ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش چیست؟

ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش چیست؟
گوش‌ها عضوهای بسیار حساسی هستند و بیماری‌های مختلفی آن‌ها را تهدید می‌کند. عفونت استخوان گوش یکی از بیماری‌هایی است که گوش‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری عفونت باکتریایی است که در سلول‌های هوایی ماستوئید ایجاد می‌شود و گوش داخلی و میانی را در بر می‌گیرد. استخوان ماستوئید ساختاری اسفنج ‌مانند دارد و بخشی از استخوان گیجگاهی جمجمه است. این استخوان از ساختارهای ظریف داخل گوش محافظت و به تنظیم فشار گوش کمک می‌کند. این عفونت به مرور زمان گسترش می‌یابد و حتی ممکن است دیگر اعضا را نیز درگیر کند.

علت بروز ماستوئیدیت
همانطور که گفتیم فضای داخلی استخوان ماستوئید از سلول های هوایی و غشای مخاطی تشکیل شده است. هرگاه عفونت ساده ای مانند عفونت گوش میانی یا اوتیت در این فضا شروع به رشد کند می تواند منجر به ماستوئیدیت شود. اگر عفونت اوتیت در مراحل اولیه درمان نشده و به استخوان ماستوئید کشیده شود در فضای مناسب آنجا برای رشد باکتری تکثیر شده و درصد زیادی از بافت استخوانی را درگیر می کند. سلول‌های هوایی استخوان ماستوئید پوشیده از مخاط دستگاه تنفسی تشکیل شده است. اگر عفونت به این سلول ها وارد شود موجب تورم و ترشح عفونی از آن می شود. افزایش عفونت موجب آبسه در این فضا و در نهایت ماستوئیدیت و درگیری استخوان می شود. از دیگر علت های بروز ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش می توان به کلستاتوم گوش اشاره کرد. کلستئاتوم یکی از ضایعات فضاگیر گوش میانی است که در نتیجه رشد غیرطبیعی پوست ایجاد می شود. این ضایعه می تواند با مسدود کردن فضا و عدم تهویه موجب رشد باکتری در فضای ماستوئید شود. بنابراین لازم است هر گونه عفونت در گوش و فضای گوش میانی در هر سنی و هر جایگاهی بلافاصله و کاملا درمان شود تا از بروز عوارض دیگر مانند اتوماستوئیدیت و حتی بدتر مننژیت جلوگیری شود.

علائم بیماری ماستوئیدیت
علائم ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش با علائم دیگر بیماری های عفونی مانند اوتیت گوش میانی تقریبا مشابه است اما موارد خاصی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. علائم ماستوئید گوش در تمام افراد یکسان نیست و ممکن است فردی یک یا چند مورد از این علائم را نشان دهد و این بستگی به درجه پیشرفت بیماری دارد.
    درد شدید گوش یا اطراف آن
    سر درد
    درد سینوس ها
    ترشح چرکی و بدبو ناشی از ماستوئید گوش
    تب و افزایش دمای بدن
    لرز
    تورم پشت یا زیر گوش
    احساس پری گوش
    قرمز شدن و التهاب پشت گوش
    بوی بد در دهان
    افت شنوایی
    وزوز منقطع گوش یا صدای آزاردهنده
علائم ماستوئیدیت در کودکان
دقت به علائم ماستوئیدیت در کودکان بسیار مهم است. کودکان به نسبت بزرگسالان به احتمال بیشتری به عفونت های گوش میانی مبتلا می شوند. بنابراین ماستوئیدیت در کودکان احتمال زیادی برای بروز دارد. والدین به خصوص بعد از مشاهده اوتیت یا عفونت گوش میانی در کودکان باید موارد زیر را به دقت تحت نظر داشته باشند. از علائم عفونت استخوان گوش در کودکان و اطفال باید به موارد زیر اشاره کرد.
    تغییرات خلق وخو و گریه زیاد
    گریه طولانی و مکرر
    پاسخ نامناسب به محرک های صوتی
    خواب ناآرام
    ترشحات غیرطبیعی بینی
    ضربه زدن به سمت سر
    کشیدن گوش‌ها

