ماساژ درمانی چیست؟
ماساژ درمانی چیست؟
ماساژ درمانی چیست؟
ماساژ درمانی به معنای دستکاری بافت‌های نرم بدن از جمله عضلات، بافت همبند، تاندون‌ها، رباط‌ها و مفاصل است. این فعالیت نوعی مراقبت بهداشتی با محوریت بالینی است؛ که به کاهش ناراحتی ناشی از استرس‌های شغلی روزانه، استفاده بیش از حد از عضلات و بسیاری از دردهای مزمن کمک می‌کند.
ماساژ شامل حرکاتی همچون فشار، مالش و اجرای تکنیک‌هایی بر روی عضلات، بافت‌های نرم، تاندون‌ها و دیگر نقاط بدن است که توسط شخص مجرب و دارای مدرک انجام می‌شود. زمانی که این حرکات به منظور بهبود سلامتی فرد اجرا شود ماساژ درمانی نام دارد. ماساژ علاوه بر تسکین دردهای فیزیکی، تأثیراتی بر سلامت روانی فرد دارد و با افزایش و کاهش برخی هورمون‌ها در بدن، می‌تواند منجر به کاهش میزان استرس، اضطراب و تنش شود.
تاریخچه ماساژدرمانی
تاریخچه این درمان به حدود 2700 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. در متن کتاب امپراطور زرد (کتاب مرجع طب داخلی چین) برای درمان فلج و تب و لرز به ورزش، ماساژ پوست و عضلات و نیز تمرینات بر روی دست و پا توصیه شده است. بقراط در حدود 400 سال قبل از میلاد ضرورت استفاده از مالش را به عنوان یک درمان به خصوص در درمان آسیب‌های ورزشی و جنگی، به پزشکان گوشزد کرد. در اسناد قدیمی مدارکی در مورد استفاده ژاپنی‌ها و نیز سایر تمدن‌ها نظیر مصر، روم و عرب از ماساژ درمانی موجود است.
ماساژ درمانی به شیوه نوین و علمی، توسط هنریک لینگ بر پایه ماساژ و ورزش بنیان نهاده شده است. دو برادر پزشک آمریکایی به نام جورج و چارلز تیلور پس از تحصیل در سوئد، درسال 1850 این رشته را به امریکا معرفی نمودند.
انواع ماساژ درمانی
ماساژ سوئدی
یکی از رایج‌ترین نوع ماساژ، ماساژ سوئدی است که بیشتر برای کاهش اضطراب و تنش، افزایش آرامش و حتی آسیب‌دیدگی مفید است. این ماساژ شامل حرکاتی مانند ضربات نرم و طولانی و ورز دهنده بر روی مفاصل است. قبل از انجام ماساژ، درمانگر از شما سوالاتی در مورد سبک زندگی و کار شما می‌پرسد. سپس بر روی تختی دراز می‌کشید و ماساژ (در اکثر مواقع به کمک روغن و یا کرم) شروع می‌شود.
ماساژ تایلندی
ماساژ تایلندی که با نام TTM مشهور است، ترکیبی از حرکات کمکی یوگا و طب فشاری است که امکان دارد کمی دردناک باشد. در حقیقت در ماساژ تایلندی از فشار ملایم به همراه حرکات کششی استفاده می‌شود تا بدن آرام شود. در ماساژ تایلندی فرد باید بر روی زمین دراز بکشد.
ماساژ سنگ داغ
ماساژور با استفاده از سنگ‌های آتشفشانی مانند بازالت به درمان گرفتگی‌های عمیق و انقباض عضلات می‌پردازد. وزن و گرمای این سنگ‌ها اثربخشی زیادی در منعطف شدن بافت نواحی مختلف بدن دارند. همچنین این ماساژ، بسیار آرام‌بخش است؛ زیرا قرار دادن سنگ‌ها روی نواحی متعددی همچون شکم، صورت و کف دست و پا تسکین‌دهنده سیستم اعصاب مرکزی است.
ماساژ آزادسازی میوفاسیال
نقاط ماشه‌ای میوفاسیال، نقاط آسیب‌پذیری در بدن هستند که به علت تحرک بیش از حد و آسیب‌های ماهیچه‌ای به طور پیوسته یا دائم منقبض می‌شوند. این ماساژ با تکنیک‌هایی که دارد باعث آزادسازی نقاط ماشه‌ای شده و شامل دو روش مستقیم و غیرمستقیم است.
ماساژ آروماتراپی
آروما به معنای رایحه است و آروماتراپی نوعی روش ماساژدرمانی است. در این نوع ماساژ که در شرق آسیا ابداع شد، روغنهای گیاهی با رایحه‌های متنوع استفاده می‌شود. این رایحه‌ها سبب بهبود عملکرد مغز و کاهش اضطراب خواهد شد. روغنهای مورداستفاده اغلب طبع گرم دارند و باعث کاهش سردرد می‌شوند.
ماساژ بافت های عمیق
این ماساژ بیشتر جنبه درمانی دارد و با ضربات و حرکات عمیق یا آهسته همراه است. برخی ضربات ممکن است با ماساژ سوئدی شباهت داشته باشد. هدف از این ضربه‌ها نفوذ به عمیق‌ترین لایه‌های بافت عضلانی، تاندون‌ها و بافت محافظ اطراف ماهیچه‌هاست.
ماساژ ورزشی
ماساژ ورزشی دستکاری عضلات افرادی است که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند. این ماساژ درمانی برای تحریک مفاصل، عضلات و بافت بدن است. افرادی که در طول روز فعالیت بدنی بالایی دارند، کاندید مناسبی برای ماساژ ورزشی هستند اما این به آن معنا نیست که افراد معمولی نمی‌توانند این ماساژ را انجام دهند.
