سرطان کبد چیست؟ علائم و درمان
سرطان کبد چیست؟ علائم و درمان
سرطان کبد چیست؟
کبد، یکی از اندام های حیاتی بدن است که به طور عمده، وظیفه تصفیه خون را به عهده دارد. خون در سراسر بدن جریان دارد و مواد شیمیایی و سم‌ها را به خود جذب می کند. از آنجایی که خون تمام قسمت های بدن، حداقل یک بار از کبد عبور میکنند، کبد به راحتی در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان قرار می‌گیرد.
کبد ممکن است دچار سرطان اولیه و یا سرطان متاستاتیک شود. سرطان اصلی سرطانی است که در سلول‌های خود کبد ایجاد می شود. این نوع سرطان زمانی رخ میدهد که سلول‌های کبد با سرعت غیر‌طبیعی رشد میکنند و توموری را تشکیل می‌دهند که میتواند بدخیم (سرطانی) یا خوش خیم (غیر سرطانی) باشد.
سرطان متاستاتیک سرطانی است که در سایر سلول های اندامهای بدن ایجاد میشود و سپس به کبد می‌رسد. گفته میشود که اکثر سرطان‌های کبد از نوع ثانویه یا متاستاتیک هستند.
علائم سرطان کبد
این سرطان در جمعیت هایی که میزان بروز هپاتیت ویروسی و سایر بیماری های مزمن کبدی در آن ها بالاست شایع تر است.
بیشتر افراد در ابتدای ابتلا به سرطان کبد دارای علائم مشهودی نمیباشند اما زمانی که علام شروع به پدیدار شدن کنند میتوانند شامل موارد زیر باشند:
از دست دادن وزن بی دلیل
کاهش اشتها
تهوع و استفراغ
ضعف عمومی و خستگی بیش از حد
تورم شکم
مدفوع سفید و گچی
وجود توده ای دردناک در طرف راست بالای شکم
درد قسمت فوقانی شکم
تب خفیف معمولاً زیر 3/38 درجه سانتی گراد
زردی گهگاهی چشم ها و پوست
خواب آلودگی
چه کسانی در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند؟
پزشکان هنوز نتوانسته‌اند به طور قطعی دریابند که چرا برخی به سرطان کبد مبتلا می‌شوند و برخی دیگر از آن نجات پیدا میکنند. اما دلایلی وجود دارند که میتوانند ریسک ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهند. این فاکتورها عبارت‌اند از؛
سن
در ایالات متحده، میانگین سن شروع سرطان کبد 63 سال است.
جنسیت
مردان بیشتر از زنان به سرطان کبد مبتلا می‌شوند، به نسبت 2 به 1. زیرا مصرف دخانیات و الکل در آقایان بسیار بیشتر از بانوان بوده که این دو عامل از اضلی ترین موارد تشدید کننده بیماری هستند. و البته برخی افراد بر این باوردند که هورمون استروژن نیز باعث بروز این بیماری خواهد شد.
نژاد و قومیت
در ایالات متحده، نرخ سرطان کبد در آمریکایی‌های آسیایی و جزایر اقیانوس آرام بالاترین میزان است. سفید پوستان آمریکایی کم‌ترین خطر ابتلا به این نوع سرطان را دارند. هر دو ویروس هپاتیت B و C ممکن است از طریق استفاده مشترک از سوزن های آلوده (مانند مصرف مواد مخدر)، رابطه جنسی محافظت نشده یا زایمان از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. ویروس‌ها ممکن است از طریق انتقال خون نیز منتقل شوند، اگرچه این خطر از زمان شروع آزمایش خون برای این ویروس‌ها در ایالات متحده بسیار کاهش یافته است.
اضافه وزن بیش از حد
چاقی ممکن است شانس ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد، احتمالاً از طریق ایجاد استئاتوهپاتیت غیر‌الکلی در نهایت سیروز.
مصرف زیاد الکل
سوء مصرف الکل یکی از علل شایع سیروز کبدی است که خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش میدهد.
سیگار کشیدن
مصرف دخانیات ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
استروئیدهای آنابولیک
که توسط ورزشکاران برای افزایش قدرت و توده عضلانی استفاده می شود، استفاده طولانی مدت از استروئیدهای آنابولیک (هورمون های مردانه) ممکن است کمی خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد. استروئیدهای شبه کورتیزون مانند هیدروکورتیزون، دگزامتازون و پردنیزولون خطر یکسانی ندارند.
آرسنیک
قرار گرفتن مزمن در معرض آرسنیک طبیعی از طریق آب آشامیدنی (آلودگی در برخی از چاه ها) خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان کبد را افزایش میدهد.
آفلاتوکسین ها
اینها مواد سرطان زا هستند که توسط قارچی ساخته می شوند که گندم، ذرت، سویا، برنج و برخی از انواع آجیل را آلوده میکند. آلودگی معمولاً به دلیل نگهداری مواد غذایی در یک محیط مرطوب و گرم اتفاق می افتد که در کشورهای گرم‌تر و گرمسیری رایج‌تر است. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفلاتوکسین‌ها یکی از عوامل خطر اصلی سرطان کبد به خصوص در افراد مبتلا به عفونت های هپاتیت B یا C است. آزمایشات منظم توسط دولت فدرال، محتوای آفلاتوکسین در غذاها را در ایالات متحده تنظیم میکند.
قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض وینیل کلرید (ماده شیمیایی مورد استفاده در ساخت برخی پلاستیک‌ها) و دی اکسید توریم (ماده شیمیایی که قبلاً برای آزمایش اشعه ایکس استفاده می‌شد) ممکن است خطر ابتلا به آنژیوسارکوم کبدی را افزایش دهد. در سال‌های اخیر مقررات سختگیرانه‌ای در مورد قرار گرفتن در معرض این مواد شیمیایی در ایالات متحده وضع شده است.
سیروز کبدی
سیروز زمانی رخ میدهد که سلول2های کبدی آسیب ببینند و با بافت اسکار جایگزین شوند. افراد مبتلا به سیروز در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند. در بیشتر موارد (تا 90 درصد موارد در ایالات متحده)، افرادی که به HIV مبتلا می شوند سیروز زمینه‌ای دارند. سیروز در اثر عوامل مختلفی ایجاد می شود. علاوه بر سوء مصرف الکل و عفونت‌های مزمن هپاتیت B یا C، استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH، یک بیماری کبد چرب که اغلب در افراد چاق که الکل مصرف میکنند یا اصلا الکل مصرف نمی کنند دیده می شود)، انواع خاصی از بیماریهای متابولیک ارثی و بیماریهای خود ایمنی ممکن است باعث سیروز شوند.
بیماریهای متابولیک
انواع خاصی از بیماریهای متابولیک ارثی ممکن است باعث سیروز و افزایش شانس ابتلا به این نوع سرطان شوند. هموکروماتوز ژنتیکی (اختلال بیش از حد آهن که باعث ایجاد ذخایر آهن در سراسر بدن از جمله کبد میشود)، تیروزینمی (افزایش سطح اسید آمینه تیروزین)، کمبود آلفا-1-آنتی تریپسین، پورفیری پوستی تاردا (کمبود سنتز هم)، گلیکوژن. بیماری ذخیره سازی و بیماری ویلسون (افزایش سطح مس در کبد) بیماریهای نادری هستند که ممکن است به کبد آسیب برسانند و خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهند.
دیابت
ابتلا به دیابت ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را نیز افزایش دهد.
آیا سرطان کبد خطرناک است؟
در سرطان کبد، شانس درمان نسبت به سایر سرطان ها کمتر است. در واقع معمولا سرطان کبد بسیار دیرهنگام و در مراحل پیشرفته و پایانی خود تشخیص داده میشود.
بر اساس گزارشی از انجمن شیمی آمریکا (ACS)، شانس نجات بیماران به مدت ۵ سال پس از تشخیص سرطان کبد توسط پزشک، ۳۱ درصد است. یعنی از بین افرادی که دچار سرطان کبد می شوند، حدود ۳۱ درصد به مدت حداقل ۵ سال، به زندگی خود ادامه می دهند.
تشخیص سرطان کبد
برای تشخیص سرطان کبد چه در مراحل اولیه و چه در مراحل پیشرفته نیازمند انجام برخی از آزمایشات هستید که طبق نظر پزشک برایتان تجویز خواهند شد تا با مطالعه و بررسی آنها بتواند به نوع بیماری شما پی ببرند. آزمایشات مهم عبارتند از:
آزمایش خون
آزمایش خون می تواند عملکرد کبد و آنزیم های کبدی را به دقت برایتان بررسی و تجزیه تحلیل کند . و مقدار بهبودی زخم ها، لخته شدن خون، وجود بیماری هپاتیت و هر نوع بیماری دیگر را نشان دهد تا با بررسی جواب آزمایشات پزشک بتواند به وجود عوامل بیماری زا در شما پی ببرد.
سونوگرافی
رایجترین راه برای تشخیص سرطان کبد در مراحل ابتدایی استفاده از سونوگرافی است تا با بررسی و تصویر برداری از کبد بتوان به وجود و یا عدم وجود تومورهای سرطانی در کبد و محل قرار گیری آنها پی برد. سپس با تصویربرداری و مطالعه آن پزشک میتواند سایز، محل قرارگیری توده را تشخیص دهد.
سی تی اسکن
سی تی اسکن با ایجاد تصاویر سه بعدی از چندین اندام میتواند به پزشک این امکان را دهد تا برای جراحی و همچنین بررسی میزان گسترش سرطان برنامه ریزی نماید سی تی اسکن در تشخیص و درمان سرطان کبد با ارائه تصاویر سه بعدی بسیار دقیق عمل میکند و باعث تصمیمگیری راحتتر پزشک میشود.
ام آر آی
تصویربرداری با ام آر آی میتواند جزئیات بیشتر و بهتری را در رابطه با سرطان کبد به پزشکتان ارائه دهد.در ام آر آی تعداد تومور سرطانی و تاثیر آن بر رگ های خونی اصلی اطراف کبد به وضوح قابل رویت است.