عوارض و خطرات ماستوئیدیت
بیماری ماستوئیدیت گوش از بیماری های مهم گوش است که باید بسیار جدی گرفته شود. محل آناتومیکی گوش و استخوان ماستوئید و نزدیکی آن به ساختارها و شریانهای مهم سر و گردن باعث حساسیت بیش از پیش این بیماری و لزوم درمان به موقع آن می شود. از جمله عوارض عفونت استخوان پشت گوش که با پیشرفت بیماری و عدم درمان درست و به موقع آن ایجاد می شود می توان موارد زیر را نام برد.
    ماستوئیدیت هم از طریق مسدود کردن فضای گوش میانی و انتقال صوتی و هم از طریق نفوذ به ساختار حلزونی گوش داخلی می تواند موجب کاهش شنوایی انتقالی و حسی عصبی شود. در موارد شدیدتر و آلودگی کامل حلزون حتی ممکن است شنوایی به کلی از دست برود.
    با عدم درمان عفونت ماستوئید و نفوذ به دیواره های پوشاننده مغزی یا مننژ ممکن است فرد به مننژیت که بسیار خطرناک و کشنده است مبتلا شود.
    شوک سپتیک که ناشی از گسترش عفونت در بدن است می تواند از عوارض ماستوئیدیت باشد.
    گسترش عفونت به گوش داخلی و مجاری نیم دایره می تواند عملکرد این قسمت که مخصوص حفظ تعادل است را با مشکل مواجه کرده و فرد حملات سرگیجه ای حاد و مزمن را تجربه کند.
    گسترش عفونت ماستوئید در سر و صورت می توان به عصب صورتی یا فاسیال آسیب برساند و موجب فلج این عصب شود.
    آبسه یا عفونت مغزی
    عفونت های ساب دورال
    ترومبوز سینوس سیگموئید
    عفونت استخوان پتروس و... از دیگر عوارض ماستوئیدیت هستند.

آیا التهاب استخوان ماستوئید در هر دو گوش رخ می‌دهد؟
این بیماری می‌تواند یک گوش یا هر دو را درگیر کند. اگر علت ابتلا به آن مشکل جسمی باشد، احتمال درگیری هر دو گوش بسیار بیشتر می‌شود. اما باید در نظر داشت که ممکن است فقط یک گوش علائم التهاب استخوان ماستوئید را نشان دهد و نیاز به درمان داشته باشد.
در درمان جراحی این بیماری، معمولا یک گوش تحت عمل قرار می‌گیرد و با گذشت زمان گوش دیگر نیز درمان می‌شود. اگر شرایط اضطراری باشد، ممکن است هر دو گوش نیاز به عمل جراحی داشته باشند.

تشخیص التهاب استخوان ماستوئید
اگر علائم عفونت گوش را داشته باشید، دکتر التهاب گوش، گوش‌ها و سر شما را معاینه می‌کند تا تشخیص دهد آیا عفونت به استخوان ماستوئید شما سرایت کرده است یا خیر.
اگر برایتان سوال باشد که استخوان ماستوئید کجاست ، باید در پاسخ بگوییم که استخوان ماستوئید در گوش داخلی شما قرار دارد و ممکن است به ‌دلیل عفونت قابل مشاهده نباشد. پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تایید تشخیص انجام دهد. از جمله:
    شمارش گلبول‌های سفید خون برای تایید وجود عفونت
    سی تی اسکن گوش و سر بیمار
    اسکن ام آر آی (MRI) از گوش و سر بیمار
    یک عکس اشعه ایکس از جمجمه فرد
اگر آزمایش‌ها التهاب استخوان ماستوئید را تایید کرد، پزشک ممکن است عملی به اسم پونکسیون کمری (Lumbar Puncture) یا ضربه زدن به ستون فقرات را نیز انجام دهد. این آزمایش به متخصص گوش و حلق و بینی و جراحی سر و گردن این امکان را می‌دهد که تشخیص دهد آیا عفونت در ستون فقرات شما وجود دارد یا خیر.