ماساژ نقاط ماشه ای
هنگامی که عضله و بافتی آسیب می‌بیند یا فعالیت بیش از حد دارد، گره‌های انقباضی کوچک، نوعی گرفتگی عضلانی در بافت و عضله به وجود می‌آورند. این نقاط دردناک به نقاط ماشه‌ای معروف هستند. این گرفتگی منجر به ایجاد درد موضعی یا انتشاری در نواحی اطراف آن بافت می‌شود. توجه کنید که هیچ گونه ماساژی به نام ماساژ نقاط ماشه‌ای وجود ندارد و آن انتظاری که دارید را براورده نخواهد کرد. ماساژورها تنها می‌توانند از تعدادی تکنیک مختلف مانند آزادسازی میوفاشیال و ماساژ بافت عمیق برای شل کردن این گره‌ها استفاده کنند. به گفته سایت chiropractorinoviedo این نوع ماساژ با فشار دادن خون تازه به داخل و خارج کردن مواد زائد، باعث آزاد سازی نقاط ماشه‌ای می‌شود. این کار با وارد کردن اکسیژن بیشتر به ناحیه منقبض شده و تشویق عضلات، به کاهش بخشی از درد شما کمک می کند.
رفلکسولوژی یا انعکاس درمانی
این نوع ماساژ به طور معمول از پا شروع می‌شود و تا دست‌ها، گوش‌ها و صورت ادامه دارد. انعکاس‌درمانی بدون روغن انجام می‌شود. فرد رفلکسولوژیست با واردکردن فشار ملایم به مناطقی از این اندام‌ها، باعث اثرگذاری بر روی ماهیچه‌ها و ستون فقرات و دیگر نقاط داخلی بدن که به نقاط فشار متصل هستند، می‌شود.
ماساژ شیاتسو
ماساژ شیاتسو یک ماساژ ژاپنی است که از فشار شست، انگشتان، آرنج و زانو در مسیرهای خاصی بهره می‌گیرند. این ماساژ بدون استفاده از روغن و کرم انجام می‌شود و در آن از تکنیک‌های فشار دادن، ورز دادن، ضربه و کشش استفاده می‌شود.
ماساژ بارداری (قبل از تولد)
معمولا از بین ۱۰ مادر باردار که تمایل به زایمان طبیعی دارند، حدود ۹ نفر دچار پارگی واژن یا اپیزیوتومی می‌شوند و ممکن است حدود ۱۸ ماه بعد از زایمان درد داشته باشند. این ماساژ برای بانوان باردار مناسب است. البته حتما قبل از انجام آن با دکتر زنان مشورت کنید. نکته قابل‌توجه این است که در سه ماهه دوم بارداری انجام این کار مجاز است و در این دوره زمانی، درد پشت و کمر و گرفتگی عضله به سراغ مادران باردار می‌آید.
ماساژ با صندلی ماساژور
صندلی‌های ماساژ اولین بار در دهه ۱۹۸۰ میلادی به بازار آمدند. هدف اصلی اختراع این صندلی پیاده‌سازی تکنیک‌های یک ماساژور واقعی و القای همان احساس به فرد است. استفاده از این نوع صندلی‌ها برای شروع ماساژ درمانی مناسب است. حرکات این صندلی‌ها شبیه‌سازی ماساژ سوئدی و شیاتسو است.
روش‌های ماساژ درمانی
افلوراژ (Effleurage)
افلوراژ یک تکنیک ماساژ درمانی است که به بدن کمک می‌کند تا از شر مواد زائد خلاص شود. این روش مواد زائد را تشویق می‌کند تا از طریق سیستم لنفاوی بدن را ترک کنند. افلوراژ همچنین برای افزایش گردش خون استفاده می‌شود؛ و عضلات را برای تکنیک‌های قوی‌تر ماساژ آماده می‌کند. ماساژ درمان‌گران می‌توانند از تکنیک افلوراژ به عنوان یک روش موثر برای طیف وسیعی از شرایط استفاده کنند. Effleurage یک واژه فرانسوی به معنای تماس سطحی یا مختصر است. در عمل نیز این روش یک تکنیک اصطکاک سبک است؛ که معمولا برای شروع ماساژ درمانی استفاده می‌شود. افلوراژ از حرکات نوازش‌مانند طولانی تشکیل شده است؛ که با استفاده از دست و انگشتان دست انجام می‌شود.
همان‌طور که گفتیم افلوراژ برای افزایش جریان مایعات در سیستم لنفاوی استفاده می‌شود. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم گردش خون است؛ که مایعات را به سمت قلب می‌برد. گره‌های لنفاوی به‌طور گسترده در سراسر بدن توزیع شده و توسط عروق لنفاوی به هم متصل می‌شوند. هنگامی که حرکات این تکنیک ماساژ به سمت غدد لنفاوی اعمال می‌شوند؛ گره‌ها به تخلیه مواد زائد از طریق سیستم لنفاوی کمک می‌کنند. در نتیجه افلوراژ سیستم لنفاوی را تحریک می‌کند و عملکرد آن را بهبود می‌بخشد.
مالش (Friction)
تکنیک مالش به معنای دستکاری‌های موضعی، بر روی بافت‌های نرم بدن، با انگشتان دست (به‌خصوص انگشت شست) است. تکنیک مالش معمولا برای درمان رباط‌ها، تاندون‌ها، فاسیا و عضلات استفاده می‌شود. این تکنیک را می‌توان به صورت عرضی در ساختارهای بافت نرم یا در یک حرکت دایره‌ای اعمال کرد. در این روش می‌توان از فشار عمیق یا سطحی، بسته به نتیجه مورد نظر استفاده کرد.
تکنیک مالش برای افزایش گردش خون موضعی و ریکاوری عضلات بدن استفاده می‌شود. همچنین این روش در اطراف مفاصل، برای کاهش چسبندگی و بهبود حرکات آن استفاده می‌شود. ماساژ درمان‌گران می‌توانند از مالش به عنوان یک تکنیک موثر برای درمان طیف وسیعی از شرایط استفاده کنند. همان کاری که با ماساژورهای تخصصی مثل ماساژور زانو و کمر و… می‌توان انجام داد.
در عمل مالش نوعی تکنیک ماساژ است که نیرو را بر روی ساختارهای بافت نرم اعمال می‌کند. همچنین این روش یک تکنیک موثر برای شکستن چسبندگی‌ها، کمک به شکستن بافت اسکار و تنظیم مجدد الیاف بافت‌ها است. این تکنیک شامل دستکاری‌های خاصی است که فقط با استفاده از انگشتان دست یا شست، در قسمت‌های کوچکی از بدن انجام می‌شوند. تکنیک‌های مالش عمیق با اعمال نیرو به صورت عرضی بر روی بافت‌های خاص درگیر انجام می‌شود. مالش سطحی نیز در جهت صحیح بافت‌ها و با هدف افزایش گردش خون و افزایش کشش انجام می‌گردد.
