان نشود، ممکن است سبب آسیب جدی به سیستم شنوایی و پارگی پرده‌ی گوش شود. پس در این موارد پزشک متخصص از طریق پیوند نسج برای ترمیم و یا جایگزینی پرده صماخ اقدام می کند. در صورتیکه یکی از استخوانچه‌های گوش میانی دچار آسیب شده باشد، پزشک از کاشت پروتز استفاده می‌کند. بهبود شنوایی حدودا سه ماه پس از جراحی گوش امکان پذیر می باشد. در مورد جراحی ترمیم و بازسازی گوش بیشتر بدانید.
انواع جراحی گوش میانی
    جراحی ماستوئیدکتومی
    جراحی تمپانوپلاستی
    جراحی میرنگوپلاستی
    جراحی اتوسکلروز گوش میانی
    جراحی عفونت گوش
    جراحی تمپانوماستوئیدکتومی
    جراحی VT گوش
    جراحی میرنگوتومی گوش
    جراحی سرطان گوش میانی
    جراحی تومورگلوموس ژوگولر
جراحی گوش میانی در کودکان
جراحی گوش میانی یکی از عمل های شایع در کودکان ۳ تا ۷ سال می باشد . در صورتی که درمان های دارویی برای برطرف کردن اوتیت مدیا افیوژن در بیمار پاسخ نداده باشد در مرحله ی آخر پزشک عمل جراحی را برای جلوگیری از بروز اختلال انجام می دهد. از جمله جراحی هایی که بر روی گوش کودکان انجام می شود می توان به میرنگوتومی ، عمل VT و تمپانوپلاستی اشاره کرد که در میان اینها عمل های میرنگوتومی و عمل VT از راه حل های مناسب برای باز کردن پرده گوش و خارج نمودن مایع عفونی می باشند.

چگونه می توان از بروز اوتیت سروز پیشگیری کرد ؟
همانطور که گفته شد ، هدف اصلی این بیماری کودکان هستند. با رعایت بهداشت کودک ، می توان تا حد زیادی از ابتلا به اوتیت سروز پیشگیری کرد. جالب است بدانید که تغذیه با شیر مادر ، به خصوص در یک سال اول زندگی نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی دارد. همانطور که گفته شد ، انتقال عفونت از دستگاه تنفسی یکی از دلایل ابتلا به اوتیت سروز است. اگر کودک شما به ناچار از شیر خشک و شیشه شیر استفاده می کند ، هنگام خوردن شیر سر او را بالاتر از سطح بدن قرار دهید. کودکانی که در معرض دود سیگار و دخانیات هستند ، بیشتر از سایر کودکان به این بیماری مبتلا می شوند. بدیهی است که مصرف دخانیات برای والدینی که فرزند خردسال دارند ، منع شدیدی دارد. همچنین بهتر است در روزهایی که هوای شهر آلوده است ، فرزندتان را از خانه خارج نکنید. اگر پزشک برای تقویت سیستم ایمنی کودک ، قطره های ویتامینه تجویز کرده است ، حتما در مواقع مشخص آن را مصرف کنید.

________________________________________________________

مقالات دیگر