درمان ماستوئیدیت
درمان ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش به طور مستقیم به روند بیماری و درجه پیشرفت آن بستگی دارد. بر اساس علائم بیماری و وضعیت بیمار تصمیم گرفته می شود که درمان ماستوئید گوش با دارو درمانی یا جراحی انجام شود. در مراحل اولیه بیماری معمولا ترجیح بر این است که درمان دارویی و مکمل انجام شود اما اگر فرد به دلیل عفونت گوش میانی قبل از این مسئله آنتی بیوتیک دریافت کرده باشد احتمال موفقیت این نوع درمان کمتر می شود که راهی به جز جراحی باقی نمی گذارد. در ادامه به درمان های دارویی و جراحی ماستوئیدیت گوش اشاره می کنیم.
درمان دارویی ماستوئیدیت گوش
درمان دارویی ماستوئیدیت در درجه اول با آنتی بیوتیک های خوراکی انجام می شود تا واکنش بدن به دارو بررسی شود. همانور که گفته شد ماستوئیدیت به دنبال عفوت مزمن یا حاد قبلی در گوش میانی ایجاد می شود و حالت شدیدتری دارد. معمولا قبل از ماستوئیدیت برای درمان عفونت گوش از انتی بیوتیک های خوراکی استفاده شده است و بدن و سیستم ایمنی به آن عادت کرده است. بنابراین احتمال نتیجه گرفتن از درمان دارویی اولیه برای عفونت ماستوئید گوش کم است و باید برای دریافت وریدی آنتی بیوتیک اقدام کرد. اگر اولین درمان آنتی بیوتیکی موثر نبود، ممکن است پزشک برای تعیین نوع باکتری و پیداکردن آنتی بیوتیک‌های مختلف، کشت عفونت را تجویز کند. برای این مرحله از درمان نیاز به دریافت تزریقی در بیمارستان است. در تعداد زیادی از بیماران این درمان پاسخگو است و عفونت برطرف می شود. اما ممکن است مجددا عود کرده یا حالت مزمن و رفت و برگشتی پیدا کند که در این صورت می تواتند پیشرفت کرده و استخوان را به میزان زیاد درگیر کند.
درمان جراحی ماستوئیدیت رادیکال
درمان جراحی ماستوئیدیت یا رادیکال ماستوئیدکتومی به دنبال نتیجه ندادن درمان دارویی انجام می شود و راه حل نهایی و تهاجمی برای درمان عفونت ماستوئید گوش است. این جراحی به نام تمپانوماستوئیدکتومی هم شناخته می شود. عمل جراحی عفونت استخوان گوش روند تهاجمی دارد و بیمار در حین عمل بیهوش است. برای شروع در قسمت پشت لاله گوش برشی طولی به اندازه 2 تا 3 سانتی متر ایجاد شده و گوش بالا زده می شود. فضای داخلی گوش میانی در این حالت در دسترس جراح قرار می گیرد. با توجه به هدف جراحی روند تخلیه بافت های آلوده عفونی یا ضایعه فضا گیر آغاز می شود. جراح برای تخلیه بافت های عفونی با بریدن استخوان با  کمک دریل و کاتر، قسمت های آلوده استخوان ماستوئید را جدا می کند. ممکن است عفونت به زنجیره استخوانی گوش میانی آسیب زده باشد که در این صورت باید به بازسازی زنجیره هم اقدام کرد. معمولا عفونت های شدید باعث پارگی پرده گوش شده و همینطور از ترمیم خود به خودی آن جلوگیری می کند. اگر پرده سالم باشد در حین برش و جراحی ممکن است آسیب ببیند و به همین دلیل باید در انتهای عمل به ترمیم آن اقدام کرد. پس از اتمام جراحی برش پشت گوش بسته شده و بخیه می خورد. برای بهبود سریع تر در فضای گوش میانی از پانسمان مخصوص به نام ژلوفوم استفاده می شود. به طور کلی مراحل انجام عمل تمپانوماستوئیدکتومی از بین بردن بافت استخوانی آلوده، ترمیم سایر بافت های آسیب دیده یا زنجیره و ترمیم سوراخ در پرده گوش است. اگر تنها هدف جراحی تخلیه بافت آلوده ماستوئید باشد به جراحی ماستوئیدکتومی و اگر همراه با تخلیه بافت آلوده، بازسازی زنجیره استخوانچه ای و ترمیم پرده گوش هم انجام شود به آن تمپانوماستوئیدکتومی گفته می شود.

عوارض عمل ماستوئید
درمان التهاب استخوان ماستوئید می‌تواند دشوار باشد، زیرا استخوان ماستوئید در عمق گوش قرار دارد. اگر درمان موثر نباشد یا اگر عفونت قبل از آسیب رساندن به ماستوئید درمان نشود، ممکن است مشکلات جدی برای سلامتی فرد ایجاد کند. چند مورد از عوارض این بیماری را در زیر آورده‌ایم:
    سرگیجه
    فلج صورت
    مننژیت یا عفونت باکتریایی غشاهای پوشاننده مغز و نخاع
    آبسه اپیدورال یا تشکیل مجموعه‌ای از چرک در قسمت بیرونی مغز و نخاع
    سپسیس(Sepsis) یا انتشار عفونت در سراسر بدن

آیا ماستوئیدیت بعد از درمان باز خواهد گشت؟
بازگشت ماستوئیدیت بعد از درمان از موارد مهم برای بررسی است. هر گونه اختلال عفونی در بدن در شرایط خاص امکان بازگشت دارد و این امر به شرایط فرد و درمان کامل قبلی بستگی دارد. اگر درمان چه دارویی و چه جراحی به طور کامل انجام نشده باشد می توان انتظار بازگشت بیماری را داشت. در موارد رادیکال ماستوئیدکتومی، بعد از جراحی هم بیمار باید برای مدت خاص به مصرف انتی بیوتیک ها ادامه دهد. اگر این دوره درمان تکمیل نشود ممکن است ماستوئیدیت مجددا پیشرفت کند. همینطور اگر در حین درمان دارویی اولیه و در صورت از بین رفتن علائم مصرف دارو خودسرانه قطع شود باز هم امکان بازگشت وجود دارد. باید دقت داشت که از بین رفتن عفونت همزمان با از بین رفتن علائم نیست و برای ریشه کن شدن کامل باید تا حد کامل شدن درمان ادامه یابد. از دیگر مواردی که می تواند بازگشت عفونت ماستوئید گوش را تسهیل کند، پابرجا بودن دلیل اولیه بیماری است. مواردی مانند آلرژی، اختلال عملکرد استاش ، انحراف تیغه بینی و ... باید به طور کامل برطرف شود تا بیماری مجددا عود نکند. رعایت دستورالعمل های جراح و رعایت بهداشت فردی هم از دیگر نکاتی است که باید در نظر گرفته شود.

________________________________________________________

مقالات دیگر