پتریساژ (Petrissage)
پتریساژ برگرفته از یک عبارت در پخت سنتی فرانسوی و به معنای واقعی کلمه به معنای «خمیر گرفتن» است. علت این نام‌گذاری نیز روش ماساژ درمانگر برای بلند کردن، تا کردن و فشردن بدن بیمار است. در واقع این تکنیک یک لمس ملایم مثل افلوراژ و حتی یک ماساژ بافت عمیق نیست؛ بلکه یک فرآیند آرام و ریتمیک است که بر ناحیه تماس متمرکز است.
به‌طور کلی شش حرکت ضروری در تکنیک پتریساژ انجام می‌شود. منقبض کردن، ورز دادن، قلاب زدن، قیچی کردن، چرخاندن پوست و برداشتن و فشار دادن، این حرکات کلیدی هستند. همه این تکنیک‌ها یا تعدادی از آنها، با درجات مختلف شدت و قدرت، با توجه به راحتی و نیاز دریافت‌کننده ماساژ انجام می‌شود.
توجه کنید که تمام این حرکات بر روی لایه‌های بیرونی بدن انجام می‌شود؛ و پوست و ماهیچه‌ها را از فاسیای زیر آن جدا می‌کند. این حرکات باعث افزایش گردش خون در پوست شده و اتساع عروق را تحریک می‌کند. از سویی این روش مویرگ‌های تحریک شده را در ناحیه ماساژ افزایش داده و باعث ایجاد آرامش و کاهش درد می‌شود. در نهایت اتساع عروقی به‌طور کلی منجر به اکسیژن‌رسانی بهتر خون می‌شود؛ و ترشح غدد لنفاوی را بهبود می‌بخشد. همان کاری که ماساژور چشم با چشم و اطراف آن می‌کند.
در نهایت باید بدانید که پتریسیاژ تکنیکی آهسته و تکراری است؛ و باعث ایجاد آرامش و در نهایت تسکین در ناحیه درمان می‌شود. همچنین استفاده از لوسیون یا روغن ماساژ در تکنیک پتریساژ رایج است. چراکه لغزش را بهبود بخشیده و اصطکاک روی پوست را کاهش می‌دهد.
تاپوتمان (Tapotement)
این تکنیک که در روش ماساژ سوئدی استفاده می‌شود؛ شامل پنج نوع ماساژ مختلف است. ضربه زدن یکی از این پنج نوع ماساژ است. ضربه زدن شامل ضربه ملایم و ریتمیک با نوک انگشت است. برخلاف سایر انواع ماساژ که برای آرامش عضلانی مفید هستند؛ ضربه زدن ممکن است به منظور تحریک اعصاب و سیستم عصبی سمپاتیک استفاده شود.
چهار نوع دیگر از تاپوتاسیون عبارتند از: حجامت (ماساژ با دست‌هایی به شکل فنجان)، هک (ماساژ با کف دست)، مشت زدن (مشت‌های آرام به بدن دریافت‌کننده ماساژ) و کندن (شامل کشیدن ریتمیک انگشت شست و بقیه انگشتان در سراسر ناحیه تحت درمان).
به طور معمول ماساژ ضربه‌ای برای ماساژ کامل بدن استفاده می‌شود؛ و فواید آن بسیار زیاد است. ماساژ درمانگر از ضربه زدن برای شل کردن ماهیچه‌ها استفاده می‌کند؛ تا تنش اضافی را آزاد کرده و احتمال گرفتگی و سفتی عضلات را کاهش دهد. تکنیک ضربه زدن به‌طور خاص برای ورزشکاران حرفه‌ای و آماتور مفید است. در واقع به دلیل تلاش مداوم، ورزشکاران به‌طور مداوم در معرض آسیب‌های احتمالی هستند. ضربه زدن به عنوان یک روش پیشگیری از آسیب عمل می‌کند. یکی دیگر از فواید ضربه زدن، گردش خون سریع است. بهبود گردش خون، اکسیژن و مواد مغذی را به تمام قسمت‌های بدن منتقل می‌کند. بنابراین ضربه زدن برای تقویت گردش خون از طریق ماساژ دقیق هر قسمت از بدن مفید بوده و از مشکلات احتمالی سلامتی مرتبط با آن جلوگیری می‌کند.
لرزش (Vibrations)
لرزش یک تکنیک ماساژ و شامل استفاده از ارتعاشات برای تحریک جریان خون، از بین بردن درد و کاهش التهاب است. این تکنیک به صورت لرزش‌های خفیف یا لرزش مداوم و سریع تعریف می‌شود. دستگاه‌هایی مانند ماساژور گردن به خوبی این تکنیک را شبیه‌سازی می‌کنند.
از زمان‌های قدیم، مردم متوجه شده بودند که استفاده از ارتعاشات ممکن است آثار شفابخشی داشته باشد. با این حال در قرن نوزدهم بود که این تکنیک خاص طراحی شد. در اواسط قرن نوزدهم، یک پزشک روسی طیف وسیعی از دستگاه‌های ماساژور را توسعه داد؛ که بسیاری از آنها از ارتعاشات استفاده می‌کردند. امروزه با گسترش انواع دستگاه‌های ماساژور، تکنیک ماساژ لرزشی محبوبیت خود را دوباره به دست آورده است.
ماساژ لرزشی را می‌توان روی کل بدن یا قسمت‌های خاصی از بدن اعمال کرد. ارتعاش کل بدن کل بدن شما را در معرض حرکات نوسانی سریع قرار می‌دهد. از سویی ماساژ ارتعاشی موضعی یک ناحیه عضلانی خاص بدن را تحریک کرده و هدف قرار می‌دهد.
فواید ماساژ درمانی
در این زمینه باید گفت مکانیسم‌های فیزیولوژیکی مختلفی در ماساژ استفاده می‌شود؛ که این فواید را برای بدن به ارمغان می‌آورند. به‌طور خلاصه اصطکاک کم عمق پوست با افزایش گرمای ناحیه، باعث پرخونی آن ناحیه می‌شود. گرمایش منطقه‌ای جریان خون را افزایش می‌دهد. در واقع ماساژ باعث افزایش گرمای پوست و عضلات می‌شود.