پت- سی تی اسکن
این روش بیشتر برای سرطان کبد پیشرفته کاربرد دارد پت اسکن میتواند تصاویر رنگی سه بعدی را برای مشاهده وبررسی بهتر بیماری ارائه دهد.
نمونه برداری
در نمونه برداری سرطان کبد مقدار بسیار کوچکی از سلول سرطانی برای مطالعه زیر میکروسکوپ برداشته میشود. نمونه برداری توسط یکی از روش های زیر انجام میشود:
با استفاده از یک سوزن بسیار ظریف برای برداشتن سلول
لاپاروسکوپی که با بیهوشی انجام میشود و به پزشک این اجازه را میدهد که کبد و اندامهای اطراف آن را بررسی کند و با استفاده از لاپاراسکوپ از بافت مشکوک نمونه برداری نماید.
درمان سرطان کبد
درمان این نوع سرطان به روش‌های زیر انجام میشود:
هپاتکتومی جزئی
در روش جراحی هپاتکتومی بخشی از کبد برداشته میشود. این جراحی معمولاً برای سرطان کبد مقدماتی کاربرد دارد. با گذشت زمان بافت کبد خود را ترمیم میکند و قسمت‌های ازدست‌رفته جایگزین می‌شوند.
پیوند کبد
در پیوند کبد، کل کبد با یک کبد سالم جایگزین میشود. اگر سرطان به اندامهای دیگر سرایت نکرده باشد، پیوند کبد از گزینه‌های احتمالی است. پس از پیوند کبد داروهایی تجویز میشود که از پس زدن کبد جدید توسط سیستم ایمنی جلوگیری شود.
ابلیشن
روش ابلیشن شامل استفاده از گرما، انجماد و تزریق اتانول برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. ابلیشن معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام میشود.
پرتودرمانی
در روش پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. پرتودرمانی به دو روش براکی تراپی و پرتودرمانی خارجی قابل انجام است. در رادیوتراپی خارجی منبع امواج در بیرون از بدن قرار دارد درحالی‌که در شیوه براکی تراپی منبع امواج به شکل پروتز در کنار توده سرطانی قرار می‌گیرد.
درمان هدفمند
در درمان هدفمند از داروهایی استفاده میشود که با هدف قرار دادن سلول‌های توموری رشد سرطان در بدن متوقف میشود. داروهای هدفمند همان‌طور ک از نامشان پیداست به‌طور اختصاصی بر سلول‌های بدخیم تأثیر می‌گذارند و با عملکرد سلول‌های طبیعی بدن تداخلی ندارند. در مقابل، روش‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی اختصاصی سلول‌های تومور نیستند و تا حدودی سلول‌های طبیعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بااین‌حال، داروهای هدفمند نیز کاملاً ایمن نیستند و احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد. برای درمان سرطان کبد، بعضی از داروهای هدفمند مثل سورافنیب و لنواتینیب به‌عنوان اولویت اصلی مدنظر هستتند. این روش به‌خصوص در شرایطی که تومور کبد را نتوان با جراحی خارج کرد و یا سرطان به بافت‌های اطراف گسترش یافته باشد بسیار موثر است.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی از شیوه‌های سنتی درمان سرطان است که با خاصیت ضدسرطانی قوی و تأثیرات مثبتی که در حذف سلول‌های سرطانی دارد همچنان به‌عنوان گزینه اصلی در درمان انواع سرطان‌ها ازجمله سرطان کبد مطرح است. البته در خصوص سرطان کبد شیوه شیمی‌درمانی سنتی چندان موثر نیست و پزشکان از شیمی‌درمانی سرخرگ کبدی (HAI) استفاده میکنند.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یکی از رویکردهای جدید مبارزه با سرطان است که با پیدایش علم ایمونولوژی در چند دهه اخیر تکامل پیداکرده است. در روش ایمونوتراپی، سیستم ایمنی بیمار علیه سرطان تقویت میشود تا با دقت بیشتری سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کند.
پیشگیری از سرطان کبد
شما نمیتوانید بطور کامل جلوی ابتلا به سرطان کبد را بگیرید اما میتوانید عوامل خطر را تا حد زیادی کاهش دهید. با رعایت موارد زیر میتوانید تا حد زیادی جلوی ابتلا خود به این بیماری را بگیرید.
تزریق واکسن ویتامین ب برای کودکان واجد شرایط و همچنین بالغینی که در معرض ابتلا به این سرطان هستند پیشنهاد میشود. همچنین افرادی که اعتیاد به هروئین، کراک، کوکائین و کریستال دارند نیز در الویت تزریق هستند. تزریق معمولا در سه مرحله و در مدت 6 ماه انجام میشود.
از نوشیدن الکل جلوگیری کنید.
وزن مناسبتان را حفظ کنید.
از خودتان در برابر ابتلا به هپاتیت سی حفاظت کنید. یعنی به هنگام داشتن رابطه جنی از داشتن چند شریک خودداری نمایید و حتما از کاندوم استفاده نمایید.
از زدن تاتو و پیرسینگ نزد افراد ناشناس خودداری نمایید.
________________________________________________________
مقالات دیگر