همچنین استرس و نگرانی را می‌توان به کمک آرامش دریافتی از ماساژ کاهش داد. بدن ما دو سیستم عصبی مهم دارد. یکی سیستم عصبی سمپاتیک که مسئول واکنشی به نام جنگ یا گریز، در مواقع خطر و استرس است. دیگری سیستم پاراسمپاتیک که مسئول فعالیت‌های منظم و روزمره و در نتیجه ایجاد آرامش است. به‌طور خلاصه ماساژ می‌تواند با افزایش پاسخ پاراسمپاتیک، اضطراب شما را کاهش دهد. از سویی هورمون استرس (کورتیزول) تا حدودی با ماساژ کاهش می‌یابد. این در حالی است که میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی سروتونین و دوپامین که به تنظیم خلق و خوی کمک می‌کنند؛ با انجام ماساژ افزایش می‌یابد. نکته دیگر اینکه برای افراد مبتلا به بی‌خوابی ناشی از یائسگی یا نارسایی احتقانی قلب، ماساژ درمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ماساژ کاهنده درد است. بسیاری از محققان اثرگذاری ماساژ را برای تسکین درد حاد کمر، گردن، سردرد و زانو بررسی کرده‌اند. نتیجه اینکه چند جلسه ماساژ در هفته، می‌تواند بسیار موثر باشد.
ماساژ ایمنی بدن را تقویت می‌کند. بر اساس مقالات مختلف، ماساژ مکرر می‌تواند به بدن در تولید گلوبول‌های سفید بیشتر و در نتیجه مبارزه بهتر با بیماری‌ها کمک کند. همچنین ماساژ در درمان یبوست موثر است. ماساژ شکم ممکن است به یبوست کمک کند. نتایج نشان داده است که ماساژ شکم باعث کاهش علائم یبوست، کوتاه شدن فواصل زمانی بین اجابت مزاج و بهبود کیفیت زندگی در افراد مبتلا به یبوست می‌شود.
عوارض ماساژ درمانی
درد: فشار ایجاد شده در ماساژهای شدید گاهی اوقات می‌تواند باعث ناراحتی و التهاب شود؛ و در نتیجه درد ایجاد شده و حتی تا دو تا سه روز باقی بماند.
حالت تهوع: ماساژ به خروج سموم از بدن کمک می‌کند؛ که در برخی افراد می‌تواند موقتا باعث حالت تهوع شود.
سردرد: گاهی اوقات هنگامی که عضلات نزدیک جمجمه شما تنش را آزاد می‌کنند؛ باعث ایجاد سردرد می‌شوند.
خواب‌آلودگی: آزاد شدن تنش و بهبود گردش خون می‌تواند باعث احساس خواب‌آلودگی موقت شود.
التهاب: ماساژ بافت عمیق گاهی اوقات باعث التهاب عضلات و بافت‌ها می‌شود؛ که ممکن است منجر به حساسیت و درد شود.
قرمزی: این وضعیت موقتی بوده و در نتیجه فشار و اصطکاک مداوم به پوست ایجاد می‌شود. اگر پوست حساسی دارید؛ قرمزی بیشتری ایجاد می‌شود.
تشدید آسیب موجود: ماساژ نباید روی نواحی دارای زخم باز، ساییدگی یا کبودی انجام شود. این کار می‌تواند شرایط ناحیه آسیب‌دیده را بدتر کند.
دوره آموزشی ماساژ درمانی
برای آغاز به کار به عنوان یک ماساژور یا ماساژ درمانگر لازم است در دوره آموزشی ماساژ درمانی یا ماساژ پزشکی شرکت کنید. مراکز متعددی در زمینه آموزش ماساژ فعالیت می کنند که از معتبرترین آنها سازمان جهاد دانشگاهی است.
سرفصل ها ی دوره ماساژ درمانی و ماساژ پزشکی
آشنایی با تاریخچه ماساژ
آناتومی اندام فوقانی و تحتانی
آشنایی با بیومکانیک و کینزیولوژی کاربردی در ماساژ
سورفیس آناتومی (آناتومی سطحی) شناخت لندمارک ها
آشنایی با اصول منوال تراپی (درمان های دستی) و مانیپولاسیون ستون فقرات
آشنایی با ناهنجاریهای اسکلتی عضلانی
آشنایی با سندروم های نقصان حرکتی و حفظ پاسچر صحیح
آشنایی با اخلاق حرفه ای و آداب ماساژ
آشنایی با سبک های استاندارد و متدهای متعدد ماساژ
آشنایی با تجهیزات، ادوات و روغن های کاربردی در ماساژ
آشنایی با بیماری های شغلی، بادی مکانیک صحیح ماسور و احراز شرایط ارگونومیک
آشنایی با اندیکاسیون ها و کانتراندیکاسیون های ماساژ
آشنایی با ماساژِ_درمانی و اهداف درمانی ماساژ به سبک لیمفو تراپی و ماساژ لنفاوی برای کاهش لیمف ادم
آموزش عملی تکنیک های بیسیک ماساژ لنفاوی MLD
آموزش تکنیک های پایه ماساژ های کلاسیک روسی، سوئدی و دیپ تیشو
وجه تمایز و تشابه ماساژ های سبک غربی و شرقی
بیماری ها و سندروم هایی که می توان از ماساژ برای برطرف نمودن عارضه و رفع آن بهره جست
پروتکل اجرای سیکل ماساژ درمانی بهمراه تکنیک های پسیو استرچینگ و حرکات_اصلاحی
بازار کار ماساژ درمانی
علاقه مردم به ماساژ درمانی روز به روز بیشتر می‌شود؛ بنابراین یک ماساژور می‌تواند به شیوه‌های مختلف و در عناوین شغلی متفاوت مشغول به کار شود.
مکان‌هایی که یک ماساژور امکان کار در آنها را دارد؛ عبارت‌اند از:
مراکز ماساژ
اسپاها
کلینیک‌های فیزیوتراپی
هتل‌ها
کشتی‌های دریایی
سالن‌های ورزشی
منازل خصوصی
ماساژ درمانی به معنای دستکاری بافت‌های نرم بدن از جمله عضلات، بافت همبند، تاندون‌ها، رباط‌ها و مفاصل است. این فعالیت نوعی مراقبت بهداشتی با محوریت بالینی است؛ که به کاهش ناراحتی ناشی از استرس‌های شغلی روزانه، استفاده بیش از حد از عضلات و بسیاری از دردهای مزمن کمک می‌کند.
ماساژ شامل حرکاتی همچون فشار، مالش و اجرای تکنیک‌هایی بر روی عضلات، بافت‌های نرم، تاندون‌ها و دیگر نقاط بدن است که توسط شخص مجرب و دارای مدرک انجام می‌شود. زمانی که این حرکات به منظور بهبود سلامتی فرد اجرا شود ماساژ درمانی نام دارد. ماساژ علاوه بر تسکین دردهای فیزیکی، تأثیراتی بر سلامت روانی فرد دارد و با افزایش و کاهش برخی هورمون‌ها در بدن، می‌تواند منجر به کاهش میزان استرس، اضطراب و تنش شود.
تاریخچه ماساژدرمانی
تاریخچه این درمان به حدود 2700 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. در متن کتاب امپراطور زرد (کتاب مرجع طب داخلی چین) برای درمان فلج و تب و لرز به ورزش، ماساژ پوست و عضلات و نیز تمرینات بر روی دست و پا توصیه شده است. بقراط در حدود 400 سال قبل از میلاد ضرورت استفاده از مالش را به عنوان یک درمان به خصوص در درمان آسیب‌های ورزشی و جنگی، به پزشکان گوشزد کرد. در اسناد قدیمی مدارکی در مورد استفاده ژاپنی‌ها و نیز سایر تمدن‌ها نظیر مصر، روم و عرب از ماساژ درمانی موجود است.
ماساژ درمانی به شیوه نوین و علمی، توسط هنریک لینگ بر پایه ماساژ و ورزش بنیان نهاده شده است. دو برادر پزشک آمریکایی به نام جورج و چارلز تیلور پس از تحصیل در سوئد، درسال 1850 این رشته را به امریکا معرفی نمودند.
انواع ماساژ درمانی
ماساژ سوئدی
یکی از رایج‌ترین نوع ماساژ، ماساژ سوئدی است که بیشتر برای کاهش اضطراب و تنش، افزایش آرامش و حتی آسیب‌دیدگی مفید است. این ماساژ شامل حرکاتی مانند ضربات نرم و طولانی و ورز دهنده بر روی مفاصل است. قبل از انجام ماساژ، درمانگر از شما سوالاتی در مورد سبک زندگی و کار شما می‌پرسد. سپس بر روی تختی دراز می‌کشید و ماساژ (در اکثر مواقع به کمک روغن و یا کرم) شروع می‌شود.
ماساژ تایلندی
ماساژ تایلندی که با نام TTM مشهور است، ترکیبی از حرکات کمکی یوگا و طب فشاری است که امکان دارد کمی دردناک باشد. در حقیقت در ماساژ تایلندی از فشار ملایم به همراه حرکات کششی استفاده می‌شود تا بدن آرام شود. در ماساژ تایلندی فرد باید بر روی زمین دراز بکشد.
ماساژ سنگ داغ
ماساژور با استفاده از سنگ‌های آتشفشانی مانند بازالت به درمان گرفتگی‌های عمیق و انقباض عضلات می‌پردازد. وزن و گرمای این سنگ‌ها اثربخشی زیادی در منعطف شدن بافت نواحی مختلف بدن دارند. همچنین این ماساژ، بسیار آرام‌بخش است؛ زیرا قرار دادن سنگ‌ها روی نواحی متعددی همچون شکم، صورت و کف دست و پا تسکین‌دهنده سیستم اعصاب مرکزی است.
ماساژ آزادسازی میوفاسیال
نقاط ماشه‌ای میوفاسیال، نقاط آسیب‌پذیری در بدن هستند که به علت تحرک بیش از حد و آسیب‌های ماهیچه‌ای به طور پیوسته یا دائم منقبض می‌شوند. این ماساژ با تکنیک‌هایی که دارد باعث آزادسازی نقاط ماشه‌ای شده و شامل دو روش مستقیم و غیرمستقیم است.
ماساژ آروماتراپی
آروما به معنای رایحه است و آروماتراپی نوعی روش ماساژدرمانی است. در این نوع ماساژ که در شرق آسیا ابداع شد، روغنهای گیاهی با رایحه‌های متنوع استفاده می‌شود. این رایحه‌ها سبب بهبود عملکرد مغز و کاهش اضطراب خواهد شد. روغنهای مورداستفاده اغلب طبع گرم دارند و باعث کاهش سردرد می‌شوند.
ماساژ بافت های عمیق
این ماساژ بیشتر جنبه درمانی دارد و با ضربات و حرکات عمیق یا آهسته همراه است. برخی ضربات ممکن است با ماساژ سوئدی شباهت داشته باشد. هدف از این ضربه‌ها نفوذ به عمیق‌ترین لایه‌های بافت عضلانی، تاندون‌ها و بافت محافظ اطراف ماهیچه‌هاست.
ماساژ ورزشی
ماساژ ورزشی دستکاری عضلات افرادی است که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند. این ماساژ درمانی برای تحریک مفاصل، عضلات و بافت بدن است. افرادی که در طول روز فعالیت بدنی بالایی دارند، کاندید مناسبی برای ماساژ ورزشی هستند اما این به آن معنا نیست که افراد معمولی نمی‌توانند این ماساژ را انجام دهند.
ماساژ نقاط ماشه ای
هنگامی که عضله و بافتی آسیب می‌بیند یا فعالیت بیش از حد دارد، گره‌های انقباضی کوچک، نوعی گرفتگی عضلانی در بافت و عضله به وجود می‌آورند. این نقاط دردناک به نقاط ماشه‌ای معروف هستند. این گرفتگی منجر به ایجاد درد موضعی یا انتشاری در نواحی اطراف آن بافت می‌شود. توجه کنید که هیچ گونه ماساژی به نام ماساژ نقاط ماشه‌ای وجود ندارد و آن انتظاری که دارید را براورده نخواهد کرد. ماساژورها تنها می‌توانند از تعدادی تکنیک مختلف مانند آزادسازی میوفاشیال و ماساژ بافت عمیق برای شل کردن این گره‌ها استفاده کنند. به گفته سایت chiropractorinoviedo این نوع ماساژ با فشار دادن خون تازه به داخل و خارج کردن مواد زائد، باعث آزاد سازی نقاط ماشه‌ای می‌شود. این کار با وارد کردن اکسیژن بیشتر به ناحیه منقبض شده و تشویق عضلات، به کاهش بخشی از درد شما کمک می کند.
رفلکسولوژی یا انعکاس درمانی
این نوع ماساژ به طور معمول از پا شروع می‌شود و تا دست‌ها، گوش‌ها و صورت ادامه دارد. انعکاس‌درمانی بدون روغن انجام می‌شود. فرد رفلکسولوژیست با واردکردن فشار ملایم به مناطقی از این اندام‌ها، باعث اثرگذاری بر روی ماهیچه‌ها و ستون فقرات و دیگر نقاط داخلی بدن که به نقاط فشار متصل هستند، می‌شود.
ماساژ شیاتسو
ماساژ شیاتسو یک ماساژ ژاپنی است که از فشار شست، انگشتان، آرنج و زانو در مسیرهای خاصی بهره می‌گیرند. این ماساژ بدون استفاده از روغن و کرم انجام می‌شود و در آن از تکنیک‌های فشار دادن، ورز دادن، ضربه و کشش استفاده می‌شود.
ماساژ بارداری (قبل از تولد)
معمولا از بین ۱۰ مادر باردار که تمایل به زایمان طبیعی دارند، حدود ۹ نفر دچار پارگی واژن یا اپیزیوتومی می‌شوند و ممکن است حدود ۱۸ ماه بعد از زایمان درد داشته باشند. این ماساژ برای بانوان باردار مناسب است. البته حتما قبل از انجام آن با دکتر زنان مشورت کنید. نکته قابل‌توجه این است که در سه ماهه دوم بارداری انجام این کار مجاز است و در این دوره زمانی، درد پشت و کمر و گرفتگی عضله به سراغ مادران باردار می‌آید.
ماساژ با صندلی ماساژور
صندلی‌های ماساژ اولین بار در دهه ۱۹۸۰ میلادی به بازار آمدند. هدف اصلی اختراع این صندلی پیاده‌سازی تکنیک‌های یک ماساژور واقعی و القای همان احساس به فرد است. استفاده از این نوع صندلی‌ها برای شروع ماساژ درمانی مناسب است. حرکات این صندلی‌ها شبیه‌سازی ماساژ سوئدی و شیاتسو است.
روش‌های ماساژ درمانی
افلوراژ (Effleurage)
افلوراژ یک تکنیک ماساژ درمانی است که به بدن کمک می‌کند تا از شر مواد زائد خلاص شود. این روش مواد زائد را تشویق می‌کند تا از طریق سیستم لنفاوی بدن را ترک کنند. افلوراژ همچنین برای افزایش گردش خون استفاده می‌شود؛ و عضلات را برای تکنیک‌های قوی‌تر ماساژ آماده می‌کند. ماساژ درمان‌گران می‌توانند از تکنیک افلوراژ به عنوان یک روش موثر برای طیف وسیعی از شرایط استفاده کنند. Effleurage یک واژه فرانسوی به معنای تماس سطحی یا مختصر است. در عمل نیز این روش یک تکنیک اصطکاک سبک است؛ که معمولا برای شروع ماساژ درمانی استفاده می‌شود. افلوراژ از حرکات نوازش‌مانند طولانی تشکیل شده است؛ که با استفاده از دست و انگشتان دست انجام می‌شود.
همان‌طور که گفتیم افلوراژ برای افزایش جریان مایعات در سیستم لنفاوی استفاده می‌شود. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم گردش خون است؛ که مایعات را به سمت قلب می‌برد. گره‌های لنفاوی به‌طور گسترده در سراسر بدن توزیع شده و توسط عروق لنفاوی به هم متصل می‌شوند. هنگامی که حرکات این تکنیک ماساژ به سمت غدد لنفاوی اعمال می‌شوند؛ گره‌ها به تخلیه مواد زائد از طریق سیستم لنفاوی کمک می‌کنند. در نتیجه افلوراژ سیستم لنفاوی را تحریک می‌کند و عملکرد آن را بهبود می‌بخشد.
مالش (Friction)
تکنیک مالش به معنای دستکاری‌های موضعی، بر روی بافت‌های نرم بدن، با انگشتان دست (به‌خصوص انگشت شست) است. تکنیک مالش معمولا برای درمان رباط‌ها، تاندون‌ها، فاسیا و عضلات استفاده می‌شود. این تکنیک را می‌توان به صورت عرضی در ساختارهای بافت نرم یا در یک حرکت دایره‌ای اعمال کرد. در این روش می‌توان از فشار عمیق یا سطحی، بسته به نتیجه مورد نظر استفاده کرد.
تکنیک مالش برای افزایش گردش خون موضعی و ریکاوری عضلات بدن استفاده می‌شود. همچنین این روش در اطراف مفاصل، برای کاهش چسبندگی و بهبود حرکات آن استفاده می‌شود. ماساژ درمان‌گران می‌توانند از مالش به عنوان یک تکنیک موثر برای درمان طیف وسیعی از شرایط استفاده کنند. همان کاری که با ماساژورهای تخصصی مثل ماساژور زانو و کمر و… می‌توان انجام داد.
در عمل مالش نوعی تکنیک ماساژ است که نیرو را بر روی ساختارهای بافت نرم اعمال می‌کند. همچنین این روش یک تکنیک موثر برای شکستن چسبندگی‌ها، کمک به شکستن بافت اسکار و تنظیم مجدد الیاف بافت‌ها است. این تکنیک شامل دستکاری‌های خاصی است که فقط با استفاده از انگشتان دست یا شست، در قسمت‌های کوچکی از بدن انجام می‌شوند. تکنیک‌های مالش عمیق با اعمال نیرو به صورت عرضی بر روی بافت‌های خاص درگیر انجام می‌شود. مالش سطحی نیز در جهت صحیح بافت‌ها و با هدف افزایش گردش خون و افزایش کشش انجام می‌گردد.
پتریساژ (Petrissage)
پتریساژ برگرفته از یک عبارت در پخت سنتی فرانسوی و به معنای واقعی کلمه به معنای «خمیر گرفتن» است. علت این نام‌گذاری نیز روش ماساژ درمانگر برای بلند کردن، تا کردن و فشردن بدن بیمار است. در واقع این تکنیک یک لمس ملایم مثل افلوراژ و حتی یک ماساژ بافت عمیق نیست؛ بلکه یک فرآیند آرام و ریتمیک است که بر ناحیه تماس متمرکز است.
به‌طور کلی شش حرکت ضروری در تکنیک پتریساژ انجام می‌شود. منقبض کردن، ورز دادن، قلاب زدن، قیچی کردن، چرخاندن پوست و برداشتن و فشار دادن، این حرکات کلیدی هستند. همه این تکنیک‌ها یا تعدادی از آنها، با درجات مختلف شدت و قدرت، با توجه به راحتی و نیاز دریافت‌کننده ماساژ انجام می‌شود.
توجه کنید که تمام این حرکات بر روی لایه‌های بیرونی بدن انجام می‌شود؛ و پوست و ماهیچه‌ها را از فاسیای زیر آن جدا می‌کند. این حرکات باعث افزایش گردش خون در پوست شده و اتساع عروق را تحریک می‌کند. از سویی این روش مویرگ‌های تحریک شده را در ناحیه ماساژ افزایش داده و باعث ایجاد آرامش و کاهش درد می‌شود. در نهایت اتساع عروقی به‌طور کلی منجر به اکسیژن‌رسانی بهتر خون می‌شود؛ و ترشح غدد لنفاوی را بهبود می‌بخشد. همان کاری که ماساژور چشم با چشم و اطراف آن می‌کند.
در نهایت باید بدانید که پتریسیاژ تکنیکی آهسته و تکراری است؛ و باعث ایجاد آرامش و در نهایت تسکین در ناحیه درمان می‌شود. همچنین استفاده از لوسیون یا روغن ماساژ در تکنیک پتریساژ رایج است. چراکه لغزش را بهبود بخشیده و اصطکاک روی پوست را کاهش می‌دهد.
تاپوتمان (Tapotement)
این تکنیک که در روش ماساژ سوئدی استفاده می‌شود؛ شامل پنج نوع ماساژ مختلف است. ضربه زدن یکی از این پنج نوع ماساژ است. ضربه زدن شامل ضربه ملایم و ریتمیک با نوک انگشت است. برخلاف سایر انواع ماساژ که برای آرامش عضلانی مفید هستند؛ ضربه زدن ممکن است به منظور تحریک اعصاب و سیستم عصبی سمپاتیک استفاده شود.
چهار نوع دیگر از تاپوتاسیون عبارتند از: حجامت (ماساژ با دست‌هایی به شکل فنجان)، هک (ماساژ با کف دست)، مشت زدن (مشت‌های آرام به بدن دریافت‌کننده ماساژ) و کندن (شامل کشیدن ریتمیک انگشت شست و بقیه انگشتان در سراسر ناحیه تحت درمان).
به طور معمول ماساژ ضربه‌ای برای ماساژ کامل بدن استفاده می‌شود؛ و فواید آن بسیار زیاد است. ماساژ درمانگر از ضربه زدن برای شل کردن ماهیچه‌ها استفاده می‌کند؛ تا تنش اضافی را آزاد کرده و احتمال گرفتگی و سفتی عضلات را کاهش دهد. تکنیک ضربه زدن به‌طور خاص برای ورزشکاران حرفه‌ای و آماتور مفید است. در واقع به دلیل تلاش مداوم، ورزشکاران به‌طور مداوم در معرض آسیب‌های احتمالی هستند. ضربه زدن به عنوان یک روش پیشگیری از آسیب عمل می‌کند. یکی دیگر از فواید ضربه زدن، گردش خون سریع است. بهبود گردش خون، اکسیژن و مواد مغذی را به تمام قسمت‌های بدن منتقل می‌کند. بنابراین ضربه زدن برای تقویت گردش خون از طریق ماساژ دقیق هر قسمت از بدن مفید بوده و از مشکلات احتمالی سلامتی مرتبط با آن جلوگیری می‌کند.
لرزش (Vibrations)
لرزش یک تکنیک ماساژ و شامل استفاده از ارتعاشات برای تحریک جریان خون، از بین بردن درد و کاهش التهاب است. این تکنیک به صورت لرزش‌های خفیف یا لرزش مداوم و سریع تعریف می‌شود. دستگاه‌هایی مانند ماساژور گردن به خوبی این تکنیک را شبیه‌سازی می‌کنند.
از زمان‌های قدیم، مردم متوجه شده بودند که استفاده از ارتعاشات ممکن است آثار شفابخشی داشته باشد. با این حال در قرن نوزدهم بود که این تکنیک خاص طراحی شد. در اواسط قرن نوزدهم، یک پزشک روسی طیف وسیعی از دستگاه‌های ماساژور را توسعه داد؛ که بسیاری از آنها از ارتعاشات استفاده می‌کردند. امروزه با گسترش انواع دستگاه‌های ماساژور، تکنیک ماساژ لرزشی محبوبیت خود را دوباره به دست آورده است.
ماساژ لرزشی را می‌توان روی کل بدن یا قسمت‌های خاصی از بدن اعمال کرد. ارتعاش کل بدن کل بدن شما را در معرض حرکات نوسانی سریع قرار می‌دهد. از سویی ماساژ ارتعاشی موضعی یک ناحیه عضلانی خاص بدن را تحریک کرده و هدف قرار می‌دهد.
فواید ماساژ درمانی
در این زمینه باید گفت مکانیسم‌های فیزیولوژیکی مختلفی در ماساژ استفاده می‌شود؛ که این فواید را برای بدن به ارمغان می‌آورند. به‌طور خلاصه اصطکاک کم عمق پوست با افزایش گرمای ناحیه، باعث پرخونی آن ناحیه می‌شود. گرمایش منطقه‌ای جریان خون را افزایش می‌دهد. در واقع ماساژ باعث افزایش گرمای پوست و عضلات می‌شود.
همچنین استرس و نگرانی را می‌توان به کمک آرامش دریافتی از ماساژ کاهش داد. بدن ما دو سیستم عصبی مهم دارد. یکی سیستم عصبی سمپاتیک که مسئول واکنشی به نام جنگ یا گریز، در مواقع خطر و استرس است. دیگری سیستم پاراسمپاتیک که مسئول فعالیت‌های منظم و روزمره و در نتیجه ایجاد آرامش است. به‌طور خلاصه ماساژ می‌تواند با افزایش پاسخ پاراسمپاتیک، اضطراب شما را کاهش دهد. از سویی هورمون استرس (کورتیزول) تا حدودی با ماساژ کاهش می‌یابد. این در حالی است که میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی سروتونین و دوپامین که به تنظیم خلق و خوی کمک می‌کنند؛ با انجام ماساژ افزایش می‌یابد. نکته دیگر اینکه برای افراد مبتلا به بی‌خوابی ناشی از یائسگی یا نارسایی احتقانی قلب، ماساژ درمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ماساژ کاهنده درد است. بسیاری از محققان اثرگذاری ماساژ را برای تسکین درد حاد کمر، گردن، سردرد و زانو بررسی کرده‌اند. نتیجه اینکه چند جلسه ماساژ در هفته، می‌تواند بسیار موثر باشد.
ماساژ ایمنی بدن را تقویت می‌کند. بر اساس مقالات مختلف، ماساژ مکرر می‌تواند به بدن در تولید گلوبول‌های سفید بیشتر و در نتیجه مبارزه بهتر با بیماری‌ها کمک کند. همچنین ماساژ در درمان یبوست موثر است. ماساژ شکم ممکن است به یبوست کمک کند. نتایج نشان داده است که ماساژ شکم باعث کاهش علائم یبوست، کوتاه شدن فواصل زمانی بین اجابت مزاج و بهبود کیفیت زندگی در افراد مبتلا به یبوست می‌شود.
عوارض ماساژ درمانی
درد: فشار ایجاد شده در ماساژهای شدید گاهی اوقات می‌تواند باعث ناراحتی و التهاب شود؛ و در نتیجه درد ایجاد شده و حتی تا دو تا سه روز باقی بماند.
حالت تهوع: ماساژ به خروج سموم از بدن کمک می‌کند؛ که در برخی افراد می‌تواند موقتا باعث حالت تهوع شود.
سردرد: گاهی اوقات هنگامی که عضلات نزدیک جمجمه شما تنش را آزاد می‌کنند؛ باعث ایجاد سردرد می‌شوند.
خواب‌آلودگی: آزاد شدن تنش و بهبود گردش خون می‌تواند باعث احساس خواب‌آلودگی موقت شود.
التهاب: ماساژ بافت عمیق گاهی اوقات باعث التهاب عضلات و بافت‌ها می‌شود؛ که ممکن است منجر به حساسیت و درد شود.
قرمزی: این وضعیت موقتی بوده و در نتیجه فشار و اصطکاک مداوم به پوست ایجاد می‌شود. اگر پوست حساسی دارید؛ قرمزی بیشتری ایجاد می‌شود.
تشدید آسیب موجود: ماساژ نباید روی نواحی دارای زخم باز، ساییدگی یا کبودی انجام شود. این کار می‌تواند شرایط ناحیه آسیب‌دیده را بدتر کند.
دوره آموزشی ماساژ درمانی
برای آغاز به کار به عنوان یک ماساژور یا ماساژ درمانگر لازم است در دوره آموزشی ماساژ درمانی یا ماساژ پزشکی شرکت کنید. مراکز متعددی در زمینه آموزش ماساژ فعالیت می کنند که از معتبرترین آنها سازمان جهاد دانشگاهی است.
سرفصل ها ی دوره ماساژ درمانی و ماساژ پزشکی
آشنایی با تاریخچه ماساژ
آناتومی اندام فوقانی و تحتانی
آشنایی با بیومکانیک و کینزیولوژی کاربردی در ماساژ
سورفیس آناتومی (آناتومی سطحی) شناخت لندمارک ها
آشنایی با اصول منوال تراپی (درمان های دستی) و مانیپولاسیون ستون فقرات
آشنایی با ناهنجاریهای اسکلتی عضلانی
آشنایی با سندروم های نقصان حرکتی و حفظ پاسچر صحیح
آشنایی با اخلاق حرفه ای و آداب ماساژ
آشنایی با سبک های استاندارد و متدهای متعدد ماساژ
آشنایی با تجهیزات، ادوات و روغن های کاربردی در ماساژ
آشنایی با بیماری های شغلی، بادی مکانیک صحیح ماسور و احراز شرایط ارگونومیک
آشنایی با اندیکاسیون ها و کانتراندیکاسیون های ماساژ
آشنایی با ماساژِ_درمانی و اهداف درمانی ماساژ به سبک لیمفو تراپی و ماساژ لنفاوی برای کاهش لیمف ادم
آموزش عملی تکنیک های بیسیک ماساژ لنفاوی MLD
آموزش تکنیک های پایه ماساژ های کلاسیک روسی، سوئدی و دیپ تیشو
وجه تمایز و تشابه ماساژ های سبک غربی و شرقی
بیماری ها و سندروم هایی که می توان از ماساژ برای برطرف نمودن عارضه و رفع آن بهره جست
پروتکل اجرای سیکل ماساژ درمانی بهمراه تکنیک های پسیو استرچینگ و حرکات_اصلاحی
بازار کار ماساژ درمانی
علاقه مردم به ماساژ درمانی روز به روز بیشتر می‌شود؛ بنابراین یک ماساژور می‌تواند به شیوه‌های مختلف و در عناوین شغلی متفاوت مشغول به کار شود.
مکان‌هایی که یک ماساژور امکان کار در آنها را دارد؛ عبارت‌اند از:
مراکز ماساژ
اسپاها
کلینیک‌های فیزیوتراپی
هتل‌ها
کشتی‌های دریایی
سالن‌های ورزشی
منازل خصوصی
________________________________________________________
مقالات دیگر
